هوش مصنوعی در سالی که گذشت با انواع و اقسام داده‌های جعلی و فیک دنیای تولید محتوا در فضای مجازی را زیر و رو کرد؛ پدیده‌ای که باعث افزایش نگرانی‌ها در انتخابات آتی آمریکا نیز شده است.
به گزارش خبرنگار مهر؛ سالی که گذشت با پیشرفت‌های قابل توجهی در فناوری هوش مصنوعی همراه بود. این فناوری نوظهور با ایجاد پیشرفت‌هایی بدیع در جنبه‌های مختلف زندگی انسان و بخش‌های صنعتی نفوذ کرده است. به عقیده کارشناسان، این پیشرفت‌ها با توسعه و پذیرش مدل‌های زبانی بزرگ، چارچوب‌های هوش مصنوعی منبع باز، ابزارهای فناورانه هوشمند و همچنین با ادغام فزاینده هوش مصنوعی در حوزه‌های مراقبت‌های بهداشتی، مالی، وسایل نقلیه خودران، آموزش و محیط زیست حاصل شده است.
به عبارت دیگر، جهان در سال گذشته و همزمان با اوج‌گیری روند پیشرفت این فناوری، شاهد رویدادها و تحولات بیشمار ناشی از توسعه این فناوری بود که در ادامه به برخی از برجسته‌ترین نقاط عطف یاد شده، خواهیم پرداخت.
پیشرفت هوش مصنوعی مولد
طبق نظرسنجی جهانی شرکت مک کینزی، ابزارهای هوش مصنوعی مولد در سال گذشته رشد انفجاری داشته اند، به طوری که یک سوم پاسخ دهندگان به نظرسنجی اعلام کردند که سازمان آن‌ها حداقل در یک کارکرد تجاری به طور مرتب از هوش مصنوعی مولد استفاده می‌کند. این رشد فزاینده هوش مصنوعی را از یک تخصص فنی به تمرکز رهبران و مدیران شرکت‌های تجاری ارتقا داده است.
به جرئت می‌توان ظهور هوش مصنوعی مولد و به تبع آن پیشرفت گسترده مدل‌های پردازش زبانی را بزرگ‌ترین نقطه عطف این دوره دانست. به عبارت دیگر، در این بازه زمانی، مدل‌های هوش مصنوعی مولد، به‌ویژه مدل توسعه یافته از سوی شرکت «OpenAI» با عنوان «GPT-۴»، پردازش زبان طبیعی و تولید محتوای خلاقانه را متحول ساخت. مدل «GPT-۴» در آزمون‌های گوناگون، مهارت قابل توجهی در نویسندگی خلاق، کدنویسی و حل مسائل پیچیده نشان داد. همین امر سبب افزایش شدید رقابت میان شرکت‌های فناوری در این حوزه شد. از همین روی، مدل‌های دیگری مانند «Llama ۲» متعلق به متا، «Cluad ۳» متعلق به شرکت آتروپیک و «Gemini» متعلق به شرکت گوگل نیز در این بازه زمانی عرضه شدند و بازار رقابت فناورانه در حوزه هوش مصنوعی را بیش از پیش داغ کردند.
در سالی که گذشت، هوش مصنوعی مولد با پیشرفت‌هایی در مدل‌های مولد که پردازش زبان طبیعی و تولید محتوای خلاقانه را متحول کرده است، همچنان دنیای فناوری را مجذوب خود کرده است؛ روندی که طبق پیش‌بینی‌ها در سال پیشرو نیز تداوم خواهد داشت.
از سوی دیگر، توسعه هوش مصنوعی چندوجهی نیز در این بازه زمانی به عنوان یک روند کلیدی شناخته می‌شود. هوش مصنوعی چندوجهی به سیستم‌های هوشمندی اطلاق می‌شود که می‌توانند اطلاعات را در اشکال مختلف مانند متن، تصویر و صدا تولید کنند. این نوع هوش مصنوعی به طور فزاینده ای طی سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ پیچیده شد و انتظار می‌رود که طیف گسترده‌ای از کاربردها را داشته باشد.
