پژوهشگران محصل در کارشناسی ارشد و دکتری به جای سربازی طرح پژوهشی بگذرانند

جناب سرهنگ، بحث داغ خدمت سربازی این روزها، موضوع طرح های تحقیقاتی است که دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی، به جای گذراندن خدمت سربازی می پذیرند. در این باره تازه ترین خبرها و جزییات را شرح می دهید؟

آیین نامه احراز استعدادهای برتر و نخبگی، مصوب سال 1385 شورای عالی انقلاب فرهنگی است. کسانی که بر اساس این آیین نامه، و به تشخیص بنیاد ملی نخبگاه به عنوان استعداد برتر و یا نخبه شناخته شوند می توانند به بنیاد نخبگاد ستاد کل نیروهای مسلح معرفی شوند و به عنوان نخبه و یا استعداد برتر یک پروژه تحقیقاتی از پروژه های مورد نیاز نیروهای مسلح و یا سازمان انرژی اتمی را بگیرند و روی آن کار کنند. بعد از آن که پروژه در هیات داوران تایید شد، داوطلب می تواند با گذراندن دو ماه خدمت سربازی، از کارت پایان خدمت برخوردار شوند.

هر یک از دستگاه های وابسته به نیروهای مسلح ملزم شده اند پروژه های مورد نیاز خود را به بنیاد نخبگان نیروهای مسلح اعلام کنند. بنابراین در حال حاضر کل عناوین مورد نیاز در بنیاد نخبگان نیروهای مسلح وجود دارد و در دسترس دانشجویان است.

گروه دوم نخبه نیستند اما افراد پژوهشگر مقاطع کارشناسی ارشد و بالاتر هستند. این افراد نیز می توانند پیش از اعزام به خدمت و یا در حین خدمت دوره ضرورت، موضوعات مورد نیاز پژوهشی را دریافت کنند و تحقیق بپردازند. در این مورد نیز هیات داوران پروژه را مورد ارزیابی قرار می دهد و درباره آن تصمیم می گیرد و از دو ماه تا پایان خدمت کسری خدمت می گیرند این افراد درواقع به عنوان کسانی که خدمت سربازی خود را می گذرانند به حساب می آیند.

درباره موضوعات این طرح های پژوهشی توضیح کامل تری ارایه می دهید.

هر یک از دستگاه ها نیازهای خود را دارند. قطعا معاونت پژوهشی هر سازمان این موضوعات را احصا می کند و به دست بنیاد نخبگان ستاد کل می رساند. در ناجا، سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا متولی این کار است. در سازمان وظیفه عمومی هم دفتر مطالعات کاربردی وظیفه عمومی ناجا متولی این کار است. طرح ها بیشتر در حوزه علوم انسانی و نظری هستند.

دانشجویانی که در حین تحصیل، این طرح های پژوهشی را ارایه می دهند، باید برای گرفتن کارت پایان خدمت، منتظر پایان دوره تحصیل خود بمانند؟

بله خب طبیعی است. این افراد شامل کسر خدمت می شوند. این کسر خدمت می تواند دو ماه تا 19 ماه باشد. اما الزاما باید دوره آموزشی را بگذرانند. این دوره آموزشی، در شرایط اعزام، یعنی بعد از فارغ التحصیلی سپری می شود. یعنی همزمان با تحصیل نمی تواند دوره آموزشی خود را بگذراند.

اگر دوره آموزشی خود را هم گذرانده باشد و به فرض تمام کسری خدمت خود را با پژوهش بگذراند، ما معافیت تحصیلی وی را لغو می کنیم تا در شرایط اعزام قرار بگیرد و بتواند کارت پایان خدمت سربازی خود را بگیرد. این روند اداری حدود یک ماه طول می کشد.

اما درباره نخبه ها کمی فرق می کند. آن ها می توانند در حین تحصیل پروژه بگذرانند و در شرایط خدمت قرار بگیرد. احراز نخبگی اختصاصا وظیفه بنیاد ملی نخبگان است و نیروهای مسلح به صورت مستقیم اقدام به شناسایی جذب نخبه نمی کنند.

می شود اول درباره دانشجویانی که می خواهند در داخل کشور ادامه تحصیل بدهند توضیح بدهید؟

در قانون اصلاح شده، مصوب 22 آبان سال نود، شرایط دانش آموزان و دانشجویان تشریح شده است. شرایط قانون اصلاح شده نسبت به قوانین سابق تسهیلات و مزایای بیشتری دارد. از جمله این که در گذشته، افراد فارغ التحصیل شده، 6ماه فرصت داشتند که در مقطع تحصیلی بالاتر پذیرفته شوند. قانون جدید این مهلت را به یک سال افزایش داده است.

از سوی دیگر، مشمولان می توانند تا مقطع دکترای تخصصی ادامه تحصیل بدهند. یعنی مادامی که دانشجویان مقررات و سقف سنوات تحصیلی را رعایت کنند و غیبت نداشته باشند، می توانند بدون گذراندن خدمت سربازی، تحصیلاتشان را ادامه دهند. در حالی که در گذشته دانشجویان حداکثر تا دکترای عمومی می توانستند ادامه تحصیل بدهند.

