به گزارش پا خبری دانا با نگاهى اجمالى زندگى ایشان به پنج دوره قابل تقسیم است:
1. ولادت و تحصیلات ابتدایى
2. حوزه‌هاى علمیه قوچان و مشهد
3. حوزه‌هاى علمیه تهران و قم
4. مسافرت‌هاى داخلى و خارجى
5. تدوین و تألیف آثار گسترده تا وفات
دوره اول ایشان بیانگر استعداد فراوان خدادادى و روح جستجوگر و کمال‌طلب مبتنى بر فطرت پاک انسانى است. زمینه ظهور و بروز این استعداد در خانواده ایشان فراهم بود و موجب گردید عشق و علاقه‌اش به مطالعه و درس‌ومشق در وجودشان نهادینه گردد.
علامه عطاردى در حوزه‌هاى قوچان و مشهد به تحکیم پایه‌هاى معلومات ادبى و علمى خود پرداخت و هم‌جوارى با بارگاه ملکوتى امام رضا علیه‌السلام موجب تعمیق علاقه ایشان به علم و کمال و پیگیرى مجدّانه و مصرّانه تحصیلاتش گردید.
در دوره سوم زندگى که مهم‌ترین بخش و نقطه عطف زندگى ایشان است، در مسیر اصلى آرزوى موردنظر خود که گام نهادن در راه پایان‌ناپذیر مطالعه و تحقیق بود قرار گرفت. در این دوره با انتشار اولین اثر تحقیق و تألیفى خود" زندگانى و مسند حضرت عبدالعظیم حسنى" توان علمى و پژوهشى خود را به ارباب فضل و دانش عرضه کرد و به‌عنوان دانشورى محقق و جستجوگر مطرح شد.
بخش چهارم زندگى ایشان حاکى از همّت والا و عشق و علاقه ایشان در خدمت به فرهنگ و تمدن اسلام و ایران است. ازآنجاکه تحقیقات و مطالعات ایشان از وسعت و تنوّع خاصى برخوردار بود، لذا منابع موجود در ایران را جهت اهداف چند رشته‌اى و میان‌رشته‌اى خود کافى ندانست و تصمیم به انجام تحقیق میدانى در کنار تحقیقات کتابخانه‌اى در داخل و خارج از
ایران گرفت. جالب است که علامه عطاردى در دوره‌اى تصمیم به انجام تحقیق میدانى گرفت که این روش تحقیق در سنت رایج حوزه‌هاى علمیه جایى نداشت. ایشان با اعتمادبه‌نفس تحسین‌برانگیزى توأم با ابتکار و خلاقیت در این مسیر گام نهاد و این روش نوین پژوهش را در کارهاى خود وارد کرد.
در بخش تألیفات نیز علامه عطاردى نویسنده‌اى کثیرالتألیف بود و آثار ماندگارى را به دنیاى دین و دانش عرضه کرد. در این زمینه آثار برجسته ایشان نظیر مسانید اهل‌بیت علیهم‌السلام، نهج‌البلاغه و فرهنگ خراسان قابل‌ذکر است.
ولادت
علامه عطاردى در پنجم آذرماه سال 1307 شمسى در روستاى آقا بگلر( بیگلر) از توابع قوچان دیده به جهان گشود. این روستا در زمان نادرشاه افشار امیرنشین بوده و جنوب خبوشان( قوچان) و در دامنه کوه محمدبَگ از سلسله جبال شاه‌جهان ارغیان در یکى از سرچشمه‌هاى رود اترک بنا گردیده و محل اسکان عشیره حمزکانلو، اجداد پدرى علامه عطاردى بوده است.
تحصیلات ابتدایى
علامه عطاردى در سن چهارسالگى به مکتب‌خانه واقع در محل زادگاهش رفته و نزد روحانى محل قرآن مجید، خطاطى و خوشنویسى و ادبیات فارسى را فراگرفت و تا هفت‌سالگى به انواع متون ادبیات فارسى تسلط یافت به قسمى که کتب درسى دوره‌هاى دبستان را تهیه و بدون معلم مطالعه مى‌کرد. از این رهگذر با آثار فاخر ادبیات فارسى نظیر شاهنامه فردوسى، گلستان و بوستان سعدى، ناسخ‌التواریخ، معراج السعاده، تاریخ معجم و ... آشنا شد. در ده‌سالگى قادر به مطالعه هر متن فارسى بود و به‌علاوه علاقه‌مند به ادبیات عرب شد و در روستا به تحصیل جامع المقدمات پرداخت.
