تقویت مثبت رفتار کودک و نقش آن در شکل‌گیری شخصیت کودک
روش‌های تقویت مثبت رفتار کودک می‌تواند به فرزندان کمک کند تا رفتارهای خوب را به صورت عادت در آورند و آن‌ها را به انجام و تکرار این رفتارها علاقه‌مند کند. گاهی اوقات ممکن است فرزند شما بتواند یک کار را انجام دهد، اما به ندرت آن را به صورت منظم تکرار کند. به عنوان مثال، شاید فرزندتان بتواند سلام کردن را یاد بگیرد، اما به ندرت به افراد بزرگتر از خودش سلام بدهد یا ممکن است بتواند وظایفش را انجام دهد، اما در این کار سستی نشان دهد.
در چنین مواردی، از طریق روش‌های تقویت مثبت رفتار کودک می‌توان رفتار مطلوب را در او تقویت کرد. روش تقویت مثبت در واقع همان روش معمول پاداش است که بسیاری با آن آشنا هستند و به طور معمول از آن استفاده می‌کنند. با این حال، تفاوت کمی بین پاداش و تقویت مثبت وجود دارد که روان‌شناسان بر آن تأکید دارند و ترجیح می‌دهند به جای استفاده از اصطلاح پاداش، از اصطلاح تقویت مثبت استفاده کنند. هدف از پاداش دادن به افراد، قدردانی و سپاسگزاری از اعمال گذشته آن‌ها است و گرچه پاداش معمولاً به تکرار آن رفتار منجر می‌شود، اما هدف اصلی ما از پاداش دادن به رفتار، تکرار آن رفتار در آینده نیست.
اما در تقویت مثبت رفتار کودک، هدف اصلی ما تکرار رفتار است. به عبارت دیگر، اگر پس از تقویت یک رفتار، احتمال وقوع آن رفتار در شرایط مشابه افزایش نیابد، می‌توان گفت که تقویت مثبت انجام نشده است. تقویت مثبت بهترین و موثرترین روش برای تکرار رفتار است. در این فرایند، با ارائه تقویت کننده مثبت بعد از رفتار، آن رفتار نیرومند می‌شود. به عنوان مثال، وقتی مراقب یا پرستار کودک تصمیم می‌گیرد هر وقت فرزندش سلام کند، با لبخنمی‌خواند و به او می‌خندد، این عمل به عنوان یک تقویت مثبت برای رفتار سلام کردن عمل می‌کند. به این ترتیب، احتمال اینکه کودک در آینده سلام کند بیشتر می‌شود.
تقویت مثبت رفتار کودک به چندین شکل صورت می‌گیرد. در ادامه نمونه‌هایی از روش‌های تقویت مثبت رفتار کودک آورده شده است:
- تحسین و تشویق: وقتی کودک رفتار مطلوبی انجام می‌دهد، می‌توانید او را تحسین و تشویق کنید. به او بگویید که از او ممنون هستید و تحسینش کنید. به طور مثال، اگر کودک تمیز کردن اتاقش را به خوبی انجام داد، می‌توانید به او بگویید که از تلاش و کوششش خیلی خوشحالید و به او تشویق کنید.
- سیستم پاداش: می‌توانید برای کودک یک سیستم پاداش ایجاد کنید. به صورت ساده، می‌توانید یک جدول روی دیوار قرار دهید و هر بار که کودک رفتار مطلوبی انجام دهد، یک تیک بزنید. برای مثال، اگر کودک به موقع به تخته سیاه برود و سلام کند، یک تیک در جدول بزنید. وقتی که کودک تعداد تیک‌های مشخصی را جمع کند، می‌توانید به او یک پاداش کوچک بدهید.
- توجه و وقت گذاشتن: به کودک بیشتر توجه کنید و وقت بیشتری را با او بگذارید. وقتی که کودک رفتار مطلوبی انجام می‌دهد، به او توجه کنید و با او در مورد آن رفتار صحبت کنید. این نشان می‌دهد که شما اهمیت قائل هستید و ممکن است کودک را ترغیب کند که آن رفتار را بیشتر تکرار کند.
- الگو سازی: خودتان نمونه‌ای از رفتار مطلوب را نشان دهید. کودکان به خصوص از طریق تقلید، رفتارها و الگوهای رفتاری را یاد می‌گیرند. با نشان دادن رفتار مطلوب به کودک، او را ترغیب می‌کنید که آن رفتار را تقلید کند.
توجه داشته باشید که تقویت مثبت رفتار کودک نیاز به صبر و شکیبایی دارد. کودکان اگر ببینند والدین همیشه و در هر مورد اورا مورد تشویق و تمجید قرار می دهند، رفتار تقویت کننده اثر تقویتی اش را از دست می دهد.
