اچ آی وی در کمین چه گروه هایی نشسته است؟

گروه سلامت خبرگزاری دانا (داناخبر) – دکتر سمیرا حسینی *: امروزه ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی تبدیل به یک معضل بزرگ جهانی شده است. در حال حاضر دسترسی به داروهای ضد ویروسی موثر بر عفونت اچ‌آی‌وی به طور چشم گیری افزایش یافته است و از طرفی داروهای جدید برای این بیماری به حدی اثربخش شده اند که دیگر به جای استفاده از لفظ بیماری مهلک، از عفونت اچ‌آی‌وی به عنوان یک بیماری مزمن یاد می‌گردد. 

این بدان معنی است که اگر فردی مبتلا به اچ‌آی‌وی زود تشخیص داده شود و به موقع درمان دارویی دریافت نماید و تمکین لازم را برای مراقبت و درمان این بیماری داشته باشد می‌تواند سال‌های بسیاری را هم چون دیگر افراد جامعه‌ی خود داشته باشد. این واقعیت منجر به سالمند شدن بیمارانی می‌شود که در سنین جوانی و یا نوجوانی به عفونت اچ‌آی‌وی مبتلا شده‌اند.

سالمندان مبتلا به اچ‌آی‌وی شرایط متفاوت‌تری نسبت به دیگر گروه‌های جمعیتی مبتلا دارند. علاوه بر تمامی معضلات اجتماعی، اقتصادی و عاطفی مبتلایان، این گروه با شرایط ویژه‌ دوران سالمندی نیز مواجه می‌باشند. بیماری‌های قلبی عروقی، مشکلات تنفسی، بیماری‌های اسکلتی عضلانی، بیماری‌های بافت همبند و دیابت از عمده مسائلی است که سالمندان مبتلا به اچ‌آی‌وی علاوه بر دیگر مشکلات سلامتی با آن مواجه می باشند. افسردگی، حاشیه نشینی عاطفی و دیگر اختلالات روحی روانی از دیگر تهدیدهایی است که این افراد، علاوه بر دیگر بیماران با آن روبرو می باشند. 

نیازهای تغذیه‌ای سالمندان مبتلا به اچ‌آی‌وی متفاوت‌تر از سایر بیماران بوده و انگ و تبعیض ناشی از اچ‌آی‌وی این گروه را بیشتر از حمایت‌های اجتماعی محروم می سازد.

بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا تیر ماه سال ۱۳۹۲ تنها ۲/۵ درصد از مبتلایان ایران در گروه سنی ۵۵ سال به بالا قرار داشته‌اند. 

از سوی دیگر بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ حدود ۵/۷۲ درصد از کل جمعیت کشور را سالمندان بالای ۶۵ سال تشکیل دادند، لذا در حال حاضر سالمندی و اچ‌آی‌وی به عنوان یک معضل جدی سلامتی مطرح نمی‌باشد، و لیکن سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ پیش بینی می‌نماید تا سال ۱۴۲۹ جمعیت سالمندی کشور به ۲۴/۹ درصد از جمعیت کل برسد و روندی سریع‌تر از سایر گروه‌های جمعیتی را داشته باشد. 

از این رو پیش بینی می‌شود که در دهه‌ی آتی ما نیز مساله‌ای تحت عنوان اچ‌آی‌وی و سالمندی را تجربه نماییم.

در سراسر جهان، بیش از ۴ میلیون نفر با سن ۵۰ سال و یا بیشتر با اچ‎آی‌وی زندگی می‌کنند. گزارش سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که بیشترین تعداد افراد مسن مبتلا به اچ‎آی‌وی ( ۲/۵ میلیون نفر) در کشورهای آفریقایی زندگی می‌کنند. بنابراین افراد مسن مبتلا به اچ‎آی‌وی، نسبت رو به رشدی از کل ۳۵ میلیون نفری که با اچ‎آی‌وی زندگی می‌کنند را تشکیل می‌دهند. 

دلیل اصلی این افزایش رشد تعداد افراد مبتلا به اچ‎آی‌وی، موفقیت‌های کسب شده در درمان اچ‎آی‌وی است که باعث افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا شده است. دلیل دیگری که برای این موضوع مطرح است، افزایش تعداد افراد بالای ۵۰ سال است که به اچ‎آی‌وی مبتلا شده‌اند. این مسئله نشان می‌دهد که نباید برنامه‌های پیشگیری از  اچ‎آی‌وی را در این گروه سنی نادیده گرفت.

تحقیقات همچنین نشان داده است که خدمات پزشکی و اجتماعی برای افراد سالمند مبتلا به اچ‎آی‌وی، باید با نیازهای این گروه که این نیاز ها اغلب پیچیده نیز هستند منطبق گردد. این امر به ویژه از این نظر حائز اهمیت است که افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی با افزایش خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با سن روبرو هستند. 