گفتگو بر سر دسترسی منبع باز و مجوزها
چشم انداز فناوری نوظهور هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۳ با انتشار چارچوب یادگیری عمیق منبع باز «PyTorch ۲.۰» و بهبودهایی در سایر ابزارهای مشابه که نوآوری مشترک و جمعی را تقویت می‌کرد، به شکلی گسترده تغییر کرد و به سمت این رویکرد متمایل شد؛ شرایطی که به عقیده متخصصان برای هواداران و اعضای جنبش متن باز بسیار مطلوب بود.
از سوی دیگر انتشار مدل اختصاصی شرکت متا موسوم به «Llama ۲» به صورت منبع باز، بحث‌هایی را در مورد امکان باز بودن واقعی چنین مدل‌هایی برانگیخت و نیاز به بازتعریف سازوکار مجوز و حق نشر هوش مصنوعی در راستای پرداختن به پیچیدگی‌های منحصر به فرد این فناوری را برجسته کرد.
از همین روی، می‌توان نتیجه گرفت که چشم انداز هوش مصنوعی منبع باز به طور قابل توجهی در سال گذشته گسترش یافته است و مدل‌های منبع باز قدرتمند به عنوان رقیب گزینه‌های اختصاصی ظاهر شده اند. به زعم کارشناسان، این امر دسترسی به ابزارهای پیشرفته هوش مصنوعی را دموکراتیک می‌کند و شفافیت و توسعه اخلاقی را ترویج می‌دهد.
ادغام هوش مصنوعی در بخش‌های صنعتی
داده‌های آماری نشان می‌دهد که توسعه هوش مصنوعی تنها به بخش تولید محتوا محدود نبوده است و کاربرد این فناوری به بخش‌های صنعتی گوناگونی گسترش یافته است. در این بخش به معرفی برخی از صنایع شاخص متأثر از توسعه هوش مصنوعی می‌پردازیم.
مراقبت‌های بهداشتی: ادغام این فناوری انقلابی در حوزه مراقبت‌های بهداشتی، ابزارهای تشخیصی مبتنی بر هوش مصنوعی و پلتفرم‌های هوشمند کشف دارو به طور قابل توجهی تشخیص را بهبود بخشیده و شناسایی درمان‌های بالقوه برای بسیاری از بیماری‌ها را تسریع کرده است.
بخش مالی: حوزه مالی بخش دیگری است که در این سال از توسعه هوش مصنوعی تأثیر مستقیم پذیرفته است. در این بازه زمانی، الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای تصمیم گیری های معاملاتی دقیق‌تر و یافتن راه حل های تشخیص تقلب مالی، از سوی بسیاری از مؤسسات مالی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
خودروهای خودران: در این بازه زمانی همچنین شرکت‌هایی مانند تسلا و وایمو با ادغام ابزارهای فناورانه مبتنی بر هوش مصنوعی با محصولات خود در زمینه فناوری‌های رانندگی خودران پیشرفت‌های بسیاری داشته‌اند.
بخش آموزش: از سوی دیگر، ادغام هوش مصنوعی با بخش آموزش، سبب پیشرفت‌های بسیاری در این صنعت شده است. استفاده از این فناوری نوظهور برای شخصی سازی تجربیات یادگیری و حفظ یکپارچگی تحصیلی در آزمون‌های تحصیلی، گواهی روشن بر این مدعا محسوب می‌شود.
