به گزارش پایگاه خبری دانا، گروه دانش و فناوری:
تحول دیجیتال در حوزه سلامت با سرعتی بی‌سابقه در حال وقوع است. یکی از مهم‌ترین محرک‌های این تحول، هوش مصنوعی (AI) است؛ سامانه‌هایی که می‌توانند داده‌های عظیم پزشکی را تجزیه و تحلیل کنند، الگوهای پیچیده را شناسایی نمایند و تصمیم‌های درمانی را با دقتی کمتر خطا اتخاذ کنند. در واقع، پزشکی امروز دیگر صرفاً متکی به تجربه بالینی پزشکان نیست، بلکه ترکیبی از دانش انسانی و قدرت محاسباتی الگوریتم‌هاست.
در بخش تصویربرداری تشخیصی، هوش مصنوعی نقش چشمگیری یافته است. الگوریتم‌های یادگیری عمیق قادرند در مدت چند ثانیه میلیون‌ها تصویر MRI، سی‌تی اسکن یا رادیوگرافی را بررسی کنند و عوارض پنهان را حتی در مراحل اولیه بیماری تشخیص دهند. برای مثال، در تشخیص زودهنگام سرطان سینه، بسیاری از سامانه‌های هوش مصنوعی دقتی بالاتر از متخصصان انسانی نشان داده‌اند. این فناوری‌ها نه تنها موجب کاهش خطای انسانی می‌شوند، بلکه دسترسی بیماران به تشخیص سریع‌تر و درمان مؤثرتر را تسهیل می‌کنند.
در کنار تصویربرداری، هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های ژنتیکی نیز تحولی عظیم ایجاد کرده است. امروزه با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین، پژوهشگران قادرند جهش‌های ژنتیکی مرتبط با انواع بیماری‌ها را با سرعتی بسیار بیشتر از قبل شناسایی کنند. این امر زمینه‌ساز پزشکی فردمحور (Personalized Medicine) شده است؛ مدلی که در آن دارو و درمان برای هر فرد بر اساس ساختار ژنتیکی و ویژگی‌های زیستی او طراحی می‌شود.
از منظر مدیریتی نیز، کاربرد هوش مصنوعی در بیمارستان‌ها به افزایش بهره‌وری منجر شده است. سیستم‌های هوشمند می‌توانند برنامه حضور پزشکان، استفاده بهینه از تخت‌ها، موجودی داروها و وضعیت بیماران را به‌صورت بلادرنگ کنترل کنند. نتیجه، کاهش هزینه‌های درمانی و افزایش سرعت خدمات به بیماران است؛ موضوعی که در کشورهای در حال توسعه ارزش مضاعفی دارد.
هوش مصنوعی همچنین در حوزه پیش‌بینی و پیشگیری نقش حیاتی دارد. الگوریتم‌های تحلیل داده‌های جمعیتی و محیطی می‌توانند مسیر احتمالی گسترش بیماری‌های واگیردار مانند کووید-۱۹ یا آنفلوآنزا را پیش‌بینی کنند. چنین سامانه‌هایی به سیاست‌گذاران حوزه سلامت اجازه می‌دهند تصمیم‌های سریع‌تری برای مهار بحران‌های بهداشتی اتخاذ کنند و منابع را به‌صورت هدفمند تخصیص دهند.
البته این پیشرفت‌ها بدون چالش نیستند. یکی از دغدغه‌های جدی، مسئله اخلاق و حفظ حریم خصوصی بیماران است. الگوریتم‌ها برای آموزش نیازمند حجم وسیعی از داده‌های پزشکی هستند؛ داده‌هایی که باید با رعایت کامل اصول محرمانگی جمع‌آوری و استفاده شوند. از سوی دیگر، امکان بروز خطاهای الگوریتمی یا تصمیم‌گیری اشتباه نیز وجود دارد؛ لذا همچنان حضور پزشک و نظارت انسانی جزء جدایی‌ناپذیر این روند است.
کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، آلمان، ژاپن و چین در حال سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه هستند. بیمارستان‌های هوشمند آنان مجهز به سیستم‌های هوش مصنوعی برای تشخیص سریع بیماری، مدیریت دارو، و حتی ربات‌های جراح هستند. ربات‌هایی که می‌توانند با دقت میلی‌متری اعمال جراحی پیچیده را انجام دهند و ریسک خطا را به حداقل برسانند.
در ایران نیز طی چند سال اخیر گام‌هایی در این مسیر برداشته شده است. استارتاپ‌های دانش‌بنیان ایرانی در زمینه تحلیل داده‌های پزشکی و طراحی سامانه‌های تشخیص خودکار فعالیت دارند. هرچند راهی طولانی تا بهره‌گیری کامل از ظرفیت‌های AI در نظام سلامت کشور باقی مانده، اما چشم‌انداز این فناوری امیدبخش است و می‌تواند دستاوردهای پزشکی را به سطحی جدید ارتقا دهد.
در مجموع، هوش مصنوعی دیگر صرفاً ابزار کمکی نیست، بلکه یکی از ارکان اصلی طبابت آینده خواهد بود. این فناوری در تشخیص، درمان، مدیریت و پیشگیری بیماری‌ها نقشی حیاتی یافته و به تدریج مرز میان علم ارتباطات دیجیتال و طب سنتی را از میان برداشته است. آینده پزشکی به‌سوی همکاری میان پزشکان و ماشین‌ها پیش می‌رود؛ همکاری‌ای که هدف نهایی‌اش حفظ جان انسان و ارتقای کیفیت زندگی است.
