پرخوری عصبی، که به آن بولیمیا (Bulimia) گفته می‌شود، نوعی اختلال خوردن است که در جوامع مدرن به ویژه در میان نوجوانان و جوانان شایع شده است. این اختلال به دلیل وجود دوره‌های مکرر پرخوری و تلاش برای جبران آن (پاکسازی)، می‌تواند سلامت جسمی افراد را به خطر بیندازد.
علت اصلی این اختلال، مشکلات جسمی و روانی هستند که فرد مبتلا را به چرخه‌ای معیوب از پرخوری و پاکسازی وارد می‌کنند. شناخت بهتر پرخوری عصبی و علائم آن می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا و کاهش شیوع این اختلال در جامعه کمک کند.
پرخوری عصبی چیست؟
از دیدگاه روانشناسی، پرخوری عصبی یکی از اساسی‌ترین اختلالات خوردن به شمار می‌آید. افراد مبتلا کنترل چندانی بر اشتها و مقدار غذای خود ندارند و این امر ممکن است به افزایش وزن و احساس ناخوشایند نسبت به ظاهرشان منجر شود. این احساس می‌تواند زمینه‌ساز عذاب وجدان، افسردگی و اضطراب شدید گردد.
بولیمیا به دوره‌های مکرر پرخوری و تلاش برای جبران آن شناخته می‌شود. این تلاش‌ها معمولاً شامل استفراغ عمدی، مصرف ملین‌ها، روزه‌داری یا ورزش‌های شدید هستند. فرد مبتلا به این اختلال معمولاً احساس شرم و گناه می‌کند، اما همچنان به تکرار دوره‌های پرخوری ادامه می‌دهد.
افراد مبتلا معمولاً در کمتر از ۲ ساعت، بیش از نیاز بدن خود غذا مصرف می‌کنند و ممکن است حداقل ۲ بار در هفته پرخوری شدید داشته باشند. در موارد حاد، این پرخوری ممکن است چندین بار در روز تکرار شود.
علت پرخوری عصبی
در حال حاضر، علل دقیق بروز این اختلال به طور کامل مشخص نیست، اما روانشناسان تعدادی از عوامل مؤثر را شناسایی کرده‌اند که شامل موارد زیر هستند:
- عوامل ژنتیکی و وراثتی
- الگوهای فکری منفی
- فشار روانی و احساسات منفی
- کمال‌گرایی و انتظارات غیرواقعی از خود
- فشارهای اجتماعی
- تأثیر رسانه‌ها و تبلیغات برای داشتن بدن لاغر
- مشکلات روحی مانند افسردگی و اضطراب
- تجربه موقعیت‌های استرس‌زا و آسیب‌زننده محیطی
پرخوری عصبی چگونه است؟
افراد مبتلا به پرخوری عصبی معمولاً گرسنگی واقعی را تجربه نمی‌کنند. اگر شما نیز احساس می‌کنید گرسنگی‌تان با ویژگی‌های زیر همراه است، باید مراقب باشید و قبل از عادت کردن به پرخوری، حتماً از یک روانشناس مشاوره بگیرید. مهم‌ترین ویژگی‌های این اختلال عبارتند از:
- گرسنگی شدید ناگهانی: گرسنگی به طور غیرمنتظره و بسیار شدید بروز می‌کند.
- نیاز فوری به غذا: این نوع گرسنگی تحمل نمی‌شود و باید سریعاً برطرف گردد.
- تمایل به خوردن یک نوع غذای خاص: افراد معمولاً به صورت دوره‌ای تمایل به مصرف نوع خاصی از غذا دارند.
- احساس گرسنگی بعد از سیری: حتی پس از خوردن غذا، فرد ممکن است باز هم احساس گرسنگی کند.
- گرسنگی در واکنش به احساسات: فرد معمولاً پس از تجربه یک موقعیت ناراحت‌کننده یا دشوار، احساس گرسنگی می‌کند.
اگر این علائم را در خود مشاهده می‌کنید، مهم است که به دنبال کمک حرفه‌ای باشید.
چه کسانی در معرض اختلال بولیمیا هستند؟
بولیمیا می‌تواند در هر سنی و برای هر جنسیتی رخ دهد، اما احتمال بروز آن در زنان و دختران جوان بیشتر است. متخصصان بر این باورند که این اختلال می‌تواند در کودکان نیز ایجاد شود و دلایل اصلی آن، مشابه بزرگسالان، ناشی از مشکلات خانوادگی و مقایسه مفرط وزن و شکل بدن با دیگران است. با این حال، شواهد بیشتری نشان می‌دهند که پرخوری عصبی در میان نوجوانان شایع‌تر است.
