ابرمردی نابغه وفیلسوف درعلم پزشکی که برخلاف برخی ازاندیشمندان پیروارسطو ومعتقد به اسلام بود،اوکه درمیان صدهادانشمند روزگارخویش سرآمدبود سعی می کرد تابین دین وفلسفه نوع آشتی برقرارکند این اندیشمند ایرانی درشهرری به دنیا آمد و او را ابوبکرمحمدبن زکریای رازی نام نهادند.
ایام زندگی
نام وی محمد و نام پدرش زکریا و کنیه‌اش ابوبکر است،مورخان شرقی در کتاب‌هایشان او را محمد بن زکریای رازی خوانده‌اند.اما اروپائیان و مورخان غربی از او به نام‌های رازس Rhazes=razes و الرازی Al-Razi در کتاب‌های خود یاد کرده‌اند، به گفته ابوریحان بیرونی وی در شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی) در ری زاده شد،و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش دراین شهر گذشت.چنین شهرت دارد که در جوانی عود می‌نواخته و گاهی شعر می‌سروده‌است.بعدها به زرگری و سپس به کیمیاگری روی آورد.وی در سنین بالا علم طب را آموخت.
اخلاق و صفات رازی
رازی مردی خوش‌خو و در تحصیل کوشا بود... وی به بیماران توجه خاصی داشت و تا زمان تشخیص بیماری دست از آنها برنمی‌داشت و نسبت به فقرا و بینوایان بسیار رئوف بود. رازی برخلاف بسیاری از پزشکان که بیشتر مایل به درمان پادشاهان و امرا و بزرگان بودند، با مردم عادی بیشتر سروکار داشته‌است. ابن‌الندیم در کتاب (الفهرست) خود می‌گوید: (تفقد و مهربانی به همه کس، به ویژه فقراء و بیماران داشته، از حالشان جویا، و به عیادتشان می‌رفت و مقرری‌های کلانی برای آنها گذاشته بود) رازی در کتابی به نام صفات بیمارستان این عقیده را ابراز می‌دارد که هر کس لایق طبابت نیست و طبیب باید دارای صفات و مشخصه‌های ویژه‌ای باشد...رازی درباره جاهل عالم‌نما افشاگری‌های متعددی صورت داده‌است و با افراد کم‌سواد که خود را طبیب می‌نامیدند و اطرافیان بیمار که در طبابت دخالت می‌کردند به شدت مخالفت می‌کرد و به همین سبب مخالفانی داشت.
شاگردان محمد زکریای رازی
درباره استادان و پیش‌کسوت‌های رازی میان کارشناسان و تاریخ‌نویسان اتفاق نظر وجود ندارد. گروهی او را شاگرد علی بن ربن طبری و ابوزید بلخی می‌دانند اما عده‌ای دیگر بنا بر شواهد و دلایلی این موضوع را رد می‌کنند. ناصرخسرو در (زادالمسافرین صفحهٔ ۹۸ )از شخصی به نام ایرانشهری بعنوان (استاد و مقدم) محمد زکریا نام می‌برد .اما هیچ نشانی از این شخص به‌دست نیامده‌است.از این نام‌ها به عنوان شاگردان رازی یاد شده‌است: یحیی بن عدی، ابوالقاسم مقانعی، ابن قارن رازی، ابوغانم طبیب، یوسف بن یعقوب، محمد بن یونس و ابوالحسن طبری.
