اعمال سیاست‌های دوگانه و تبعیض از سوی شرکت‌های فناوری و صاحبان پلتفرم‌های خارجی در زمینه تولید محتوا در فضای مجازی بار دیگر در جریان حمله رژیم صهیونیستی به غزه ثابت شد.
به گزارش پایگاه خبری دانا؛ دور تازه عملیات نظامی مبارزان فلسطینی علیه رژیم صهیونیستی در روز ۷ اکتبر و با عنوان عملیات طوفان الاقصی، با ورود برق‌آسای مبارزان آزادی‌خواه حماس به سرزمین‌های اشغالی آغاز شد. این یورش با غافلگیری نهادهای اطلاعاتی رژیم اشغالگر قدس همراه شد و بازتابی گسترده در رسانه‌های اجتماعی یافت. اجرای این عملیات پیچیده، با در هم شکستن تصویر رژیم صهیونیستی، به عنوان یک قدرت نظامی و اسارت و انتقال تعداد زیادی از صهیونیست‌ها به نوار غزه، به تحقق اهداف مبارزان مقاومت ختم شد.
این واقعه، علاوه بر ابعاد و تبعات نظامی و سیاسی، دارای جنبه‌های فناورانه و رسانه‌ای تعیین کننده نیز هست چرا که بار دیگر اعمال سیاست‌های دوگانه شرکت‌های فناوری و پلتفرم‌های آمریکایی را عیان کرد و تابعیت این سکوها را علیرغم «شعار آزادی بیان» از سیاست‌ها و حکمرانی آمریکا ثابت کرد.
در این نوشتار کوتاه به برخی از شاخص‌ترین این روندها و حوادث در فضای ارتباطات و فناوری اطلاعات پرداخته خواهد شد.
سانسور و تعدیل محتوا؛ واکنش اولیه رسانه‌های اجتماعی به عملیات طوفان الاقصی
واکنش اکثر رسانه‌های اجتماعی بزرگ و فراگیر متعلق به غول‌های فناوری آمریکایی و سایر فعالان بزرگ این حوزه در نخستین مواجهه با انفجار محتوای مربوط به حوادث فلسطین و نبرد نیروهای مقاومت با صهیونیست‌ها، سانسور گسترده و تعدیل محتوا بود.
به عنوان مثال نمایندگان شرکت متا، مالک رسانه‌های اجتماعی مشهور و بزرگی چون فیس‌بوک و اینستاگرام، اعلام کردند که رسانه‌های اجتماعی مذکور در سه روز نخست آغاز درگیری میان طرفین، بیش از ۷۹۵ هزار محتوا به زبان‌های عبری و عربی را از بستر برنامه خود حذف کرده‌اند.
علاوه بر این، سایر پلتفرم‌های بزرگ نیز اقداماتی در این حوزه انجام دادند. پلتفرم تیک‌تاک، متعلق به شرکت فناوری بایت‌دنس چین، اعلام کرد که به منظور تشدید نظارت بر محتوا، اقدام به استخدام تعداد زیادی ناظر محتوایی مسلط به زبان‌های عربی و عبری کرده است و رسانه اجتماعی ایکس، متعلق به ایلان ماسک نیز از حذف طیف گسترده‌ای از داده‌های مربوط به حماس و مبارزان فلسطینی خبر داد.
با وجود همه این اقدامات بسیاری از مقامات غربی، اقدامات مذکور را کافی ندانستند و خواستار افزایش تدابیر نظارتی جهت جلوگیری از بازنشر این دست محتوا شدند.
بازتاب رسانه‌ای گسترده و درخواست اتحادیه اروپا برای تشدید سانسور اطلاعات
با فاصله اندکی از انتشار گسترده خبر و تصاویر عملیات گسترده نیروهای مقاومت فلسطین علیه مواضع اشغالگران صهیونیست، مقامات اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا، تحرکات خود برای کنترل و مهار نشر محتوا در این خصوص را در رسانه‌های اجتماعی آغاز کردند.
