پرفسوربهرام عکاشه استاد زلزله شناسى ایران، درگفت وگو با خبرنگار گروه دانش خبرگزاری دانا(دانا خبر)، گفت: ايران همواره استعداد مواجهه با 39 مورد از 41 مورد بلاياى طبيعى مهم دنيا را داراست و اين زلزله های پی در پی و به نسبت شدید که در نقاط مختلف کشور رخ می دهد زنگ خطرى است براى زلزله هاى بعدى که دیریا زود رخ می دهد، لذا به جاست که مسوولان کشور براى پيشگيرى از خطرات و عوارض زلزله ها و حوادث بعدى چاره اى جدى و اساسى اتخاذ کنند.
این پیشکسوت واستاد زلزله شناسی ضمن بيان اينکه زلزله به خودی خود مخرب نیست و بى توجهى ما در بحث ساخت و سازها و بى توجهى به مقاوم سازى ساختمان ها باعث خطرآفرینی می شود، افزود: تقریبا همه زلزله ها پس لرزه
هایی دارند و این پس لرزه ها هم خطرناک هستند لذا تنها توصیه من به مردم این است که پس از لرزه اصلی، تا جایی که ممکن است از حضور در خانه ها و اماکن غيرمقاوم خوددارى کنند.
در صورت سونامی دریای خزر، ایران بیش از کشورهای دیگرتهدید می شود
پدرعلم زلزله شناسی کشور با بیان اینکه زلزله در تمامی نقاط ایران رخ خواهد داد و وقوع سونامی دردریای عمان همواره وجود داشته است، یادآور شد: احتمال رخ دادن سونامی در دریای عمان همواره وجود دارد و چنانچه زلزله‌ای در اقیانوس هند اتفاق بیفتد به سواحل جنوبی ایران از بندرعباس تا چابهار آسیب های جدی وارد می‌کند اما در خلیج فارس به نظر می رسد که احتمال وقوع سونامی بعید است.
استاد عکاشه به لرزه خیز بودن دریای خزرنیز اشاره کرد و افزود: عمق سواحل در جنوب دریای خزر هزار متر و در شمال آن10 متر است و اگر سونامی رخ دهد به دلیل کم عمق بودن سواحل در ایران خساراتی به مراتب بیش از سونامی در دریای عمان رخ خواهد داد.
پدر علم زلزله‌شناسی ایران، سلسله جبال البرز را فوق‌العاده زلزله‌خیز دانست وگفت: این منطقه توانمندی وقوع زلزله های به بزرگی 8 ریشتر را هم دارد و تاکنون زلزله‌های زیادی را تجربه کرده‌است لذا شکی در آن نیست که تا میلیون‌ها سال دیگر هم این مناطق مانند منطقه تهران زلزله‌خیز خواهد ماند.
این استاد پیشکسوت زلزله‌شناسی با بیان این مطلب که علم زلزله‌شناسی هنوز در پیش‌بینی زلزله ناتوان است، خاطرنشان کرد: باید همیشه گوش به زنگ زلزله باشیم. اینکه برای کشور و شهر تهران ستاد بحران ایجاد شده، قدم بزرگی در آمادگی در برابر زلزله محسوب می‌شود؛ اما به اعتقاد من باید برای تمامی شهرهای کشور ستاد بحران شکل بگیرد.
ایران کشوری زلزله خیز/ غفلت 200ساله از یک خطر بالقوه
دکترعکاشه به رخداد زلزله در تمامی نقاط ایران اشاره کرد و افزود: این یک امر کاملا عادی و طبیعی است اما غفلت 200 ساله ما در برابر این پدیده تاکنون باعث مرگ تعداد زیادی از هموطنانمان شده است.
وی شهرهای کشور را از نظر میزان خطر زلزله به چهار دسته شامل خطر خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم تقسیم کرد و گفت: حدود 500 شهر کشور که لرزه‌خیزی آن‌ها مورد مطالعه قرار گرفته، تنها 15 شهر کم‌خطر هستند و اکثر آن‌ها آسیب‌پذیری زیادی نسبت به زلزله دارند و ایران باید برای به حداقل رساندن خطرات زلزله آماده باشد.
عکاشه تصریح کرد: بنده معتقدم تمام روستاهای کشور در مقابل زلزله پنج ریشترآسیب‌پذیر هستند و حتی برخی از ساختمان‌های شهر تهران هم در برابر زلزله پنج ریشتری فرو می‌ریزند.