حوزه علمیه قوچان
در سال 1325 شمسى با مهاجرت به قوچان در مدرسه عوضیه این شهر به مدت دو سال تحصیلات حوزوى را ادامه داد و ضمن خواندن کتاب سیوطى با اصول و مبانى ادبیات عرب آشنا شد.
حوزه علمیه مشهد
در سال 1327 شمسى راهى مشهد مقدس شد و در جوار بارگاه ملکوتى امام هشتم علیه‌السلام در مدرسه بالاسر در محلى که روزگارى مأمن و عبادتگاه بزرگانى چون شیخ بهایى، امیرعلى شیر نوایى و شیخ حسنعلى اصفهانى بود اسکان یافت و مشغول به تحصیل شد. او در مشهد با حضور در درس اساتید و مشاهیر علماى آن دیار ادبیات، فقه، اصول، منطق و تفسیر را فراگرفت و مقدمات و سطوح را به اتمام رسانده و با رجال علم و ادب و فرهنگ و کتابخانه‌ها ارتباط علمى برقرار کرد.
مرحوم علامه عطاردى در این زمان با شرکت در حوزه درس مرحوم ادیب نیشابورى ادبیات فارسى و عربى را به‌طور علمى و دقیق فراگرفت.
حوزه علمیه تهران و قم
در آذرماه 1331 شمسى به تهران مهاجرت نمود و ابتدا به مدت یک سال در جوار حضرت عبدالعظیم حسنى در مدرسه برهانیه شهررى سکونت کرد. پس‌ازآن در مدرسه مرحوم شیخ عبدالحسین در بازار پاچنار تهران رحل اقامت افکند و قدم در راهى گذارد که به تعبیر خودش مطالعه و تحقیق در آن به اتمام نرسد. در مدرسه شیخ عبدالحسین تا سال 1340 شمسى ماندگار شد و در این مدت ضمن آشنایى با علما و بازاریان و شرکت در جلسات مذهبى و سیاسى و معاشرت با گروهى از منبرى‌ها و رجال سیاست و فرهنگ با تعدادى از ناشران، محققان، مصححان و مؤلفان آشنا شد. در سال 1334 شمسى کار تصحیح متون را با مرحوم استاد على‌اکبر غفارى، ابتدا با مقابله و تحقیق کتاب تحف‌العقول و بعد چاپ کتاب کافى شروع نمود و سپس برخى از آثار شیخ مفید، شیخ صدوق و امین‌الاسلام طبرسى را تصحیح و منتشر کرد و این همکارى به مدت 5 سال ادامه یافت. دوره همکارى علامه عطاردى با استاد غفارى از نقاط قوت عطف زندگى ایشان محسوب مى‌شود که موجب آشنایى ایشان با منابع و مآخذ و کتب حدیث، رجال، تاریخ و جغرافیا، ادبیات و لغت و انساب شد و مبانى معارف اسلامى را به‌طور علمى و دقیق و چندجانبه فراگرفت و بدین‌سان عملًا وارد حوزه تحقیق و تصحیح متون و مخطوطات شد و مسیر زندگى آینده خود را مشخص کرد. طى سال‌هاى اقامت در تهران و مطالعه و تحقیق در کتابخانه‌ها و مخطوطات، به‌طور مداوم به شهر قم مسافرت مى‌کرد و با اقامت در آنجا و حضور در حوزه‌هاى درسى اساتید و بزرگان آن دیار به توسعه دانش و اطلاعات علمى و تحقیقى خود مى‌پرداخت.
تحقیقات مستقل
علامه عطاردى از سال 1340 به‌طور مستقل شروع به تحقیق و مطالعه در کتابخانه‌ها و مخطوطات نمود و اولین اثر تألیفى خود کتاب حضرت عبدالعظیم حسنى را در سال 1342 شمسى به‌چاپ رساند که صحت، عمق تحقیق و سبک نگارش آن موجب شد مرحوم علامه شعرانى تقریظ غرایى بر آن بنویسد. این اثر وزین موجب کسب اجازه روایت ایشان از طرف علامه شیخ آقابزرگ طهرانى گردید.
متعاقباً نیز ترجمه اعلام‌الورى اثر امین‌الاسلام طبرسى را به‌چاپ رساند. ایشان طى چند سال با مسافرت به شهرهاى مختلف از کتابخانه‌هاى مهم و مشهور کشور بازدید کرد و مجموعه مخطوطات موجود در ایران را موردبررسى و مطالعه قرارداد و ازآنجاکه یافته‌هاى موجود را جهت اهداف تحقیقاتى خود کافى نمى‌دانست لذا تصمیم گرفت به‌خارج از کشور سفر کند.