نوجوانانی که با افسردگی، اعتیاد به مواد مخدر، اختلالات اشتها و دیگر مشکلات روانی دست و پنجه نرم می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به بولیمیا قرار دارند.
به طور کلی، افرادی که در خانواده‌شان سابقه این اختلال وجود دارد یا از اعتماد به نفس پایین رنج می‌برند و با مشکلاتی مانند اختلال اضطرابی و نوسانات خلقی مواجه هستند، باید بیشتر مراقب باشند.
روش‌های مقابله با پرخوری عصبی
بهترین راه برای مقابله با اختلال بولیمیا، مراجعه به متخصص تغذیه و تغییر سبک غذایی فرد است. حین درمان زیر نظر روانشناس و روانپزشک، مشاوره با یک متخصص تغذیه می‌تواند به جایگزینی عادات غذایی سالم به جای گرسنگی و پرخوری عصبی کمک کند. همچنین، بسیار مهم است که حجم مناسبی از غذا را به‌طور منظم در وعده‌های غذایی مصرف کنید و هیچ یک از وعده‌ها را از دست ندهید.
درمان پرخوری عصبی
این اختلال می‌تواند آسیب‌های زیادی به اندام‌های داخلی بدن وارد کند، بنابراین باید درمان آن در اولویت قرار گیرد. متخصص سلامت روان معمولاً بهترین روش درمان را با توجه به شدت اختلال و عوارض آن تعیین می‌کند که شامل موارد زیر است:
۱. روان‌درمانی
روان‌درمانی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای بهبود اختلال بولیمیا است و می‌تواند به صورت فردی، خانوادگی یا گروهی انجام شود. انواع روش‌های روان‌درمانی که برای درمان پرخوری عصبی استفاده می‌شود شامل:
- درمان شناختی‌رفتاری (CBT): در این روش به فرد کمک می‌شود تا افکار و نگرش‌های منفی خود را درباره اندام و ظاهرش شناسایی و تغییر دهد. CBT به کاهش رفتارهای پاکسازی، مانند استفراغ عمدی، کمک می‌کند.
- رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT): این روش به عنوان ادامه CBT، به افزایش آگاهی فرد کمک می‌کند. در این فرآیند، فرد یاد می‌گیرد چگونه احساسات منفی و هیجانات کاذب خود را کنترل کند.
- روان‌درمانی مبتنی بر خانواده (FBT): این روش، خانواده‌محور بوده و اعضای نزدیک بیمار مسئول نظارت بر تغذیه او هستند. این شیوه تا زمانی ادامه می‌یابد که فرد بتواند وعده‌های غذایی و حجم آن را به خوبی مدیریت کند.
۲. دارو درمانی
فلوکستین، دارویی است که به عنوان درمانی تأییدشده برای پرخوری عصبی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا شناخته می‌شود. این دارو از نوع مهارکننده‌های بازجذب سروتونین است و معمولاً برای درمان افسردگی تجویز می‌شود، اما متخصصان آن را بهترین گزینه برای درمان پرخوری عصبی می‌دانند.
راهکارهایی برای جلوگیری از پرخوری عصبی
بهترین روش‌های پیشگیری از پرخوری عصبی شامل موارد زیر است:
- باور به اهمیت وزن سالم: به این باور برسید که داشتن وزن سالم مهم است و زیبایی اندام را برای خود یا فرزندتان ارزش نگذارید.
- مصرف منظم وعده‌های غذایی: وعده‌های غذایی را به‌طور منظم و با حجم مناسب میل کنید.
- پرهیز از صحبت درباره وزن: از دائم صحبت کردن درباره وزن در خانه بپرهیزید و بیشتر بر روی سبک زندگی سالم تمرکز کنید.
- اجتناب از رژیم‌های سخت: رژیم‌های لاغری سختگیرانه و غیر اصولی را امتحان نکنید.
- مشاوره در صورت بروز علائم: در صورت بروز علائم اولیه، حتماً با روانشناس صحبت کنید تا از پیشرفت اختلال جلوگیری شود.
- استفاده از تکنیک‌های آرام‌بخش: برای کاهش اضطراب ناشی از فشار روانی، از تکنیک‌های آرام‌بخش مانند تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن بهره بگیرید.