پایتخت و معضل جمعیت
عکاشه در خصوص انتخاب تهران به عنوان پایتخت گفت: تهران حدود 220 سال است که عنوان پایتختی را بر دوش می‌کشد و این یک اشتباه محض است چرا که شهر تهران به صورت غیر کارشناسی توسعه یافته و علاوه بر جمعیتی که درمناطق 22 گانه این شهر یعنی 8 میلیون نفر وجود دارد، حاشیه این شهر نیز دارای همین مقدار جمعیت است و همچنین حدود 40 درصد از ساختمان‌های تهران مستحکم هستند، اما 60 درصد آن دربرابر خطر زلزله نا مقاوم و مورد تهدید هستند.
وی همچنین فرسوده بودن بیمارستان‌های تهران را یکی از عوامل افزایش مرگ و میر ها دانست و افزود: 75 درصد از بیمارستان‌های تهران فرسوده هستند و عمربالای96سال است که این یکی از معضلاتی است که هنگام رخداد زلزله باعث بیشترین خسارات در کشور می شوند.
نگاهی به زلزله های شدید ایران
ریيس دانشکده علوم پايه دانشگاه آزاد، به زلزله های شدید ایران اشاره کرد وگفت: یازدهم شهریور ماه سال 41حدود ساعت يازده صبح، زلزله بسيار مهیبی که وسعت آن 2/7 در مقياس ريشتر بود، بخش وسيعي از ايران را لرزاند که مرکز این زلزله وحشتناک شهر بويين زهرا از توابع قزوين بود که در اثر اين زلزله بیش از25هزار نفر کشته و ده ها هزار نفر نيز زخمی و تقریبا تمام شهر تخریب شد. در این حادثه بيش از صد و ده روستا نيز با خاک يکسان شدند.
وی به 6زلزله مهیب دشت قزوین در گذشته اشاره کرد وگفت:این زلزله ها با قدرت ۶ درجه در مقیاس ریشتر) روی داده که به علت نبود مراکز مطالعاتی و آماری تعداد کشته های آن ثبت نشد.همچنین به زلزله شهرلار دراستان فارس اشاره کرد که در فروردین و اردیبهشت در سال ۱۳۳۹ رخ داد که درآن 45 تن کشته شدند. زلزله دیگری که دربوئین زهرا در قزوین که ۱۰ شهریورماه سال ۱۳۴۱ بود و دراثر آن نیز بیش از ۲۰ هزارتن از هموطنانمان کشته شدند.دیگر زلزله کشورمان، زلزله 2/7 ریشتری مرداد و شهریور ماه خراسان که سال ۱۳۴۷رخ داد و درآن حدود ۱۰ هزار تن کشته شدند.
عکاشه به زلزله دیگری اشاره کرد که در جنوب کشوردر فروردین و اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۱ رخ داد که در اثر آن پنج هزار و ۴۴ تن جان باختند.همچنین زلزله فروردین و اردیبهشت که دراصفهان رخ داده در سال ۱۳۵۶ حدود ۹۰۰ تن جان خود را از دست دادند. زلزله طبس دریزد یکی از زلزله های شدیدی بود که در شهریورماه سال ۱۳۵۶ رخ داد که درآن ۲۵ هزار کشته شدند. همچنین زلزله ۷ ریشتری شمال شرق ایران در آبان و آذرماه سال ۱۳۵۸ با ۶۰۰ تن کشته یکی دیگر از رخداد های طبیعی کشورمان بود.
این استاد زلزله شناسی، به زلزله کرمان درخرداد و تیرماه در سال ۱۳۶۰ که درآن یک هزار و ۲۸ تن جان خود را از دست دادند، اشاره کرد و گفت: در این استان زلزله دیگری در تیرو مرداد درسال۱۳۶۰رخ داد که دراین حادثه یک هزار و ۳۰۰ تن کشته در بر داشت. همچنین زلزله مهیب 7ریشتری رودبار در قزوین و گیلان در ۳۱ خرداد ماه سال۱۳۶۹ که حدود ۴۰ هزار نفر کشته برجای گذاشت. زلزله دیگر که می توان نام برد زلزله1/7ریشتری شهر بیرجند درخراسان در۲۰ اردیبهشت ماه در سال ۱۳۷۵ و دراین واقعه بیش از هزار و ۶۰۰ نفر جان باختند.همچنین زلزله 5/5ریشتری اردبیل که در ۱۰ اسفند سال ۱۳۷۵رخ داد حدود یک هزار و ۱۰۰ تن کشته شدند.
وی به زلزله 8/6ریشتری بم درکرمان که در۵ دی ماه درسال ۱۳۸۲ نزدیک به ۳۰ هزار نفر کشته داشت اشاره کرد وافزود: زلزله 4/6ریشتری زرند درکرمان که در ۳ اسفند سال ۱۳۸۳ به وقوع پیوست که صدها نفر کشته داشت.زلزله دیگر،زلزله 6ریشتری شهرآوج درقزوین در ۲۸ آذرسال ۱۳۸۶ که در آن ۲۰۰ نفر کشته شدند.
