به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه دانش و فناوری:
برای قرن‌ها، مدل پزشکی بر اساس اصل "یک نسخه برای همه" (One-size-fits-all) بنا شده بود. داروها، دوزها و استراتژی‌های پیشگیری، بر اساس میانگین‌های جمعیت طراحی می‌شدند، که به طور طبیعی منجر به پاسخ‌های متفاوت در افراد مختلف می‌شد؛ برخی درمان برایشان مؤثر نبود و برخی دیگر عوارض جانبی شدیدی را تجربه می‌کردند. انقلاب بیوتکنولوژی این پارادایم را به طور کامل در هم شکسته و عصر پزشکی شخصی‌سازی شده (Precision Medicine) را آغاز کرده است.
توالی‌یابی ژنوم: نقشه‌ای برای سلامت
نقطه عطف این تحول، کاهش چشمگیر هزینه و زمان توالی‌یابی کامل ژنوم انسان بود. اکنون، نقشه‌ای جامع از کد ژنتیکی یک فرد در دسترس است که اطلاعات حیاتی را درباره استعداد او برای ابتلا به بیماری‌ها، نحوه متابولیزه کردن داروها (فارماکوژنومیکس)، و پاسخ‌های احتمالی به درمان‌های مختلف فاش می‌سازد.
در حوزه سرطان‌شناسی، این تغییر بسیار مشهود است. به جای درمان سرطان ریه یا سینه به عنوان دو بیماری واحد، پزشکان اکنون می‌توانند جهش‌های ژنتیکی خاص تومور را شناسایی کرده و درمان‌های هدفمند (Targeted Therapies) را تجویز کنند که مستقیماً پروتئین‌های معیوب را مسدود می‌کنند. این رویکرد نه تنها نرخ بقا را افزایش می‌دهد، بلکه بار شیمی‌درمانی‌های سیستمیک را کاهش می‌دهد.
فناوری‌های ویرایش ژن: از درمان تا اصلاح
قدرتمندترین ابزار در زرادخانه بیوتکنولوژی، سیستم CRISPR-Cas9 است. این فناوری شبیه به یک "جستجو و جایگزینی" مولکولی عمل می‌کند که دانشمندان را قادر می‌سازد نواحی خاصی از DNA را با دقتی بی‌سابقه ویرایش کنند. کاربردهای آن گسترده است:
درمان بیماری‌های ژنتیکی:
تلاش‌های فعلی بر روی اصلاح ژن‌های معیوب عامل بیماری‌هایی مانند کم‌خونی داسی‌شکل یا فیبروز کیستیک متمرکز است.
ایمونوتراپی پیشرفته:
فناوری‌هایی مانند سلول درمانی CAR T-cell، که در آن سلول‌های ایمنی بیمار برای حمله به سلول‌های سرطانی مهندسی ژنتیکی می‌شوند، نمونه‌ای عالی از مهندسی زیستی برای ارتقای توانایی‌های درمانی بدن است.
داروسازی پیشگیرانه و پایش مستمر
پزشکی شخصی‌سازی شده فقط درباره درمان بیماری‌های موجود نیست؛ بلکه درباره پیشگیری از آن‌هاست. ترکیب داده‌های ژنتیکی با داده‌های جمع‌آوری شده از دستگاه‌های پوشیدنی (Wearables) مانند ساعت‌های هوشمند و حسگرهای بیولوژیک، امکان پایش مستمر پارامترهای حیاتی مانند قند خون، ضربان قلب و الگوهای خواب را فراهم می‌کند.
هوش مصنوعی این داده‌ها را تجزیه و تحلیل کرده و می‌تواند شاخص‌های اولیه خطر (مانند شروع یک عفونت یا تغییرات متابولیک منجر به دیابت نوع ۲) را هفته‌ها یا ماه‌ها قبل از بروز علائم بالینی آشکار، هشدار دهد. این "پزشکی پیشگیرانه" به معنای دخالت به موقع و کم‌تهاجمی است که می‌تواند نیاز به درمان‌های سنگین در آینده را از بین ببرد.
چالش‌های اخلاقی و دسترسی (Genomic Equity)
با وجود پتانسیل فوق‌العاده، این حوزه با چالش‌های مهمی روبروست. هزینه بالای توالی‌یابی و درمان‌های مبتنی بر ژن، خطر ایجاد شکاف عمیق‌تری در دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی را به همراه دارد. اگر این درمان‌های پیشرفته فقط در دسترس ثروتمندان باشد، عدالت در سلامت به شدت به خطر می‌افتد. نیاز مبرمی به سیاست‌هایی وجود دارد که هم بر اخلاقیات ویرایش ژن (به ویژه در خط زایشی) نظارت کنند و هم تضمین کنند که مزایای این انقلاب علمی به طور عادلانه در سطح جهانی توزیع شود.
در مجموع، بیوتکنولوژی در حال تبدیل شدن به ستون فقرات پزشکی نوین است، به طوری که هر فرد درمان و استراتژی سلامتی منحصر به فرد خود را دریافت خواهد کرد.
