سرمایه‌گذاری یکی از اساسی‌ترین موتورهای رشد اقتصادی هر کشوری است؛ بدون سرمایه‌گذاری، تولید رونق نمی‌گیرد و زیرساخت‌ها توسعه پیدا نمی‌کنند و اقتصاد کشور در رکود باقی می‌ماند.
به گزارش پایگاه خبری دانا، هر سال با فرارسیدن نوروز، رهبر انقلاب اسلامی با تعیین یک شعار، مسیر کلی سیاست‌های کشور را مشخص می‌کنند. این شعارها معمولاً ریشه در چالش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور دارند و هدف آن‌ها هدایت برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در جهت رفع مشکلات است. امسال نیز در آستانه سال ۱۴۰۴، شعار «سرمایه‌گذاری برای تولید» توسط ایشان برای سال پیش رو انتخاب شده است. نام‌گذاری‌ای که اگر دقیق‌تر بررسی کنیم، نشان‌دهنده یک ضعف و عقب ماندگی عمیق در حوزه اقتصادی است؛ بحرانی که نه‌تنها بخش خصوصی را درگیر کرده، بلکه بدنه دولت را نیز دچار مشکلات جدی کرده است.
سرمایه‌گذاری یکی از اساسی‌ترین موتورهای رشد اقتصادی هر کشوری است. بدون سرمایه‌گذاری، تولید رونق نمی‌گیرد، اشتغال ایجاد نمی‌شود، زیرساخت‌ها توسعه پیدا نمی‌کنند و اقتصاد کشور در رکود باقی می‌ماند. در سال‌های اخیر، آمارها نشان داده که نرخ سرمایه‌گذاری در ایران نه‌تنها کاهش یافته، بلکه در برخی سال‌ها حتی رشد حقیقی سرمایه گذاری که خالص سرمایه گذاری پس از استهلاک سرمایه موجود است نیز منفی بوده است. این یعنی نه‌تنها سرمایه جدیدی به چرخه اقتصاد وارد نشده، بلکه سرمایه‌گذاری‌های قبلی نیز دچار فرسایش شده‌اند. چنین شرایطی باعث شده که تولید ملی با مشکلات متعددی مواجه شود و بسیاری از واحدهای تولیدی یا با ظرفیت پایین کار کنند یا به‌طور کامل تعطیل شوند. دقیقاً به همین دلیل بود که رهبر انقلاب، شعار سال آینده را بر محور سرمایه‌گذاری برای تولید قرار دادند، چراکه بدون حل این معضل، اقتصاد ایران نمی‌تواند از بحران‌های فعلی به سلامت عبور کند.
وقتی به دلایل کاهش سرمایه‌گذاری در کشور نگاه می‌کنیم، چند عامل کلیدی به چشم می‌خورد. نخستین مسئله، نااطمینانی اقتصادی است. سرمایه‌گذاری نیازمند پیش‌بینی‌پذیری و ثبات است. اگر سرمایه‌گذار نتواند آینده اقتصادی کشور را حدس بزند، اگر هر روز با تغییر قوانین و سیاست‌گذاری‌های ناگهانی مواجه شود، و اگر نرخ تورم، ارز و هزینه‌های تولید به‌صورت غیرقابل‌کنترل دچار نوسان باشند، طبیعی است که ریسک سرمایه‌گذاری بالا رفته و سرمایه‌گذاران از ورود به حوزه تولید منصرف شوند. این مسئله هم برای سرمایه‌گذاران داخلی مشکل‌ساز شده و هم باعث شده سرمایه‌گذاران خارجی تمایلی به ورود به اقتصاد ایران نداشته باشند. دقیقاً به دلیل همین مشکلات، رهبر انقلاب تأکید کردند که باید سرمایه‌گذاری در کشور رونق پیدا کند، چراکه بدون آن، تولید آسیب می‌بیند و وابستگی به واردات بیشتر خواهد شد.
از دیگر موانع جدی سرمایه‌گذاری در ایران، دشواری تأمین مالی است. تولیدکنندگان برای توسعه واحدهای خود نیاز به سرمایه جدید دارند، اما نظام تأمین سرمایه کشور به پرچم داری سیستم بانکی به‌جای حمایت از تولید، بیشتر به سمت پرداخت تسهیلات به فعالیت‌های غیرمولد رفته است. نرخ بالای بهره بانکی، پیچیدگی‌های دریافت وام و کمبود منابع مالی، باعث شده که بسیاری از سرمایه‌گذاران نتوانند منابع لازم برای شروع یا گسترش فعالیت‌های خود را تأمین کنند. در همین حال، بازار سرمایه نیز آن‌طور که باید، نتوانسته به کمک تولید بیاید. تحریم‌ها نیز دسترسی کشور را به سرمایه‌گذاری خارجی محدود کرده‌اند و همین امر شرایط را سخت‌تر کرده است. این‌ها دقیقاً دلایلی هستند که نشان می‌دهند چرا شعار سال ۱۴۰۴ روی سرمایه‌گذاری برای تولید متمرکز شده است، زیرا بدون تأمین مالی مناسب، تولید کشور نمی‌تواند مسیر رشد را طی کند.