اجازات و تقریظها
علامه عطاردى در سال 1344 شمسى راهى عتبات عالیات شد و ضمن یک سال مجاورت در نجف اشرف از محضر علما، فقها، محققین و مراجع نجف بهره‌مند گردید. در این مدت کوتاه ضمن معرفى آثار و دیدگاه‌هاى تحقیقاتى خود موفق به اخذ اجازه روایت از عالمانى چون حضرات آیات سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خویى و شیخ آقابزرگ تهرانى گردید. ایشان همچنین از آیت‌الله سید محمدهادى میلانى نیز اجازه روایت دارد. علامه عطاردى هنگامى‌که در مدینه اقامت داشت نیز از عالم بزرگ حنفى، شیخ محمدابراهیم ختنى که از مشایخ زیادى اجازه روایت داشت و از محبان اهل‌بیت علیهم‌السلام بود،
اجازه روایت گرفت و از این طریق به سلسله راویان و مشایخ حدیث در ماوراءالنهر و حرمین شریفین و مصر و شام مى‌پیوندد. تحقیقات و تتبعات علمى ایشان همواره مورد تشویق و ترغیب بزرگانى چون علامه امینى، علامه شعرانى و آیت‌الله مرعشى نجفى قرارگرفته است.
اساتید و مشایخ
مؤلف مسانید اهل‌بیت علیهم‌السلام، طى دوران تحصیل و تحقیقات خود در حوزه‌ها و مراکز علمى و مجالست با ارباب دین و دانش از محضر استادان و عالمان بسیارى بهره‌مند شد که از آن میان خود ایشان افراد ذیل را به‌عنوان مشایخ خویش نام‌برده است:
1. آیت‌الله سید محسن حکیم
2. آیت‌الله سید ابوالقاسم خویى
3. آیت‌الله سید محمدهادى میلانى
4. علامه شیخ آقابزرگ طهرانى
5. علامه شیخ عبدالحسین امینى
6. آیت‌الله حاج میرزا خلیل کمره‌اى
7. عالم حنفى شیخ محمدابراهیم ختنى( مدیر کتابخانه مدینه منوره)
سفرهاى علمى خارج از ایران
ازآنجاکه طرح تحقیقاتى بزرگ علامه عطاردى« فرهنگ خراسان» مستلزم تحقیقات میدانى و کتابخانه‌اى گسترده‌اى بود، ایشان پس از بازدید سراسرى از تمام کتابخانه‌هاى مهم ایران و مطالعه و بررسى مجموعه کتب چاپى، مخطوطات و منابع دست‌اول موجود در ایران، جهت جمع‌آورى اسناد و مدارک و اطلاعات بیشتر تصمیم به سفرهاى علمى خارج از کشور گرفت؛ لذا با مسافرت به کشورهایى از سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا، از اقیانوس هند تا اقیانوس اطلس در جستجوى ناشناخته‌ها به مطالعات کتابخانه‌اى و میدانى طاقت‌فرسایى دست زد.
این سفرهاى علمى و تحقیقاتى از سال 1344 تا 1370 شمسى به طول انجامید. در سال 1344 پس از سفر عتبات عالیات در اسفندماه عازم حجاز شد و در حرمین شریفین در کتابخانه‌هاى مکه و مدینه به مطالعه و تحقیق پرداخت. پس از بازگشت از این سفر در زمستان 1345 شمسى به هندوستان رفت و سپس از پاکستان و افغانستان دیدن کرد و از کتابخانه‌هاى این کشور بهره برد. وى مجدداً در سال 1348 شمسى عازم شبه‌قاره هند شد و مطالعات و تحقیقات خود را پى گرفت. در سال 1353
شمسى پس از انجام مناسک حج به کشورهاى یمن، مصر، سوریه و لبنان سفر کرد و از کتابخانه‌هاى مهم این کشورها بازدید کرد.
در سال 1354 شمسى عازم اروپا شد و از کشورهاى انگلستان، فرانسه، بلژیک، آلمان و سپس ترکیه دیدن کرد و از کتابخانه‌هاى آن کشورها نیز بهره‌هاى علمى لازم را بدست‌آورد. علامه عطاردى در سال 1359 شمسى براى سومین مرتبه سفر کوتاهى به هندوستان انجام داد و پس‌ازآن در سال 1360 شمسى عازم آن شبه‌قاره شده و به مدت سه سال در آن دیار اقامت نمود و چندین مجلد از تألیفات خویش را به‌چاپ رساند. ره‌آورد سفرهاى متعدد ایشان به شبه‌قاره هند در کتاب« سیرى در کتابخانه‌هاى هند و پاکستان» منعکس‌شده است.