وبگاه رویترز در تاریخ ۱۲ اکتبر، از ضرب‌الاجل اتحادیه اروپا به رسانه‌های اجتماعی برای سانسور گسترده محتوای مربوط به حماس و عملیات طوفان الاقصی خبر داد. بر اساس این گزارش خبری، مقامات اتحادیه اروپا، شرکت‌های فناوری بزرگ جهان و صاحبان رسانه‌های اجتماعی را طی درخواستی، موظف به حذف محتوای مربوط به حماس از پلتفرم‌های خود کرده و مدعی شدند که در صورت عدم تبعیت پلتفرم‌ها از این دستور، آنها با مجازات‌های قانونی شدید روبرو می‌شوند.
تیری برتون، چهره نام‌آشنای این روزهای اتحادیه اروپا در حوزه فناوری و کمیسر بازارهای داخلی این بلوک، طی نامه‌هایی به ایلان ماسک، مالک پلتفرم ایکس، مارک زاکربرگ، مالک رسانه‌های اجتماعی شرکت متا و شو زی چو، مالک تیک‌تاک اعلام کرد که این شرکت‌های فناوری باید در بستر پلتفرم‌های اجتماعی خود انتشار اخبار جعلی و سایر انواع محتوای غیرقانونی را کنترل کنند. مقامات مسئول اروپایی در این نامه در مقطع زمانی مذکور، ۲۴ ساعت به شرکت‌های فناوری فرصت دادند تا گزارش عملکرد خود و الگویی مؤثر برای تعدیل محتوای یاد شده، ارائه دهند.
فشار کنگره آمریکا برای حذف محتوای حماس
مایکل بنت، نماینده مشهور سنای ایالات متحده آمریکا نیز مانند تیری برتون از اتحادیه اروپا با انتشار نامه‌ای سرگشاده خواستار توضیح پلتفرم‌های متا، تیک‌تاک، ایکس و گوگل درباره روند حذف محتوای مربوط به حماس و مقاومت فلسطین در این زمینه شد. وی در این نامه مدعی شد که روند انتشار داده‌های مضر در خصوص درگیری نظامی اخیر سرعت محسوسی یافته است و گفت: «محتوای مضر از زمان آغاز درگیری در همه رسانه‌های اجتماعی پخش شده و گاهی میلیون‌ها بازدید دریافت کرده است.»
مایکل بنت، نماینده مشهور سنای ایالات متحده آمریکا نیز مانند تیری برتون از اتحادیه اروپا با انتشار نامه‌ای سرگشاده خواستار توضیح پلتفرم‌های متا، تیک‌تاک، ایکس و گوگل درباره روند حذف محتوای مربوط به حماس و مقاومت فلسطین در این زمینه شد
بنت نیز مانند مقامات اروپایی تا ۳۱ تاریخ اکتبر ۲۰۲۳ به شرکت‌های صاحب رسانه‌های اجتماعی فرصت داد تا پاسخ خود را به مقامات آمریکایی ارائه دهند. وی در تلاش برای اثبات مدعای خود در مورد علت اساسی و اصلی این اولتیماتوم به غول‌های فناوری اعلام کرد که پلتفرم‌ها با ایجاد یک اکوسیستم اطلاعاتی، سبب افزایش شدید محتوای تحریک آمیز و مناقشات و تشدید اشاعه مطالب گمراه کننده می‌شوند.
واکنش ایکس به درخواست اتحادیه اروپا؛ مسدودسازی صدها اکانت مدافع حماس
رسانه اجتماعی ایلان ماسک، ایکس، در واکنش اولیه به مهلت ۲۴ ساعته اتحادیه اروپا برای توضیح در مورد اقدامات صورت گرفته و سازوکار تعدیل محتوای این شرکت، اعلام کرد که این پلتفرم، صدها حساب کاربری وابسته به حماس را در این پلتفرم مسدود و ده‌ها هزار پست را نیز شناسایی و حذف کرده است.