دکتربهرام عکاشه در خصوص پیش بینی چند ثانیه ای زلزله در کشور خاطرنشان کرد: برای این کار فروردین ماه سال 1378 آژانس همکاری های بین المللی ژاپن یاجایکا JICA که نماینده رسمی و مسوول اجرای طرح های همکاری های فنی دولت ژاپن است. بر اساس آن،کشورژاپن طبق مقررات و آیین نامه های جاری کشورخود، مطالعاتی را در زمینه زلزله های احتمالی تهران انجام دهد که در آن زلزله را 20ثانیه قبل از وقوع پیش بینی کند. پیش بینی زلزله به این گونه نیست که تمامی مردمان آن کشور ازوقوع زلزله با خبرشوند بلکه درآن سیستمی طراحی می شود که برخی نهادهای امدادی و برخی اداره ها مانند اداره برق و اداره گاز وبرخی نیروگاه ها تا قبل از وقوع حادثه سیتم های حادثه ساز راخاموش کنند.
سه گسل تهران
پروفسورعکاشه به سه گسل تهران اشاره کرد وافزود: گسل مشا که حدود 200 کیلومتر طول دارد از گسل های اساسی البرز مرکزی در شمال تهران قرار گرفته که از گسل های حاشیه رشته کوه در غرب به سوی شرق البرز گسترش می یابد.همچنین گسل شمال تهران در دامنه رشته کوه البرز با طول حدود 90 کیلومتر قرار داشته و از کن تا لشگرک ادامه دارد. این گسل در لشگرک به گسل مشا فشم وصل می شود. گسل های جنوب و شمال ری نیز ازمهمترین گسل ها در دشت های جنوبی تهران قرار گرفته اند و حدود 20 کیلومتر طول دارند.
وی تصریح کرد: بر این اساس، گسل ری درجنوب شهر با شدت زلزله 9 و منطقه شمالی آن شدت زلزله بین 7 تا 8 ریشتر پیش بینی می شود که در این صورت 480 هزار ساختمان در تهران یعنی 55 درصد ساختمان ها فرو خواهد ریخت. در گسل شمال تهران که شدت زلزله در بخش شمالی آن 9 و در بخش جنوبی آن به 7 ریشترمی رسد و بخش بزرگی از شهر شدت زلزله 8 ریشتر را تجربه خواهند کرد، مشاهده می شود 310 هزار ساختمان که 36 درصد کل ساختمان ها را شامل می شود، آسیب می بینند. نسبت ساختمان های خسارت دیده به ساختمان های سالم در مناطق یک تا 5 که در بخش شمالی شهر تهران قرار دارند درحدود 50 درصد است.همچنین در صورت فعال شدن گسل مشا در قسمت بزرگی از شهر، زلزله ای با شدت 7 ریشتراحساس خواهد شد.
این مناطق تهران آسیب پذیرتر هستند
رییس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزادتهران شمال، میزان شدت زلزله ها را نسبت به جنس خاک، تراکم جمعیت و نوع سازه ها تقسیم بندی کرد و گفت: تحقیقات جایکا حکایت از آسیب پذیر بودن مناطق 11، 12، 16 و 20 دارد که در این مناطق علاوه بر اینکه جنس زمین نرم است دارای سفره های زیر زمینی زیادی است که گاهی مشاهده می شود که بدون وقوع زلزله سازه ای در زمین فرو می رود.
تلفات زلزله در تهران
وی با بحراني خواندن وضعيت شهر تهران در هنگام وقوع زلزله، افزود: زلزله تهران مساله فوق العاده جدی است و اين واقعيت را نمی توان کتمان کرد زلزله ای شدید در تهران هم رخ خواهد داد ولی علم بشر نمی تواند زمان دقيق و حتی سال و دهه روز آن وقوع آن را بيان کرد.
استاد عکاشه تصریح کرد: با وجود اینکه زمان دقيق زلزله را نمی توان مشخص کرد اما نبايد غافل باشیم و به فکر راهکار نباشيم. زيرا بافت تهران آسيب پذير است و چنين شهری با اين شرايط نبايد کوچه و پس کوچه داشته باشد زیرا در روزهای معمولی شاهد بسته شدن خيابان ها به خاطر ترافيک سنگين هستيم که اين مساله به تشديد بحران دامن می زند.
استاد عکاشه درپایان با بیان اينکه خيابان های تهران تنها ظرفيت 500 هزار دستگاه خودرو را دارد اما هم اکنون بيش از 5/3 ميليون وسيله نقليه در معابر پايتخت وجود دارد، یادآورشد: جمعيت تهران بايد بين يک تا 5/1 ميليون نفر باشد اما شاهد آن هستیم که حدود 12 ميليون نفر در اين شهر ساکن هستند و اين مسااله متاسفانه هر روز حادتر می شود.