در سال 1366 شمسى با سفر به روسیه از کتابخانه‌هاى مسکو و سن‌پترزبورگ دیدن نمود و پس‌ازآن عازم ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان شد و از کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگى و آثار تاریخى این کشورها بازدید کرد.
سرانجام در سال 1370 شمسى سفرهاى علمى و تحقیقاتى علامه عطاردى با کوله‌بارى سنگین از اسناد و مدارک و اطلاعات ذى‌قیمت میدانى و کتابخانه‌اى به پایان رسید و ایشان به تنظیم و تدوین و تألیف ره‌توشه‌هاى خودپرداخت؛ درحالى‌که طى این سى سال تألیفات متعددى را به دنیاى دین و دانش عرضه کرده بود.
در کتاب روایت عشق که در سال 1387 به چاپ رسید، ایشان شرح نسبتاً جامعى از زندگى، سفرهاى علمى و تحقیقاتى، آثار و تألیفات خویش را به نگارش درآورده است.
تأسیس مرکز فرهنگى خراسان
علامه عطاردى جهت تجمیع، حفظ و تداوم نشر آثار، تألیفات و تحقیقات خویش به فکر ایجاد مؤسسه فرهنگى و تحقیقاتى مستقلى برآمد؛ لذا بامطالعه‌اى همه‌جانبه و مشورت با علما، فضلا و اهل تحقیق، باهمت و پشتکارى والا در سال 1384 شمسى به‌انجام این مهم موفق گردید؛ بنابراین در تهران مؤسسه‌اى بنام" مرکز فرهنگى خراسان" تأسیس و کتابخانه‌شخصى خود را به آنجا منتقل کرد. ایشان مرکز فوق را به‌همراه کتابخانه و کلیه تألیفات خود وقف آستان قدس رضوى نمود و جهت اداره آن هیئت‌امنایى را تعیین نمود و تا زمانى که در قید حیات بود خود اداره و نظارت بر آن را عهده‌دار بود. هم‌اکنون نیز این مرکز تحت نظارت هیئت متولیان اداره مى‌شود.
اهداف مرکز فرهنگى خراسان به‌طور مبسوط و به‌وضوح در وقف نامه آن مکتوب قیدشده است. مأموریت اصلى مرکز فوق تحقق اهداف طرح عظیم" فرهنگ خراسان" است که ایشان حدود نیم‌قرن از عمر گران‌بهاى خویش را در ایران و جهان صرف مطالعات میدانى و کتابخانه‌اى درباره آن نمود و کلیه آثارش در ذیل همین عنوان شکل گرفت.
آثار و تألیفات
آثار و تألیفات علامه عطاردى در عرصه‌هاى تحقیق، تصحیح، تألیف و ترجمه از کثرت و تنوع موضوعى خاصى برخوردار است که این نتیجه مطالعات چند رشته‌اى و میان‌رشته‌اى خستگى‌ناپذیر ایشان است. حاصل بیش از نیم‌قرن قلم‌زنى در عرصه‌هاى فوق حدود 70 عنوان کتاب در 160 مجلد به شرح ذیل است:
1. مسانید اهل‌بیت علیهم‌السلام، ترجمه‌آنها و ضمایم، 99 مجلد
2. نهج‌البلاغه، تحقیق، تصحیح، تألیف و ترجمه، 12 مجلد
3. فرهنگ خراسان بزرگ، با بیش از یک‌صد مجلد که تاکنون 11 مجلد آن چاپ‌شده است.
4. بررسى کتاب تاج‌العروس و تدوین ضمایم آن، 9 مجلد
5. تألیفات متنوع فارسى، 7 مجلد
6. تحقیق و تصحیح متون، 10 مجلد
7. ترجمه متون کهن عربى، 12 مجلد
فرهنگ خراسان
در سال 1340 شمسى علامه عطاردى متوجه اهمیت و جایگاه خراسان بزرگ، این خطه فرهنگ‌پرور حوزه تمدنى شرق شد و مطالعه و تحقیق در این زمینه را شروع نمود و تا پایان عمر به‌طور خستگى‌ناپذیر ادامه داد. درواقع خراسان از قرن اول هجرى با ورود اسلام به ایران اهمیت خاصى مى‌یابد و خراسانى‌ها در مناطق آسیاى صغیر و اروپاى شرقى منشأ خدمات و آثار فراوانى در حوزه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران مى‌شدند و دین اسلام نیز توسط همین قوم در قرن چهارم به شبه‌قاره هند برده شد.
