آموزش یکی از مؤلفه‌های حقوق انسانی است که به عنوان یکی از عوامل تأثیر گذار توسعه اقتصادی، اجتماعی و رشد فردی شناخته می‌شود. به طور کلی مطالعات نشان داده است که افزایش سالهای تحصیل با سلامتی بیشتر، کاهش مرگ و میر مادران و کودکان، کاهش مرگ و میر ناشی از بلایا، کاهش منازعات و جنگ، افزایش مشارکت مدنی و ..... همراه است. همچنین آموزش به رشد سرمایه انسانی و نیز کاهش فقر و نابرابری و شکستن چرخه فقر منجر می شود که یکی از مؤلفه‌های اساسی رشد اقتصادی کشورها است.
به گزارش پایگاه خبری دانا، پژوهشهای بسیاری در حوزه مسئله فقر آموزشی و فقر یادگیری در اقتصاد و جامعه شناسی درباره معضلات کاهش فرصتهای اقتصادی و طرد از بازار کار، کاهش تحرک اجتماعی و افزایش نابرابریهای اجتماعی صورت گرفته است.
«آموزش» یکی از شاخص‌های اصلی سنجش فقر چند بعدی کودکان در جهان
از سوی دیگر، آموزش در کنار سلامت و استانداردهای زندگی (دسترسی به مسکن، آب، برق و ...) یکی از شاخص‌های اصلی فقر چند بعدی کودکان در جهان است که با دو سنجه سالهای تحصیل و حضور در مدرسه ارزیابی می‌شود. به طور مثال در جنوب آسیا حدود ۳۲.۳ میلیون (۸۸.۰ درصد) از کودکان خارج از مدرسه، در خانوارهای درگیر فقر درآمدی و فقر چند بعدی زندگی می‌کنند و یک نفر از هر چهار دانش آموز در خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که هیچ بزرگ سالی سال ششم ابتدایی را به پایان نرسانده است.
در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس پیش از کرونا ۱۵ میلیون کودک از تحصیل بازمانده بودند و ۱۰ میلیون کودک نیز به دلیل فقر، جنگ و زیر ساختهای ناکافی آموزشی در معرض خطر ترک تحصیل قرار داشتند که با وجود پیشرفتهای چشمگیر این کشورها، همچنان فقدان آموزش یکی از تأثیرگذارترین مؤلفه‌ها در فقر چند بعدی کشورهای عربی است.
۲۵۰ میلیون کودک و نوجوان در جهان به مدرسه نمی روند
در مقطع دبستان از هر ۱۰ کودک در جهان یک نفر به مدرسه نمی رود
طبق گزارش یونسکو (۲۰۲۳) ۲۵۰ میلیون کودک و نوجوان در جهان به مدرسه نمی روند که ۱۶ درصد از جمعیت کودکان و نوجوانان را تشکیل می‌دهند. در مقطع دبستان از هر ۱۰ کودک در جهان یک نفر به مدرسه نمی رود. این آمار در منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا در تمام مقاطع تحصیلی ۱۲٫۲ درصد و نزدیک به ۱۵ میلیون نفر بوده است و نزدیک به ۱۰ درصد کودکان (حدود ۶ میلیون) به دبستان نمی روند.
روند کاهشی هزینه دولت‌ها برای آموزش از تولید ناخالص داخلی در جهان
کاهش مخارج دولت در آموزش و تاثیر منفی آن بر دسترسی و کیفیت آموزش
هزینه‌های دولتی برای آموزش به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی در جهان از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تغییر کرده و روند کاهشی را نشان می‌دهد که بیانگر کاهش سرمایه گذاری کشورها در آموزش است. درصد هزینه‌های آموزش از میانگین تولید ناخالص داخلی جهانی در حدود ۴ درصد در نوسان است؛ اما از سال ۲۰۲۰ کاهش چشمگیری در درصد هزینه‌ها مشاهده می‌شود؛ به طوری که از حدود ۴.۳ درصد در سال ۲۰۲۰ به حدود ۳.۷ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش می یابد. این کاهش مخارج دولت در آموزش می‌تواند منجر به تأثیرات منفی بر دسترسی به آموزش و کاهش کیفیت آموزش شود.