لیندا یاکارینو، مدیرعامل منصوب شده از سوی ماسک برای ایکس، ضمن اعلام آمادگی برای افزایش گسترده تعامل با کارشناسان اتحادیه اروپا، طی اظهار نظری در این خصوص مدعی شد که این رسانه اجتماعی گروه‌های تعدیل محتوای خود را بر شناسایی مطالب مربوط به طوفان الاقصی متمرکز کرده و شرایط را در این برنامه تحت کنترل دارد.
علاوه بر این، گزارش‌ها حاکی از آن است که ایکس حدود ۸۰ درخواست مربوط به اتحادیه اروپا در این مقطع زمانی را مورد رسیدگی قرار داده و هیچ موردی مبنی بر تخلف این شرکت در فرایند مذکور توسط مسئولان اروپایی ثبت نشده است.
همچنین از سوی دیگر ایلان ماسک در پاسخ به شلومو کاری، وزیر ارتباطات رژیم صهیونیستی که نگران استفاده حماس از اینترنت استارلینک در غزه بود، طی پستی در شبکه ایکس نوشت که خاموش و ساده لوح نیست.
ماسک نحوه عملکرد این سیستم را توضیح داد و گفت که قبل از فعال کردن حتی یک ترمینال در غزه، بررسی‌های امنیتی با اسرائیل و آمریکا انجام می‌شود!
متا و تمرکز گسترده بر سانسور محتوای مدافع فلسطین
همان طور که پیش‌تر نیز ذکر شد، رسانه‌های اجتماعی شاخص و بزرگ فیس‌بوک و اینستاگرام که تحت مالکیت شرکت فناوری متا هستند، در همان بازه ابتدایی آغاز درگیری اعلام کردند که طی سه روز نخست آغاز عملیات طوفان الاقصی، بیش از ۷۹۵ هزار پست و مطلب به زبان‌های عبری و عربی را حذف کرده‌اند. این در حالی است که اقدامات این برنامه‌ها در راستای سانسور گسترده، به همین جا ختم نشد.
وبگاه بی بی سی، رسانه خبری دولتی بریتانیا، طی گزارشی در تاریخ ۲۰ اکتبر و حدود ۱۳ روز پس از آغاز این درگیری نظامی، اعلام کرد که بسیاری از حساب‌های کاربری به دلیل نشر مطالبی در حمایت از فلسطینی‌ها در اینستاگرام با محدودیت شدید (shadow banned) مواجه شده‌اند و با مداخله مستقیم این پلتفرم، پست‌هایشان در فید مخاطبان ظاهر نمی‌شود و دیگران به محتوایشان دسترسی ندارند.
اقدامات اخیر این غول فناوری آمریکایی حتی از این نیز فراتر رفت. وبگاه ان بی سی ۷ روز پس از گزارش بی بی سی، طی گزارشی اعلام کرد که بسیاری از حساب‌های کاربری مشهور طرفدار فلسطین با میلیون‌ها دنبال‌کننده در این پلتفرم قفل شده‌اند. متا در توضیح دلیل این اقدام، مدعی شد که در پی کشف تلاش یک گروه سایبری برای هک این حساب‌ها، به صورت موقت و در راستای حفظ امنیت آنها را از دسترس خارج کرده است. با این وجود، اقدام مذکور، سبب خشم طیف گسترده‌ای از کاربران شده و این شرکت را بیش از هر زمان دیگری در مظان اتهام اتخاذ رویکرد دوگانه در مواجهه با محتوا و سانسور مطالب طرفداران فلسطین، قرار داده است.
بسیاری از حساب‌های کاربری مشهور طرفدار فلسطین با میلیون‌ها دنبال‌کننده در این پلتفرم قفل شده‌اند. متا در توضیح دلیل این اقدام، مدعی شد که در پی کشف تلاش یک گروه سایبری برای هک این حساب‌ها، به صورت موقت و در راستای حفظ امنیت آنها را از دسترس خارج کرده است
اندی استون، سخنگوی شرکت متا طی بیانیه‌ای ضمن تأکید بر عدم سوگیری متا در زمینه تعدیل محتوا نوشت: «این حساب‌ها را به دلیل محتوایی که منتشر می‌کردند، غیرفعال نکردیم. آنها ابتدا به دلایل امنیتی قفل شدند. ما به صاحبان حساب‌ها کمک کردیم تا دوباره دسترسی پیدا کنند و بتوانند حساب‌های کاربری خود را فعال کنند.»
