۲۱ تیرماه، سالروز قیام مردم مشهد علیه کشف حجاب رضاخانی به عنوان روز عفاف و حجاب نامگذاری شده است. هزاران نفر از مردم مشهد در تاریخ ۲۱ تیر ۱۳۱۴ برای اعتراض به قانون کشف حجاب رضاخانی در مسجد گوهرشاد تحصن کردند که همان روز، رژیم وابسته رضاخان به مردم حمله کردند و هزاران متحصن را به شهادت رساندند و پیکر پاک ایشان را در گورهای دسته جمعی به خاک سپردند.
به مناسبت این روز با زهرا میرزایی؛ پژوهشگر و دکتری مطالعات زنان درباره حجاب و الگوپذیری گفتگو کرده‌ایم که حاصل آن را می‌خوانید:
تأثیر پذیری تمدن‌های مختلف در حوزه حجاب
زهرا میرزایی در گفتگو با مهر با اشاره به الگو پذیری حجاب زنان از سایر کشورهای اسلامی عنوان کرد: یکی از مباحثی که بر حوزه حجاب زنان کشورهای اسلامی، به خصوص در محدوده خاورمیانه مؤثر است، بحث ارتباطات رسانه‌ای، پدیده بلاگری، پدیده تعامل زنان در فضای مجازی و عرضه شدن پوشاک و پدیده مد و فشن در فضای مجازی است.
وی افزود: البته فضای مد و فشن، پیش از آنکه زنان مسلمان به آن ورود کنند نیز وجود داشت و پدیده جدیدی نیست. اما آنچه موجب شد که زنان مسلمان یا طراحان پوشاک اسلامی به این فضا ورود کردند، احساس نیاز بود، امری که ما نمی‌توانیم آن را انکار کنیم. اینکه تعامل تمدن‌های مختلف در شکل پوشش مردم آن منطقه تأثیر گذاراست تا جایی که حتی این شبهه مطرح می‌شود که بحث پوشش زنان به شکلی که امروزه در اسلام مطرح است، بسیار تحت تأثیر پوشش زنان ایران و روم باستان به خصوص طبقه اشراف در این کشورها بوده است، در واقع اینکه پیرامون بحث پوشش و حجاب، کشورها و تمدن‌های مختلف از هم تأثیر می‌پذیرند، یک امر غیر قابل انکار و با پیشینه تاریخی است.
میرزایی با بیان اینکه در حال حاضر در کشورهای مختلف اسلامی شاهد تنوع و اشکال مختلف حجاب هستیم، گفت: این تنوع پوشش امروز بسیار پسندیده است و این‌طور نیست که بخواهد یک جریان از بالا به پایین باشد، بلکه جریانی است که از سمت خود مردم پیش می‌رود و دلیل آن هم بازمی گردد به فعالیت‌های ویژه سیاست گذاران و طراحان برخی کشورهای اسلامی پیرامون پوشش زنان.
گردشگری در تعامل فرهنگ‌ها در حوزه حجاب مؤثر است
وی همچنین اقدامات برخی کشورها را در این زمینه مؤثر دانست و گفت: در کشورهای اسلامی نظیر عمان و اردن فعالیت‌هایی صورت گرفت که چند دلیل مهم داشت، نخست اینکه در این کشورها میزان پذیرش توریست بالا بود و زنان توریست محجبه نبودند و چون در این کشورها قانون رسمی حجاب وجود ندارد، سیاست گذاران تصمیم گرفتند که با عرضه شکل‌های متنوع و زیبای پوشش و با برگزار کردن رویدادها یا دعوت کردن از طراحان حرفه‌ای بحث حجاب، پوشش مردم آن کشور را زیبا جلوه بدهند تا مردم آن کشورها به جای اینکه تأثیر بگیرند از توریست‌ها و از کسانی که وارد خاک آنها می‌شوند، روی آنها تأثیر بگذارند. و این موارد باعث شد که مسئله حجاب به عنوان یک مسئله حرفه‌ای و تجاری تعریف شود.
این پژوهشگر حوزه زنان در ادامه با ذکر یک نمونه از تأثیر پذیری در حوزه حجاب بانوان خاطرنشان کرد: در برهه‌ای از زمان، زنان کشور ما از پوشش زنان لبنان در استفاده از روسری لبنانی تأثیر گرفتند، و مدل روسری لبنانی در کشورمان ترند شد، دلیل آن هم این بود که گره زدن و کنترل گره روسری برای خانم‌هایی که به ویژه در جامعه فعالیت داشتند، سخت بود، به همین دلیل کسی که می‌خواست هم حجاب خود را حفظ کند و هم به راحتی در جامعه فعالیت کند، پس استفاده کردن از سوزن روسری یکی از روش‌هایی بود که بانوان احساس کردند کارایی بهتری دارد و ممکن است آن را در تعامل با مردم کشورهای دیگر، حتی ممکن است از طریق رسانه و نه به صورت مستقیم، دیده باشند و از این ترفند برای حفظ بیشتر حجاب کمک گرفتند.