از هر۱۰ دانش آموز در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، ۶ نفر دچار فقر یادگیری هستند
افزایش فقر یادگیری
جدای از حضور در مدرسه و هزینه‌های دولت در آموزش عمومی، مسئله یادگیری نیز حائز اهمیت است. از هر ۱۰ دانش آموز در کشورهای با درآمد متوسط و پایین، تقریباً ۶ نفر دچار فقر یادگیری هستند که نشان می دهد حداقل مهارتهای سواد خواندن را کسب نکرده اند؛ اما این واقعیت بعد از همه گیری کرونا در جهان تشدید یافت.
۷۰ درصد کودکان ۱۰ ساله کشورهای با درآمد متوسط و پایین قادر به درک متن ساده نیستند
افت بیشتر یادگیری در دوره کرونا
فقر یادگیری در کشورهای با درآمد متوسط و پایین به یک سوم افزایش داشته است به طوری که به طور تخمینی ۷۰ درصد از کودکان ۱۰ ساله در این کشورها قادر به درک متن ساده نیستند. این نرخ قبل از کرونا ۵۷ درصد بود اما اکنون این بحران جدی تر شده است.
تعطیلی مدارس و نابرابری در دسترسی به منابع یادگیری در دوره کرونا منجر به افت بیشتر یادگیری شد و کودکانی که در گروه‌های محروم جامعه قرار داشتند با افت بیشتری مواجه شدند. به گزارش بانک جهانی این نسل از کودکان بدون مهارتهای پایه‌ای قوی بعید است در آینده بتوانند مهارتهای فنی و سطح بالایی را که نیاز بازار کار است کسب کنند. بر این اساس سازمانهای بین المللی بر تعهدهای سیاسی ملی برای بازیابی و تسریع یادگیری تأکید دارند و شکل‌گیری ائتلافهایی فراتر از آموزش و پرورش بین خانواده‌ها، معلمان، جامعه مدنی و وزارتخانه‌ها را برای تسریع یادگیری ضروری می‌دانند. یکی از مهمترین اقدامات در این راستا ارزیابی یادگیری و آموزش کودکان است تا بتوان برای آن برنامه ریزی مبتنی بر شواهد داشت.
کودکان خانواده‌های با درآمد پایین آمادگی کمتری برای تحصیل در مدرسه دارند
زمینه‌های خانوادگی و فقر درآمدی همچنین یکی از عوامل مؤثر بر فقر آموزشی است. به عبارت دیگر، درآمد خانواده یکی از متغیرهای اصلی در موضوع دستاوردهای آموزشی است. چنان که تحقیقات نیز نشان می‌دهد کودکانی که از خانواده‌های با درآمد پایین هستند نسبت به کودکانی که از خانواده‌های مرفه هستند آمادگی کمتری برای تحصیل در مدرسه دارند.
در واقع فقر از طریق سلامتی، محیط خانه، مدرسه و محله باعث کاهش آمادگی تحصیلی کودکان می شود. همچنین کودکان در خانواده‌های با درآمد پایین نسبت به کودکان خانواده های با درآمد بالا، یادگیری کمتری در سواد آموزی مهارتهای ارتباطی دانش ریاضی، بازی با دیگر کودکان و توانایی تمرکز و مهارت دارند.
اکثر دانش‌آموزان با آمادگی تحصیلی کمتر اغلب در محله‌های پرخطر و فقیر هستند
آموزش از اهرم‌های شکستن چرخه فقر بین نسلی
از سوی دیگر مدارسی که اکثریت دانش آموزان با آمادگی تحصیلی کمتری دارند اغلب در محله‌های پرخطر و فقیر هستند. به طور کلی شواهد نشان می‌دهد که کودکان خانواده‌های فقیر به لحاظ رفتاری و شناختی در مدرسه ضعیف‌تر هستند و متأسفانه مدارس در موقعیتی نیستند که این شکاف را پر کنند.
با توجه به این عوامل آموزش به عنوان یکی از اهرم‌های شکستن چرخه فقر بین نسلی دارای اهمیت است و باید برای دسترسی همگان به آموزش با کیفیت تلاش کرد.