بر این اساس خراسان حدود پنج سال به‌نحو چشمگیرى مهد تمدن و فرهنگ بوده است. علامه عطاردى باهمتى وصف‌ناپذیر در این زمینه اقدام به انجام تحقیقات میدانى و کتابخانه‌اى در ایران و خارج از ایران نمود. ایشان ابتدا با مطالعات جغرافیایى محدوده خراسان بزرگ را مشخص کرد و پس‌ازاین مرحله به استخراج شهرها، قصبات، ولایات و روستاها پرداخت و ازآنجا رجال علم، ادب، حکمت، فرهنگ و سیاست و ... مربوط به هر منطقه را شناسایى کرد. در مرحله نهایى نیز با مطالعات و تحقیقات میدانى و مسافرت به مناطق مربوطه در ایران و خارج از ایران به مشاهدات و جمع‌آورى اطلاعات و اسناد و مدارک پرداخت.
حاصل حدود نیم‌قرن تحقیق و مطالعه ایشان در این عرصه تهیه حدود 30000 عنوان است که در 5 موضوع و 36 بخش تنظیم‌شده است. موضوعات این فرهنگ عظیم عبارت‌اند از:
1. شرح‌حال رجال علم، حکمت، عرفان، ادب و فرهنگ و سیاست؛
2. تاریخ سیاسى‌اجتماعى خراسان بزرگ از قرن اول هجرى تا قرن معاصر؛
3. جغرافیاى خراسان بزرگ؛
4. آثار تاریخى خراسان بزرگ؛
5. تهیه فهرست جامعى از آثار تاریخى و تألیفات علما، دانشمندان و رجال خراسان بزرگ؛
موضوع فرهنگ خراسان با چنین طرح گسترده‌اى که علامه عطاردى ارائه نموده است، همواره موردتوجه و تشویق علما، محققین و فضلا و رجال علم و ادب قرارگرفته است.
تمام سى هزار مدخل مذکور را ایشان به‌صورت الفبایى تنظیم و تدوین نموده و بسترى گسترده و عمیق جهت محققین فراهم ساخته است. متأسفانه در زمان حیات ایشان فقط 11 مجلد از فرهنگ خراسان منتشرشده و مابقى آن شامل ده‌ها مجلد، منتظر همت و اراده محققین این عرصه است. یکى از اهداف اصلى مرکز فرهنگى خراسان به‌انجام رساندن این طرح و چاپ و نشر تمام مجلدات این دائرةالمعارف عظیم است.
وفات
علامه عطاردى در عصر روز جمعه سوم مردادماه 1393 شمسى مصادف با 27 رمضان 1435 قمرى در تهران وفات یافت و در جوار مضجع شریف رضوى علیه‌السلام در بقعة شیخ طبرسى به‌خاک سپرده شد. عاش سعیداً و مات سعیدا.
از شمار دو چشم یک‌تن کم و از شمار خرد هزاران بیش
سالشمار تلاش‌هاى علمى، سوانح عمرى، سفرها و آثار مکتوب استاد محقق عزیزالله عطاردى
در ادامه به سالشمار تلاش‌هاى علمى، سوانح عمرى، سفرها و آثار مکتوب استاد مرحوم محقق عزیز الله عطاردى اشاره مى‌شود.
1307- آذر: تولد در روستاى« بگلر»، از توابع شهرستان قوچان[ مصادف با 8 جمادى‌الثانى 1347 ه- ش.
1312 رفتن به مکتب خانه جهت آموزش قرآن، تجوید و کتب فارسى.
1315 خواندن کتاب براى مهمان‌هاى فراوان پدر در خانه، که تا سال 1344 ادامه یافت.
1321 آغاز تحصیل علوم دینى با کتاب جامع‌المقدمات در زادگاه خود.
1325 آذر: ورود به حوزه علمیه قوچان و اقامت در منزل یکى از بستگان.
1326- آذر: استقرار در حجره شماره 31 مدرسه عوضیه قوچان.
1327 ورود به مشهد مقدس جهت ادامه تحصیل، و سکونت در مدرسه بالاسر- آغاز آشنایى و علاقه به نهج‌البلاغه و بحارالانوار.