آثار رازی
ابن‌الندیم در کتاب الفهرست خود تعداد آثار رازی را یک‌صد و شصت و هفت و ابوریحان بیرونی کتاب های اورا در ریاضیات و نجوم،هفت کتاب درتفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران.هفده کتاب در علوم فلسفی و تخمینی،شش کتاب در مافوق الطبیعه،چهارده کتاب در الهیات، بیست و دو کتاب در کیمیا، دوکتاب در کفریات،ده کتاب در فنون مختلف که جمعا بالغ بر یک‌صد و هشتاد و چهار مجلد می‌شود و ابن اصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء دویست و سی و هشت کتاب برای رازی برمی‌شمارد. محمود نجم‌آبادی استاد دانشگاه تهران کتابی به عنوان: مولفات و مصنفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی نوشته است که در سال ۱۳۳۹ به‌وسیله انتشارات دانشگاه تهران چاپ شده است در این کتاب فهرست‌های ارایه شده در مجموع دویست و هفتاد و یک کتاب و رساله و مقاله فهرست شده‌است.
پزشکی
رازی طبیبی حاذق و پزشکی عالی‌قدر بود و در زمان خود شهرت به‌سزایی داشت. رازی از زمره پزشکانی است که بعضی از عقاید وی در درمان طب امروزی نیز به‌کار می‌رود، به خصوص در درمان بیماران با مایعات و غذا، پزشکان و محققان از کتاب‌ها و رسالات رازی در سده‌های متمادی بهره‌ها برده‌اند.
رازی و بیمارستان: ابن خلکان، کاستیلیونی و از رازی به عنوان سر دسته پزشکان عملی و کلینیسین نامبرده‌اند،می‌توان گفت که رازی جزو اولین پزشکانی است که تجربه و آزمایش وارد علم طب کرده است.
استحالات شیمیایی به عنوان دارو:چنانکه می‌دانیم رازی قبل از طب به کیمیا مشغول بود و اطلاعات زیادی درباره مواد داشته است. او اولین کسی است که استحالات شیمیایی را وارد طب کرده است.
آبله و سرخک
رازی اولین کسی است که تشخیص تفکیکی بین آبله و سرخک را بیان داشته‌است، وی در کتاب آبله و سرخک خود به علت بروز آبله پرداخته و سبب انتقال آن را عامل مخمر از راه خون دانسته‌است، ضمن معرفی آبله و سرخک به‌عنوان بیماری‌های حاد،نشانه‌هایی از بی‌خطر یا کشنده بودن آنها را بیان می کند و برای مراقبت از بیمار مبتلا به این بیماری‌ها روش‌هایی را توصیه می‌کند از جمله به عنوان اولین طبیب استفاده از پنبه را در طب آورده و به منظور زخم نشدن بدن بیماران آبله‌ای از آن بهره می‌برده ،در مراقبت از چشم‌ها و پلک و گلو و بینی این بیماران توصیه فراوان کرده‌است، در کتاب آبله و سرخک رازی در مورد آبله و سرخک چه قبل از ظهور بیماری و چه بعد از آن و جلوگیری از عوارض بیماری به اندام‌های بدن تدابیری آورده شده‌است.
تشریح
در دوران رازی تشریح جسد انسان رواج نداشت و این کار را ناپسند و خلاف آموزه‌های دینی می‌دانستند و عموما به تشریح میمون می‌پرداختند.رازی در کتاب‌های خود از جمله کتاب (الکناش المنصوری) از تشریح استخوان‌های و عضلات،مغز،چشم،گوش، ریه، قلب،معده و کیسه صفرا سخن گفته‌است و طرز قرار گرفتن ستون فقرات و سوراخ‌ها و زائده‌های آن و نخاع شوکی را به خوبی شرح داده‌است. رازی نخستین پزشکی است که برخی از شعبه‌های اعصاب را در سر و گردن شناخته و پیرامون آنها توضیحاتی داده‌است.
جراحی
اگرچه رازی به عنوان پزشک مشهور است اما بعضی از مورخان او را به نام (جراح) می‌شناسند،از مطالعه آثار وی چنین برمی‌آید که در جراحی صاحب‌نظر بوده‌است. وی درباره (سنگ کلیه‌ها و مثانه) کتابی نوشته و درآن تاکید کرده‌است که در صورتی که درمان سنگ مثانه با راه‌های طبی مقدور نباشد،باید به عمل جراحی پرداخت و در این کتاب از اسبابی که با آن عمل سنگ مثانه را انجام می‌داده، نام می‌برد. رازی اولین طبیبی یا (پزشکی) است که در عالم طب از سل مفصلی انگشتان صحبت کرده‌است، در شکسته‌بندی و دررفتگی‌ها قدم‌هایی برداشته و آثاری از خود به جا گذاشته‌است.