محیط زیست و تغییرات اقلیمی: بلایای مربوط به تغییرات اقلیمی طی ۵۰ سال گذشته افزایش چشمگیری داشته‌اند. تا جایی که سال ۲۰۲۳ گرم‌ترین سال در تاریخ حیات زمین بشری ثبت شده است. سرمایه‌گذاران در بحبوحۀ چالش‌های مالی جهانی به دنبال راه‌هایی برای ارزیابی مخاطرات اقلیمی می‌گردند. ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در این میان کلیدهای ارزشمندی برای تجزیه و تحلیل مجموعه داده‌های گسترده، از جمله داده‌های آب و هوایی هستند؛ ابزارهایی که می‌توانند برای شناسایی چالش‌های این حوزه و فرصت‌های سرمایه‌گذاری برجسته به کار آیند. از همین روی می‌توان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی نقشی اساسی در بهبود پیش بینی‌های آب و هوا و کمک به مقابله با تغییرات آب و هوایی داشته است.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی نقشی اساسی در پرداختن به چالش تغییرات آب و هوایی یافته است و با استفاده از پلتفرم‌های هوش مصنوعی می‌توان بهبود پیش‌بینی‌های آب و هوا و کمک به مقابله با تغییرات اقلیمی را تسریع کرد.
هوش مصنوعی و اشتغال
رشد فزاینده فناوری هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، نیاز فزاینده ای به متخصصان ماهر در این حوزه‌ها به وجود آورده است. هوش مصنوعی در این بازه زمانی خصوصاً به کسانی نیاز دارد که بتوانند شکاف میان تئوری و عمل را پر کنند. این نیاز شامل مهارت‌هایی در برنامه‌نویسی هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل داده‌ها، آمار و عملیات یادگیری ماشینی می‌شود.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که تقاضا برای استعدادهای حوزه هوش مصنوعی تغییر کرده و به شکل گسترده افزایش یافته است. در این میان حوزه‌های نوظهوری چون مهندسی پرسش نیز با افزایش نفوذ هوش مصنوعی در صنایع مختلف، به شکل فزاینده‌ای برجسته شده‌اند.
گسترش تحقیق و توسعه
جامعه محققان هوش مصنوعی در سالی که گذشت، مقالات قابل توجهی را با تمرکز بر مدل‌های زبانی بزرگ تولید کرده است. از همین روی می‌توان نتیجه گرفت که هوش مصنوعی موتور تحقیقات دانشگاهی و فنی را با محوریت توسعه این فناوری به حرکت واداشته است.
از سوی دیگر، پیشرفت شگفت‌انگیز این فناوری در طول سال گذشته، تقاضا را به شکل محسوسی برای تجهیزات سخت افزاری از جمله تراشه‌های هوش مصنوعی افزایش داده است. همین امر، سبب پیشرفت قابل توجه در زمینه توسعه سخت‌افزار هوش مصنوعی شده است. شرکت‌های بزرگی چون انویدیا، اینتل و «TSMC»، پیشگامان این تحول بزرگ به شمار می‌آیند.
هوش مصنوعی و ظهور مخاطرات جدید
فناوری هوش مصنوعی با وجود همه تحولات مثبتی که به ارمغان آورده است، اشکال جدیدی از تهدیدات گوناگون را نیز در پی داشته است. از جمله شاخص‌ترین این تهدیدات می‌توان به قابلیت تولید و نشر گسترده اطلاعات نادرست و جعل عمیق اشاره کرد؛ امری که در سال ۲۰۲۴ و همزمان با برگزاری انتخابات در اکثر مناطق جهان، به یکی از نگرانی‌های اساسی تنظیم‌گران بدل شده است.
در همین راستا، بسیاری از کشورهای جهان و شرکت‌های بزرگ فناوری، تدابیری را برای مبارزه با تهدیدات مذکور اندیشیده‌اند. در حال حاضر، ایالت‌های کالیفرنیا، مینه سوتا، تگزاس و واشنگتن در آمریکا مقرراتی را به منظور محدود ساختن استفاده از دیپ‌فیک در تبلیغات سیاسی تصویب کرده‌اند. این در حالی است که قوانین مشابهی نیز در ایلینویز، کنتاکی، نیوجرسی و نیویورک در دست بررسی قرار دارد. علاوه بر این، بسیاری از کشورهای اروپایی نیز در پی اجرای قوانینی در این زمینه هستند.