1331 ورود به مدرسه علمیه حضرت عبدالعظیم در شهر رى.
1332 انتقال به مدرسه شیخ عبدالحسین در بازار تهران.
1334 آغاز به کار تصحیح و تحقیق و همکارى با استاد على‌اکبر غفارى که از تصحیح کتاب تحف‌العقول آغاز شد و تا سال 1340 ادامه یافت.
1334 آغاز آشنایى با استاد مرتضى مطهرى که همکارى با ایشان در تألیف خدمات متقابل اسلام و ایران از نتایج آن است.
1335 آغاز آشنایى با علامه امینى در تهران، در جریان تصحیح و تحقیق متون.
1340 آغاز پژوهش در باب فرهنگ خراسان.
1340 آغاز آشنایى و ارتباط با آیت‌الله مرعشى نجفى، که با تقریظ معظّم له بر کتاب مسند عبدالعظیم الحسنى استاد آغاز شد و تا آخر عمر معظم له ادامه یافت.
1341 نشر کتاب مفتاح تفسیر گازر یا فهرست جلاءالاذهان و جلاء الاحزان، 176 ص.( اصل این تفسیر را مرحوم محدث ارموى در ده جلد، تحقیق و منتشر کرده است.
1342 تحقیق و نشر کلمات مکنونه از فیض کاشانى، 255 ص.
1342 انتشار کتاب مسند عبدالعظیم الحسنى.
1343 سفر به نجف و استفاده از اساتید بزرگ حوزه علمیه نجف.
1344 آغاز آشنایى با استاد محقق سید عبدالعزیز طباطبایى در نجف که تا آخر عمر معظم‌له ادامه یافت.
1344 سفر به مکه و مدینه.
1344 پاییز: سفر به عتبات در عراق. این سفر تا بهار 1345 طول کشید.
1344 ملاقات با شیخ آقا بزرگ تهرانى در نجف و بهره‌گیرى از محضر معظم‌له.
1344 ملاقات با علامه امینى در نجف و پیشنهاد ایشان به تحقیق در باب کتاب تاج العروس.
1345 سفر به اردن، سوریه و فلسطین پس از عتبات.
1345 نخستین سفر به شیراز در بازگشت به ایران و استفاده از کتابخانه‌هاى آن شهر.
1345- آذر: سفر اول به هند، پاکستان و افغانستان، از طریق مشهد، زاهدان، کویته، کراچى. این سفر تا مهر 1346 طول کشید.
1346 نشر مخطوطات فارسى در مدینه منوّره، 40 ص( پیش از آن در مجله الإخاء چاپ شده بود.
1346- خرداد: سفر از پاکستان به کابل.
1347- فروردین: بازدید از کتابخانه‌هاى مكّه و مدینه در سفر عربستان. این سفر حدود چهل روز طول کشید.
1347 کسب اجازه روایتى از شیخ محمد ابراهیم خُتنى( عالم اهل‌سنت) در مدینه منوره.
1347 سفر به اهواز و استفاده از کتابخانه دارالعلم آیت الله سیدعلى بهبهانى.
1348 زمستان: سفر دوم به پاکستان و هند.
1350 سفر به شوروى سابق و استفاده از کتابخانه‌هاى آن دیار.
1350 آغاز استفاده فراوان از کتابخانه ادبیات مشهد که تا سال 1365 ادامه یافت.
1350 همکارى در کتابخانه مسجد جدیدالتأسیس« الجواد» در تهران و آغاز اقامت در منطقه امام‌زاده قاسم شمیران.
1351 آذر: ازدواج با خانم فاطمه رجایى فرزند حاج محمدحسین رجایى[ مصادف با 11 ذى‌القعده میلاد گرامى حضرت رضا علیه‌السلام.
1351 نشر مسند الامام الرضا علیه‌السلام( دو مجلد، حدود 1200 ص)
1352 نشر استناد نهج‌البلاغه نوشته امتیاز على‌خان عرشى با مقدمه استاد، 87 ص.
1353 سفر به کشورهاى یمن، مصر، سوریه، لبنان پس از سفر حج.
1353 نشر ترجمه النصایح الکافیة لمن یتولّى معاویة، از سیدمحمد بن عقیل حضرمى( اندرز به هواداران معاویه)، 362 ص.
1354 سفر به اروپا و دیدار از کشورهاى انگلستان، فرانسه، بلژیک، آلمان و ترکیه.