عامل دیگری که سرمایه‌گذاران را دچار مشکل کرده، پیچیدگی‌های اداری و بروکراسی سنگین است. راه‌اندازی یک کسب‌وکار در ایران نیازمند عبور از هفت‌خوان مجوزها و مقرراتی است که بسیاری از آن‌ها زائد و دست‌وپاگیر هستند. فساد اداری، عدم شفافیت در تصمیم‌گیری‌ها و تغییرات مداوم قوانین باعث شده که سرمایه‌گذاران برای هر قدمی که می‌خواهند بردارند، با موانع متعدد مواجه شوند. اگر یک سرمایه‌گذار بخواهد کارخانه‌ای تأسیس کند یا حتی یک کارگاه کوچک راه بیندازد، باید ماه‌ها و گاهی سال‌ها درگیر روندهای اداری باشد. درحالی‌که در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، ایجاد یک کسب‌وکار جدید در مدت چند روز انجام می‌شود. این پیچیدگی‌ها سرمایه‌گذاران را خسته و ناامید می‌کند و باعث می‌شود بسیاری از آن‌ها قید سرمایه‌گذاری را بزنند. رهبر انقلاب نیز با آگاهی از این مسائل، بر ضرورت اصلاح شرایط سرمایه‌گذاری تأکید کردند، چراکه بدون رفع این موانع، تولید کشور به‌سختی می‌تواند جان بگیرد.
اهمیت شعار سال جدید شمسی زمانی مشخص می‌شود که بدانیم کاهش سرمایه‌گذاری تنها یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه مستقیماً بر امنیت اجتماعی نیز تأثیر دارد. زمانی که سرمایه‌گذاری در بخش تولید کاهش پیدا کند، اشتغال نیز آسیب می‌بیند. وقتی تولیدکنندگان نمی‌توانند فعالیت خود را توسعه دهند، فرصت‌های شغلی جدید ایجاد نمی‌شود و نرخ بیکاری افزایش می‌یابد. بیکاری خود منشأ بسیاری از مشکلات اجتماعی ازجمله افزایش فقر، مهاجرت نیروی کار به کشورهای دیگر، رشد آسیب‌های اجتماعی و حتی افزایش ناامنی در جامعه است. اشتغال نه‌تنها به درآمد افراد و معیشت خانوارها کمک می‌کند، بلکه یکی از ارکان اصلی ثبات اجتماعی محسوب می‌شود. بنابراین، سرمایه‌گذاری در تولید فقط به معنای رشد اقتصادی نیست، بلکه تضمین‌کننده امنیت اجتماعی و آینده پایدار کشور نیز هست.
اما تلاش برای تحقق این شعار فقط وظیفه دولت نیست. سرمایه‌گذاری برای تولید یک مسئله ملی است و تمام دستگاه‌ها، نهادها، بخش خصوصی و حتی مردم باید نقش خود را در این مسیر ایفا کنند. نظام بانکی باید منابع خود را به سمت تولید هدایت کند، مجلس و دستگاه‌های نظارتی باید قوانین دست‌وپاگیر را اصلاح کنند، نهادهای امنیتی و قضائی باید از سرمایه‌گذاران حمایت کنند و خود مردم نیز باید با حمایت از تولیدات داخلی، مسیر رشد تولید را هموار کنند. اگر همه این بخش‌ها وظایف خود را انجام دهند، سرمایه‌گذاری در کشور رونق خواهد گرفت و تولید ملی تقویت خواهد شد.
برای حل این مشکلات و تحقق شعار سال ۱۴۰۴، باید به اصلاحات عمیق در حوزه اقتصادی پرداخت. نخستین اقدام، ایجاد ثبات در سیاست‌گذاری‌هاست. تصمیمات اقتصادی باید قابل پیش‌بینی باشند تا سرمایه‌گذاران بتوانند با اطمینان برنامه‌ریزی کنند. دولت باید تلاش کند که سیاست‌های اقتصادی را به‌صورت بلندمدت تدوین کند و از تغییرات مداوم و غیرمنتظره پرهیز نماید. در کنار آن، لازم است که نظام بانکی کشور اصلاح شود و منابع مالی بیشتری به سمت تولید هدایت شود. کاهش نرخ سود تسهیلات بانکی، تسهیل دسترسی تولیدکنندگان به اعتبارات و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های مولد می‌تواند مسیر سرمایه‌گذاری را هموارتر کند.
سرمایه‌گذاری برای تولید، تنها یک شعار نیست، بلکه یک ضرورت برای عبور از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی کشور است. موفقیت در این مسیر نیازمند یک عزم ملی است و تنها به دولت محدود نمی‌شود. همه دستگاه‌های اجرایی، قانون‌گذاری، نهادهای حمایتی و حتی مردم باید از ظرفیت‌های خود برای تحقق این هدف استفاده کنند. بدون سرمایه‌گذاری، تولید رشد نخواهد کرد، بیکاری افزایش خواهد یافت، امنیت اجتماعی دچار چالش خواهد شد و اقتصاد کشور در یک چرخه رکود باقی خواهد ماند. انتخاب این شعار از سوی رهبر انقلاب، زنگ خطری برای سیاست‌گذاران است تا به اهمیت این مسئله توجه کنند و مسیر کشور را به سمت رونق سرمایه‌گذاری و تولید هدایت کنند.
سیدمرتضی آل سیدغفور – پژوهشگر اقتصادی