از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های پیشرو در زمینه هوش مصنوعی نیز اقدام به خودتنظیم‌گری در این حوزه کرده‌اند. در ادامه به مرور کوتاه اقدامات برخی شرکت‌های بزرگ فناوری در این حوزه می‌پردازیم.
استارتاپ هوش مصنوعی «OpenAI» به منظور مبارزه با اخبار جعلی و محتوای فریبنده، به تصاویر ساخته‌شده با مدل‌های خود واترمارک اضافه می‌کند.
شرکت «Midjourney»، توسعه دهنده یک پلتفرم هوش مصنوعی تبدیل متن به عکس، استفاده از نرم‌افزار این شرکت برای تولید تصاویر سیاسی از جو بایدن و دونالد ترامپ را ممنوع کرد است.
علاوه بر این، پلتفرم فیس‌بوک نیز قصد دارد، جهت مبارزه با اطلاعات نادرست در سال برگزاری انتخابات، پست‌های ایجاد شده با استفاده از فناوری هوش مصنوعی را برچسب‌گذاری کند.
تنظیم‌گری هوش مصنوعی
حرکت پرشتاب فناوری هوش مصنوعی به سوی تکامل و پیشرفت مدل‌های گوناگون مبتنی بر این فناوری، دولت‌های سراسر جهان را بر آن داشته است تا توسعه و استفاده از فناوری مذکور را ضابطه‌مند کرده و آن را در چارچوب تنظیم‌گری بازتعریف کنند.
در چنین شرایطی، بسیاری از کشورها از جمله بریتانیا، فرانسه، چین و ایالات متحده تلاش‌های تنظیم‌گرانه و تأمین مالی در راستای چارچوبمند ساختن هوش مصنوعی را ارتقا داده‌اند. اتحادیه اروپا نیز از طریق قانون هوش مصنوعی خود که بر شفافیت، مسئولیت‌پذیری و الزامات اخلاقی این فناوری تمرکز دارد، نقش رهبری را در این عرصه بر عهده گرفته است. به عقیده بسیاری از کارشناسان، اتحادیه اروپا با تصویب اولیه قانون هوش مصنوعی خود رسیدگی بیشتر به نگرانی‌های اخلاقی، تأثیرگذاری بر استانداردهای جهانی و ایجاد تعادل بین نوآوری و حریم خصوصی را در دستور کار دارد.
به زعم بسیاری از متخصصان، جهان در سال ۲۰۲۴ شاهد شکل گیری اجماعی کلیدی برای تدوین و اجرای مقررات هوش مصنوعی است. در چنین شرایطی، قوانین و سیاست‌ها همگام با تحولات فناورانه به سرعت در حال تغییر هستند.
سخن پایانی
در پایان و با عنایت به روندهای ذکر شده در هر یک از ابعاد توسعه فناوری هوش مصنوعی، می‌توان نتیجه گرفت که انقلاب هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۳ با پیشرفت‌های فناورانه قابل توجه، پذیرش گسترده در صنایع، ظهور برخی مخاطرات نوظهور و بحث در حال تحول پیرامون مقررات و اخلاقیات همراه بوده است. پیشرفت‌های بدیع در این زمینه نه تنها کیفیت و کمیت برنامه‌های کاربردی موجود را افزایش داده است، بلکه امکانات جدیدی را نیز ایجاد کرده است که نحوه تعامل ما با فناوری، خطرات و نقش آن در جامعه را تغییر می‌دهد.
به عبارت دیگر این روندها و پیشرفت‌ها نشان می‌دهد که هوش مصنوعی به سرعت در حال تکامل و ادغام در جنبه‌های مختلف تجارت و جامعه است؛ امری که با تمرکز قوی بر اخلاق، ایمنی و مقررات‌گذاری همراه است.