1355 نشر ترجمه کتاب زیدالشهید از سید عبدالرزاق مقرّم( رهبر انقلاب خونین کوفه زید بن على بن الحسین علیه‌السلام)، 312 ص[ مطابق با 1396 ق.
1356 شروع به تحقیق پیرامون نهج‌البلاغه همزمان با هزاره نهج‌البلاغه که تا سال 1366 ادامه یافت.
1356 درگذشت پدر استاد، مرحوم محمد عطاردى از سران عشیره حمزکى خبوشان( قوچان)، که در بهشت رضا علیه‌السلام- مشهد مقدس- دفن شد.
1359 سفر سوم به هند که حدود 50 روز طول کشید.
1360 سفر چهارم به هند( حیدر آباد) که سه سال طول کشید.
1360 نشر کتاب سیرى در کتابخانه‌هاى هند و پاکستان.
1362 نشر کتاب الشریف الرضى محمد بن الحسین الموسوى، 38 ص.[ مطابق با 1401 ق / 1981 م.]
1362 چاپ کتاب الرجال فى تاج العروس در هند[ مطابق با 1401 ق / 1981 م]( 4 جلد).
1362 چاپ التدوین فى اخبار قزوین( سه جلد، حیدرآباد)
1362 درگذشت مادر استاد، و دفن در بهشت رضا علیه‌السلام مشهد.
1363 نشر کتاب جوامع‌الحکم یا سخنان کوتاه حضرت رضا علیه‌السلام، 412 ص.( در هند)
1363 سفر به دمشق.
1363 سفر به کشمیر.
1363 نشر کتاب غریب الحدیث فى تاج العروس[ مطابق با 1403 ق / 1983]، 480 ص.
1364 سفر به مشهد مقدس که چند سال طول کشید.
1366 سفر به روسیه و دیدار از کتابخانه‌هاى مسکو، سن پترزبورگ- که چهل روز طول کشید.
1366 سفر به ازبکستان، تاجیکستان، ارمنستان.
1368 بازگشت از مشهد به تهران.
1368 آغاز چاپ مجموعه مسانید اهل بیت علیهم‌السلام که تا سال 1387 به 70 جلد رسید.
1370 تأسیس و وقف« مرکز فرهنگى خراسان» در تهران.
1370 نشر کتاب گردآورندگان سخنان امام على علیه‌السلام.
1371 نشر کتاب تاریخ آستان قدس رضوى، 2 ج، 797 ص.
1372 نشر کتاب گردآورندگان سخنان امیرالمؤمنین علیه السلام قبل از سیدرضى، 57 ص.
1372 نشر کتاب زندگانى سیده نفسیه.
1372 سفر پنجم به هند.
1372 سفر پنجم به مکه و مدینه.
1373 چاپ کتاب اجازات نهج‌البلاغه، 15 ص.
1373 نشر کتاب پاسخ به معاندان نهج‌البلاغه، 43 ص.
1373 نشر کتاب علماى خراسان و نهج‌البلاغه، 40 ص.
1373 نشر ترجمه مواعظ از شیخ صدوق، 158 ص.
1373 تحقیق و نشر متن نهج‌البلاغه از سیدرضى، بر مبناى پنج نسخه کهن، 500 ص.
1373 نشر ترجمه الغارات از ابراهیم بن محمد ثقفى( الغارات و شرح اعلام آن)، 635 ص.
1373 نشر کتاب مشایخ فقه و حدیث در جماران، كُلین و دَرَشت، 246 ص.
1373 نشر کتاب مسند الامام المجتبى علیه السلام، 802 ص.
1373 نشر کتاب گوهر خاندان امامت یا زندگانى سیده نفسیه، 105 ص.
1374 نشر کتاب اللغات الفارسیة المعرّبة فى تاج العروس، 176 ص.
1374 نشر ترجمه مشکوة الانوار از على بن حسن طبرسى، 232 ص.
1374 تحقیق و نشر جغرافیاى نیمروز، از ذوالفقار کرمانى.
1375 تحقیق و نشر شرح نهج‌البلاغة، از یکى از عالمان قرن هشتم، 530 ص.
1375 تحقیق و نشر حدائق الحقائق فى شرح نهج‌البلاغه، از قطب‌الدین کیذرى بیهقى، 2 ج، 1407 ص.
1376 نشر کتاب سیرى در کتابخانه‌هاى هند و پاکستان، 497 ص.