کارنامه سیاه متا در مواجهه با محتوای هواداران فلسطین
اقدامات مورد اشاره در این نوشتار، تنها موارد تبعیض محتوایی و استاندارد دوگانه متا در برخورد با هواداران مقاومت فلسطین نیست. متا حدود یک ماه پیش از افزایش تنش و درگیری نظامی میان مبارزان آزادی‌خواه فلسطین و اشغالگران صهیونیست، حساب کاربری یکی از مجریان مشهور شبکه خبری الجزیره، به نام تامر المسحال را ۲۴ ساعت پس از پخش یک برنامه درباره سانسور محتوای کاربران فلسطینی و ارائه مدارکی موثق در اثبات این ادعا، توسط متا، حذف کرد.
به عقیده کارشناسان، دامنه تبعیض متا در مواجهه با انواع محتوا و استاندارد دوگانه این شرکت در حذف مطالب، تنها به مساله فلسطین محدود نمی‌شود. به عنوان مثال، شرکت‌های فناوری فعال در حوزه پلتفرم‌های اجتماعی از نخستین روزهای آغاز درگیری نظامی میان روسیه و اوکراین، اقدامات بسیاری را در راستای سانسور روایات و محتوای غیرهمسو با اوکراین، صورت داده است.
این شرکت برای ممانعت از فعالیت رسانه‌های روسیه، حساب‌های کاربری آنها را در پلتفرم‌های اجتماعی خود محدود و حتی دسترسی کاربران عادی این کشور را نیز مختل ساخت. در چنین شرایطی، سانسور گسترده و ممانعت از گسترش روایت روسیه از جنگ اوکراین، بسیاری از کارشناسان را بار دیگر به این نتیجه رساند که استانداردهای دوگانه بر عملکرد این شرکت در زمینه تعدیل محتوا حاکم است.
وضعیت بهتر رسانه‌های غیرفراگیر در پوشش واقعیات نبرد فلسطین با رژیم صهیونیستی
در حالی که رسانه‌های بزرگ و فراگیر چون فیس‌بوک، اینستاگرام و ایکس، برای سانسور گسترده محتوای مربوط به طرفداران فلسطین تحت فشار شدید دولت‌های اروپایی و ایالات متحده آمریکا قرار دارند، رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین نسبتاً کوچک‌تر، وضعیت بهتری دارند و فشار کمتری را تحمل می‌کنند.
پاول دورف، مدیر عامل پیام رسان تلگرام در روزهای آغازین عملیات طوفان الاقصی، طی بیانیه‌ای اعلام کرد که این شرکت تصمیمی برای حذف محتوای مربوط به جنگ اخیر ندارد و مدعی شد که کانال‌های تلگرام به مثابه منبعی یکتا، اطلاعات دست اول برای محققان، روزنامه‌نگاران و مؤسسات حقیقت‌سنجی عمل می‌کنند و اگرچه از بین بردن این منبع اطلاعات برای پلتفرم مذکور آسان است، اما انجام این کار خطر نقض آزادی بیان را به همراه دارد.
اکنون اگرچه کانال‌های جبهه مقاومت در نسخه‌های تلگرام دریافت شده از فروشگاه اپلیکیشن گوگل مسدود شده و قابل دسترسی نیستند اما نسخه‌های قابل دانلود از وبگاه رسمی این شرکت، امکان دسترسی به کانال‌های اطلاع رسانی یاد شده را فراهم می‌کنند. بنابراین، کاربران می‌توانند با مراجعه به سایت این پیام‌رسان و دریافت نسخه قابل دریافت در این پایگاه اینترنتی، به کانال‌های مقاومت دسترسی یابند.