نتایج  مطالعه‌ای در هلند که بر روی افراد بالای ۵۰ سال  اچ‎آی‌وی مثبت در مقایسه  با افراد بالای ۵۰ سال اچ‎آی‌وی منفی انجام شده است نشان می دهد که افرادی که با اچ‎آی‌وی زندگی می‌کنند در مقایسه با افراد هم سن خود که اچ‎آی‌وی منفی هستند بیشتر احتمال دارد که به یک بیماری مرتبط با افزایش سن مبتلا شوند. 

این بیماری ها عبارتنداز:

* فشار خون بالا در ۴۵ درصد (۳۱ درصد در گروه مقایسه)

* حمله قلبی در ۴ درصد (۲ درصد در گروه مقایسه )

* بیماری شریان محیطی (ساخت رسوب چربی در شریان ها که جریان خون به عضلات ساق پا را محدود می نماید) در ۳ درصد ( ۱ درصد در گروه مقایسه)

* مشکلات کلیوی در ۴ درصد (۲ درصد در گروه مقایسه)

به نظر می رسد این مساله تا حدی به خود اچ‎آی‌وی و آسیب وارده به سیستم ایمنی بدن مرتبط باشد. افرادی که برای یک دوره طولانی تعداد سلول‌های CD4 زیر ۲۰۰ داشته اند بیشتر احتمال دارد که به این بیماری‌ها مبتلا شوند. دانشمندان معتقدند که این مساله ممکن است باعث تسریع روند پیری شود. 

همچنین ابتلا به این بیماری‌ها می‌تواند به تفاوت در شیوه زندگی افراد مرتبط باشد. کسانی که با اچ‎آی‌وی زندگی می‌کنند احتمال مصرف سیگار بیشتر است، کمتر احتمال دارد که از نظر فیزیکی فعال باشند و یا ورزش کنند، همچنین بیشتر احتمال دارد که چربی بیش از حد در شکم داشته باشند.

مشکلات به ویژه هنگامی رخ می‌دهد که سابقه مثبت بیماری قلبی یا دیابت در سایر اعضای خانواده وجود داشته باشد. لذا تغییر در سبک زندگی به خصوص هنگامی که سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی وجود دارد بسیار بسیار مهم تر است.

جمعیت‌ های در معرض خطر بیشتر آلودگی، افرادی می‌باشند که به گروه‌های خاصی از جامعه تعلق داشته و به طور بالقوه بیش از سایر گروه‌ های جامعه در معرض ابتلا می‌باشند. 

این گروه‌ها به عنوان هسته مرکزی در انتقال اچ آی وی در همه گیری های متمرکز اچ آی وی/ایدز مطرح بوده و از نظر همه گیرشناسی در کشورهای با همه گیری گسترده بسیار مهم می‌ باشند. 

سه گروه اصلی جمعیت‌های در معرض خطر شامل موارد زیر هستند:

۱- زنان آسیب پذیر

۲-مردانی که با مردان دیگر رابطه جنسی دارند

۳-مصرف کنندگان تزریقی مواد

هر کشور بسته به شرایط خود باید سعی نماید گروه‌ های در معرض خطر خود را تعیین نماید؛ اما نکته بسیار مهمی که لازم است مد نظر باشد این است که سه گروه اول بنا به تعریف در معرض خطر بیشتر هستند و احتمال آلوده شدن آن‌ها به دلیل رفتارهای خطرساز بیشتر است ولی گروه‌های دیگر بنا به تعریف در معرض خطر بیشتر نیستند بلکه چون ممکن است با رفتارهای پرخطری مواجه شوند، جزء گروه‌های پرخطر محسوب می‌شوند.

یکی از گروه های بسیار مهم در شناخت بیماری ایدز و بررسی همه گیری آن، مصرف کنندگان مواد مخدر و محرک می باشند. سوء مصرف مواد ارتباط نزدیکی با اچ آی وی دارد. با توجه به عوارض سوء مصرف مواد مخدر، محرک و روانگردان و افزایش رفتارهای پر‌خطر همراه با مصرف این مواد، خطر انتقال و ابتلا به اچ آی وی/ایدز و ویروس هپاتیت ب و ث افزایش یافته و باعث شعله‌ور شدن آتش همه گیری اچ آی وی/ایدز می‌گردد. سوء مصرف مواد و عوارض همراه آن و گسترش انتقال و ابتلا به اچ آی وی/ایدز، علاوه بر اتلاف وسیع منابع انسانی، هزینه‌های درمانی و مراقبتی سنگینی را به سیستم بهداشتی-درمان کشور تحمیل می‌کند. در این بخش ضمن آشنایی مختصر با مواد مخدر و محرک، عوارض و پیامدهای سوء مصرف این مواد، عوامل افزاینده خطر، راه های پیشگیری و نقش مصرف اینگونه مواد را در گسترش همه گیری اچ آی وی خواهیم آموخت.

در صورت داشتن سوال و یا برای دستیابی به اطلاعات بیشتر می توانید به آدرس یا www.hiv-sti.ir و یا  www.hiv-sti.org مراجعه کنید.