1376 نشر کتاب مسند الامام‌الشهید ابى عبدالله الحسین بن على علیه‌السلام( سه جلد، 1606 ص)
1376 نشر کتاب التدوین فى اخبار قزوین( تهران، سه مجلد)
1377 نشر ترکیب بند سروش اصفهانى در مرثیه اباعبدالله علیه‌السلام( تهران: بیت‌الشهداء شاه حسینى)
1378 نشر ترجمه جلد 15 بحارالانوار( ایمان و کفر) از علامه محمدباقر مجلسى( 2 ج، 1342 ص)
1379 نشر کتاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام و نهج‌البلاغه، 652 ص.
1379 نشر کتاب ادعیه و زیارات امام رضا علیه السلام.
1379 نشر کتاب مسند الامام السجاد علیه السلام،( 2 ج، 1068 ص)
1381 تجلیل از استاد در چهارمین دوره کتاب سال ولایت.
1381 نشر کتاب مسند الامام الباقر ابى جعفر محمدبن على علیه‌السلام،( 6 ج، 3382 ص)
1382 نشر کتاب فرهنگ خراسان،( 7 ج، 4504 ص)
1383 تجلیل از استاد در دومین جشنواره امام رضا علیه‌السلام و اعطاى نشان خدمت به آستان رضوى به ایشان.
1384 نشر کتاب مسندالامام الصادق علیه السلام،( 22 ج، حدود 12000 ص)
1384 نشر کتاب اللغات الفارسیة فى تاج العروس.
1385 اردیبهشت: تجلیل از استاد در نوزدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب تهران.
1385 آذر: برگزارى همایش بزرگداشت استاد در شهر رى و چاپ مجموعه گرامى‌نامه استاد عطاردى،( دو جلد، 880 ص)
1386- مهر: انتشار نشریه رایحه( ش 30)( دو هفته‌نامه خبرگزارى قرآنى ایران- ایکنا) ویژه بزرگداشت استاد.
1386 نشر کتاب سخنان کوتاه امام رضا علیه‌السلام در تهران.
1387 تیر- نشر مسند امیر المؤمنین علیه السلام،( 27 ج، 14000 ص)
1387 مهر- نشر مقاله مرورى بر زندگى علامه شیخ آقا بزرگ تهرانى، 7 ص[ در کتاب زندگى نامه و خدمات علمى و فرهنگى مرحوم حاج شیخ آقا بزرگ تهرانى، چاپ انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.]
1387 نشر کتاب روایت عشق( زندگى‌نامه خود نوشت در سن 80 سالگى)- 857 خ 14 ص.
1387 نشر مقاله اجداد گرامى حضرت رسول صلى‌اللّه علیه و آله( در کتاب روایت عشق، صص 451- 470)[ این مقاله در 20 بهمن 1375 نوشته شد].
1387 نشر مقاله تحقیق پیرامون التدوین و مؤلف آن( در کتاب روایت عشق، صص 471- 510)
1387 نشر چند مقاله: آشنایى با نهج‌البلاغه، راویان نهج‌البلاغه، علماى خراسان و نهج‌البلاغه، پاسخ به معاندان نهج‌البلاغه، نهج‌البلاغه در بستر تاریخ.( در کتاب روایت عشق، صص 511- 572)
1387 نشر مقاله ابنیه و آثار تیموریان در مشهد مقدس( در کتاب روایت عشق، صص 572- 587)
1387 نشر مقاله زندگى حضرت عبدالعظیم حسنى( در کتاب: روایت عشق، صص 588- 603)
1387 نشر مقاله فهرست مخطوطات و میکروفیلم‌هاى کتابخانه استاد عطاردى( در کتاب روایت عشق، صص 605- 756)
1388 نشر مقاله فهرست نسخه‌هاى عکسى مرکز فرهنگى خراسان نوشته عبدالحسین طالعى( در کتاب جُنگ انجمن فهرست‌نگاران نسخه هاى خطى، دفتر اول، صص 438- 473)
1390 نشر عطارد دانش( جشن‌نامه استاد عزیزالله عطاردى) به کوشش و ویرایش عبدالحسین طالعى( تهران: کتابخانه مجلس شوراى اسلامى) عبدالحسین طالعى
1393 یادنامه استاد عزیزالله عطاردى به کوشش سیدمحمدحسین حکیم( تهران: خانه کتاب)
1394 عطارد خراسان؛ مجموعه مقالات همایش ملى بزرگداشت 70 سال مجاهدت علمى علامه حاج شیخ عزیزالله عطاردى قوچانى( ره)، به کوشش ویرایش دبیرخانه همایش( مشهد، مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان)