پلتفرم مشهور بازی آنلاین مبتنی بر متاورس، موسوم به روبلاکس نیز طی روزهای اخیر به دلیل فراهم ساختن امکان برگزاری یک راهپیمایی مجازی در حمایت از فلسطین، خبرساز شده است. این پلتفرم اخیراً در یک سرور متعلق به یک کاربر اهل مالزی، میزبان حدود صد آواتار بود که در حمایت از فلسطین با در دست داشتن پرچم این کشور به راهپیمایی پرداختند. این پویش در ادامه با بازدید ۱۵۷ هزار کاربر از سرور مذکور همراه شد.
جالب اینجا است که روزنامه گاردین نیز در همین راستا در خبری اعلام کرده است: اگر در واتس اپ یک کودک فلسطینی پسر را جست‌وجو کنید، او را اسلحه به‌دست نشان می‌دهد. از سوی دیگر، زمانی که از هوش مصنوعی درخواست طراحی استیکر پسربچه اسرائیلی را می‌دهید، تصاویری از کودکانی که فوتبال بازی می‌کنند یا کتاب می‌خوانند، ظاهر می‌شوند. در همین حال، اگر خواهان جستجوی یک شهروند نظامی اسرائیلی باشید، هرگز او را «اسلحه به‌دست» نشان نمی‌دهد.
این اولین بار نیست که یک اپلیکیشن متعلق به شرکت متا متهم به تبعیض علیه فلسطینیان می‌شود. پیش از این هزاران کاربر در فیس‌بوک و اینستاگرام از حذف یا سانسور محتواهای حامی فلسطین در شبکه‌های اجتماعی گلایه کرده بودند.
تنگ کردن حلقه محاصره نوار غزه با اعمال محدودیت در بستر بلاک چین
اقدامات فناورانه رژیم صهیونیستی و متحدان این رژیم در مبارزه با نیروهای مقاومت فلسطین تنها با اعمال محدودیت در رسانه‌ها اجتماعی ختم نمی‌شود. به نظر می‌رسد که صهیونیست‌ها علاوه بر تلاش جهت خاموش کردن صدای مقاومت در پلتفرم‌های اجتماعی، بر اعمال محدودیت و چالش در سایر عرصه‌های فناورانه نیز تمرکز کرده‌اند.
بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، پلیس رژیم صهیونیستی اندکی پس از آغاز عملیات طوفان الاقصی، اعلام کرد که برخی حساب‌های رمزنگاری شده مورد استفاده جهت جمع‌آوری کمک‌های مالی برای حماس در رسانه‌های اجتماعی را مسدود کرده است.
این خبرگزاری همچنین خبر داد که بنیاد صادرکننده و ناظر بر تراکنش‌های تتر نیز حدود یک هفته پس از آغاز درگیری نظامی در سرزمین‌های اشغالی، اعلام کرد که ۳۲ کیف پول رمزنگاری شده حماس با مجموع دارایی دیجیتال به ارزش ۸۷۳,۱۱۸ دلار را مسدود کرده است.
همزمان با این اقدام، گروهی دوحزبی از قانون‌گذاران آمریکا در کنگره این کشور نیز طی نامه‌ای مشترک به جو بایدن، رئیس جمهور و وزارت خزانه داری ایالات متحده، خواهان از بین رفتن امکان استفاده حماس و سایر گروه‌های نظامی فلسطینی از ارزهای دیجیتال شدند. الزابت وارن، راجر مارشال و شأن کاستن، رهبران این گروه، در متن نامه خود مدعی شدند که رمزارزها امکان تأمین مالی عملیات مبارزان فلسطینی و دورزدن تحریم‌های ایالات متحده را برای آنها فراهم می‌کند.
همزمان با آغاز محدود عملیات نظامی زمینی رژیم صهیونیستی در نوار غزه، شرکت‌های اپل، گوگل و ویز، اعلام کردند که سرویس نقشه و ارائه اطلاعات ترافیکی زنده در سرزمین‌های اشغالی و غزه را متوقف کرده‌اند. براساس گزارش‌های منتشر شده، این اقدام به درخواست ارتش رژیم صهیونیستی صورت گرفته است.