وی افزود: در حوزه بحث صنعت، توسعه علوم و دانش هم همینطور است، یعنی زمانی که در یک حوزه‌ای، یکی از کشورها به راهکارهای بهتری برای دستیابی به اهداف خود دست پیدا می‌کند، ما هم می‌توانیم از آن روش بهره بگیریم، در بحث حجاب هم همینطور است.
میرزایی تصریح کرد: باتوجه به اینکه هدف از حجاب، پوشیدگی است، در موضوع استقبال از چادرهای آستین دار و عبا شاهد بودیم که، یکی از دلایل استقبال زنان محجبه ما از چادرهای آستین دار این بود که خانم‌ها احساس کردند، به عنوان مثال در هنگام رانندگی، حفظ چادر سنتی ایرانی، برای فرد سخت است، پس اگر خانم‌ها می‌توانستند چادری بپوشند که هم به راحتی از دست‌ها استفاده کنند و هم پوشیدگی سر و بدن آنها حفظ شود، راحت تر حجاب خود را حفظ می‌کردند و به همین خاطر از آن استقبال کردند.
وی همچنین گفت: همانطور که پوشش بلند سر، که ما به عنوان چارقد می‌شناسیم، در ابتدای اسلام، بر روی دیگر کشورها اثر گذاشت، امروزه نیز به همان اندازه، تنوع پوشش نیز اثر گذار است، کشورهای دیگر از جمله ترکیه و.... از پوشش رنگی زنان ایلات و عشایر ما از دشت مغان تا بندر ترکمن و زاهدان، با رنگ‌های خاص و جذابی که مربوط به طبیعت محل سکونت آن هاست، تأثیر می‌پذیرند و ما می‌بینیم که در بسیاری از لباس‌ها در کشورهای دیگر، این طراحی لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد و طراحان ایرانی و غیر ایرانی که در این فضا فعالیت می‌کنند از این تنوع و زیبایی در طراحی‌های خود بهره می‌گیرند. بنابراین در حوزه پوشش، همانطور که تأثیر می‌گذاریم، تأثیر نیز می‌پذیریم و این امری خوشایند است.
این فعال حوزه زنان در ادامه عنوان کرد: نکته بعدی که حائز اهمیت است این است که با توجه به وسعت مرزهای ما چه از نظر ورود محصولات حجاب و پوشش و چه از نظر فضای مجازی و قدرت و سرعت رسانه، اگر ما شکل و طراحی‌های مناسب نیاز روز، چه زنان و چه مردان کشورمان را متناسب با فرهنگ و متناسب با چارچوب‌های جامعه تولید نکنیم و در جامعه جا نیندازیم، حتی شکل‌های مختلف لباس از کشورهای نزدیک به فرهنگ ما وارد می‌شوند و این ورود از فرهنگ‌های دیگری رخ می‌دهد، به عبارت دیگر اگر ما این موضوع را نپذیریم، فرهنگی مثل فرهنگ کشور کره وارد جامعه شده و روی پوشش جوانان ما که به تغییر تمایل دارند تأثیر می‌گذارد.
وی افزود: جوان و نوجوان ما در ذات خود تمایل دارد به اینکه نسبت به نسل قبل خود متفاوت باشد و این یک امر طبیعی و غریزی است، پس اگر حس تغییر و تمایز را ما نتوانیم با حس چارچوب و هنجار، در نوجوان و جوان مان پشتیبانی کنیم، طبیعتاً او از فرهنگ دیگری کمک می‌گیرد.
استقبال از نوآوری در حوزه حجاب بانوان
میرزایی در ادامه تاکید کرد: در حال حاضر در حوزه پوشش بانوان در کشورمان شاهد نوآوری هستیم، به عنوان مثال، شکل‌ها متنوع عبا در کشور وجود دارند که برای بسیاری از بانوانی که به هر دلیلی امکان استفاده از چادر را ندارند، اما حفظ حجاب برایشان مهم است، در داخل ایران تولید می‌شوند و این یک نمونه از تولیدات موفق طراحان ایرانی است که چه در بحث طراحی اولیه و چه در بحث افزودن زینت و انواع اکسسوری به طرح اولیه موفق عمل کردند.