علم تغذیه
رازی از اولین افرادی است که بر نقش خوراک در تندرستی و درمان پافشاری بسیار داشت ،رازی کتابی درباره خوراک دارد به نام (منافع‌الاغذیه و مضارها) که یک دوره کامل بهداشت خوراک است و در آن از خواص گندم و سایر حبوبات و خواص و ضررهای انواع آب‌ها و شراب‌ها و مشروبات غیرالکلی و گوشت‌های تازه و خشک و ماهی‌ها سخن گفته‌است و فصلی در باب علل و جهات اشت ها و هضم غذا و ورزش و غذاهای گوارا و پرهیزهای غذایی و مسمومیت‌ها دارد.
شیمی و داروسازی
رازی تحصیل شیمی را پیش از پزشکی شروع کرده‌است و در آن آثاری چشم‌گیر ازخود برجا گذاشته‌است ،عمده تاثیر رازی در شیمی طبقه‌بندی او از مواد بوده او نخستین کسی بود که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد، وی پایه‌گذار شیمی نوین است؛ با وجود آن‌که کیمیاگری را باور دارد،ولی چون رازی از دیدگاه مراحل بعدی علم در نظر گرفته شود،باید او را یکی از بنیانگذاران علم شیمی بدانیم،در کتاب (سر الاسرار)... او می‌خوانیم که مواد را به دو دسته فلز و شبه فلز (به گفته او جسد و روح) تقسیم می‌کند و اگر در این زمینه اشتباهاتی می‌کند چندان گریزی از آن ندارد وبرای نمونه جیوه را شبه‌فلز می‌خواند در صورتی که فلز بودن جیوه اکنون آشکار است.
کشف‌های رازی
رازی کاشف الکل است،از تاثیر محیط قلیایی بر کانه پیلیت، اسید سولفوریک فراهم کرد و با داشتن اسید سولفوریک بدست آوردن دیگر اسیدها آسان بود.از تأثیر آب‌آهک بر نوشادور (کلرید آمونیوم) اسید کلریدریک بدست آورد.با اثر دادن سرکه با استات مس یا زنگار تهیه کرد که با آنها را زخم را شستشو می‌دادند.از سوزاندن زرنیخ، اکسید آرسنیک یا مرگ موش فراهم کرد.برای نخستین بار از نارنج اسید سیتریک تهیه کرد.او نخستین پزشکی است که داروهای سمی آلکالوئیدی ساخت و از آنها برای درمان بیمارانش بهره گرفت.
تاریخ تولد و مرگ رازی
مهم‌ترین سند تاریخی درباره تولد و مرگ رازی کتاب (فهرست کتب رازی) نوشته ابوریحان بیرونی است.... در این کتاب تولد رازی دراول شعبان ۲۵۱ (قمری)و درگذشت او در پنجم شعبان ۳۱۳ (هجری قمری) ثبت شده‌است، ضمنا در این رساله ابوریحان علاوه بر آن که صریحا تاریخ تولد و وفات رازی را متذکر شده، مدت عمر او را به سال قمری شصت و دو سال و پنج روز و به شمسی شصت و دو سال و دو ماه و یک روز به‌طور دقیق آورده‌است،اما در منابع مختلف تاریخ‌های متفاوتی در مورد تولد و مرگ رازی آمده‌است، رازی در تاریخ پنجم شعبان ۳۱۳ هجری قمری در ری وفات یافته‌است و مکان اصلی آرامگاه رازی نامعلوم است./پایان پیام