قطع سرویس نقشه پلتفرم‌های بزرگ در نوار غزه
همزمان با آغاز محدود عملیات نظامی زمینی رژیم صهیونیستی در نوار غزه، شرکت‌های اپل، گوگل و ویز، اعلام کردند که سرویس نقشه و ارائه اطلاعات ترافیکی زنده در سرزمین‌های اشغالی و غزه را متوقف کرده‌اند. براساس گزارش‌های منتشر شده، این اقدام به درخواست ارتش رژیم صهیونیستی صورت گرفته است. بر اساس برآوردهای صورت گرفته، اطلاعات زنده ترافیکی در این پلتفرم‌ها، از سوی نیروهای مقاومت، برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به حرکت نیروهای نظامی صهیونیست مورد استفاده قرار می‌گیرد و دلیل قطع سرویس یاد شده نیز ایجاد اختلال در روند شناسایی شرایط میدان نبرد برای نیروهای مبارز فلسطینی است.
نت بلاکس، در روزهای نخست آغاز درگیری نظامی، طی پستی در پلتفرم ایکس، از قطع گسترده اینترنت در سرزمین‌های اشغالی و فلسطین، خبر داد. برآورد کارشناسان حاکی از آنکه حملات نظامی طرفین به زیرساخت‌های ارتباطی و مخابراتی سبب بروز این اختلال شدید شده است. امری که مبین درک اهمیت و نقش حیاتی اتصال اینترنت از سوی فرماندهان نظامی و تلاش آنها برای قطع این دسترسی است.
اگرچه اختلال روزهای نخست جنگ به دلیل حملات گسترده به زیرساخت طرفین بود، اما پس از گذشت ۳ هفته از آغاز درگیری میان رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین، دور تازه ای از اختلالات اینترنت، با علتی و منشأ متفاوت در غزه آغاز شده است.
بر اساس گزارش جدید وبگاه نت‌بلاکس در آن مقطع زمانی، یکی از شرکت‌های بزرگ ارایه‌دهنده خدمات اینترنت در نوار غزه، موسوم به «NetStream»، با طولانی شدن محاصره و به دلیل کمبود شدید سوخت از کار افتاد. در همین راستا، نت بلاکس اعلام کرد که این کمبود منابع، سبب قطع کامل اتصال در نوار غزه شده است.
اکنون و پس از گذشت روزها از انتشار این خبر، به نظر می‌رسد که هدف رژیم صهیونیستی از قطع اتصال اینترنت در هنگام اجرای عملیات گسترده علیه غیرنظامیان در غزه، کاهش پوشش رسانه‌ای این تهاجم است.
عملیات طوفان الاقصی؛ نقطه تحول در کاربرد فناوری در میدان نبرد
به عقیده بسیاری از کارشناسان، عملیات نظامی نیروهای مقاومت فلسطین، نشان دهنده تحولی بدیع در حوزه ادغام ابزارهای فناورانه با نیروهای نظامی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که نیروهای صهیونیست و متحدانشان در این درگیری نظامی همزمان با بمباران گسترده و کشتار بی رحمانه غیرنظامیان فلسطینی در نوار غزه با اعمال فشار بر رسانه‌های اجتماعی سعی بر خاموش کردن صدای نیروهای مقاومت و حامیان آنها و ارائه روایت مدنظر خود را در این زمینه دارند.
آنها از سوی دیگر با اعمال نظارت شدید و محدودیت گسترده بر بلاک چین و رمزارزها، سعی بر قطع جریان تأمین مالی این گروه‌ها و تضعیف قدرت مالی آنها دارند و همزمان با محروم ساختن آنها از اتصال اینترنت و سرویس‌های پایه مانند جی پی اس تلاش می‌کنند که نتیجه جنگ را به نفع خود تغییر دهند.