در گذشته تنها افرادی می توانستند از معافیت تحصیلی دانشگاهی برخوردار شوند که تنها در آزمون سراسری قبول شوند. این شرط حالا برداشته شده و به افرادی هم که بدون آزمون وارد دانشگاه شوند نیز تعلق می گیرد.

شرط مهمی که این روزها فارغ التحصیلان مدرسه و دانشگاه معمولا رعایت نمی کنند و دچار مشکل می شوند، «غیبت» است. توصیه می کنم که دانش آموزان و دانشجویان عزیز حتما در سال آخر تحصیل مقررات وظیفه عمومی را مطالعه کنند و از سقف سنوات خود مطلع شوند.

درباره همین سقف سنوات تحصیلی هم توضیح بفرمایید. حتما برای مخاطبان مفید است.

حداکثر معافیت تحصیلی دانش آموزان از تاریخ تصویب این قانون، سن بیست سالگی تمام است. برای کاردانی دو و نیم سال و برای کارشناسی پیوسته، 5سال است. برای کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال است. کارشناسی ارشد پیوسته 6 سال، دکترای پزشکی پیوسته 8 سال و دکترای تخصصی 6 سال است. اگر مشمولی، بیشتر از این مدت به تحصیل خود ادامه دهد، وارد غیبت می شود.

قانون گذار برای موارد خاص پیشبینی کرده است. مثلا اگر بیماری یا مشکل دیگری پیش آمده باشد، یک سال هم به این سقف سنوات افزوده می شود که تشخیص آن با کمیسیون موارد خاص است.

دانش آموزان و دانشجویان مشمول و همچنین طلاب، حداکثر یک سال پس از فراغت از تحصیل مهلت دارند که یا در دانشگاه پذیرفته شوند و یا برای اعزام به خدمت سربازی آماده شوند.

یک نکته دیگر درباره معافیت تحصیلی این است که برابر قانون، معافیت تحصیلی برای هر مقطع تنها یک بار اعطا می شود. مثلا کسی نمی تواند دو بار معافیت تحصیلی مقطع کاردانی را بگیرد. یعنی فردی که کاردانی دارد، الزاما برای مقطع بعدی باید برود کارشناسی ناپیوسته بخواند. این طور وقت دانشجویان هم کمتر اتلاف می شود.

یک قاعده خیلی مهم دیگر که در قانون سابق وجود نداشت بحث «انصراف از تحصیل» است. در قانون جدید پیشبینی شده است این است که هر دانشجویی در طول تحصیلات خود از دیپلم تا دکترای تخصصی، تنها یک بار می تواند از حق انصراف استفاده کند. از دانشگاه انصراف بدهد و از اول برود آزمون بدهد و در رشته دلخواه خود دوباره ادامه تحصیل بدهد. مثلا اگر دانشجویی که در مقطع کارشناسی پذیرفته شده و مدتی هم در آن ادامه تحصیل داده و پشیمان شده است، می تواند انصراف بدهد و دوباره در کنکور شرکت کند. چه در مقطع پایین تر قبول شود و چه در همان مقطع، این یک بار انصراف را از او می پذیریم اما این مهلت دیگر تکرار نمی شود. این امتیاز خوبی است که دانشجویان می توانند به جا از آن استفاده کنند. نود در صد موارد انصراف هم در همان سال اول تحصیل است.

کسانی که به سربازی اعزام می شوند یا همان «کارکنان وظیفه»، چنانچه در حین خدمت در دانشگاه پذیرفته شوند، به دو شرط از خدمت ترخیص می شوند. شرط اول این است که فاقد غیبت اولیه باشند و شرط دوم این است که در مقطع کارشناسی و بالاتر قبول شده باشند و نه کاردانی.

خب به بحث ادامه تحصیل در خارج از کشور بپردازیم. خیلی از مشمولا قصد سفر به خارج و ادامه تحصیل را دارند اما اجازه خروج از کشور به دلیل نداشتن کارت پایان خدمت به آن ها داده نمی شود.

مطابق ماده 36 قانون وظیفه عمومی، اصلاحی مصوب 22 آبان نود، می گوید که مشمولانی که دارای مدرک کارشناسی و بالاتر هستند، چنانچه حایز شرایط ادامه تحصیل در خارج از کشور باشند، برابر مقررات وزارت علوم و وزارت بهداشت، با سپردن تضمین لازم می توانند مجوز خروج و معافیت تحصیلی بگیرند.

تاکید می کنم دانشگاه و رشته مورد نظر دانشجویان باید مورد تایید وزارت علوم و وزارت بهداشت باشد.

در حال حاضر تضمینی که از دانشجویان برای خروج از کشور می گیریم، مبلغ 15 میلیون تومان است. حالا این مبلغ یا سپرده نقدی است، یا ضمانتنامه بانکی و یا وثیقه ملکی.

سقف سنواتی که قبلا توضیح دادم، برای دانشجویانی که می خواهند برای ادامه تحصیل به خارج بروند هم به همان شکل اعمال می شود. این دانشجویان نیز، پس از فراغت از تحصیل، یک سال مهلت دارند که خود را برای خدمت سربازی معرفی کنند.

اما درباره ماده 37 قانون که بسیار هم مهم است، درباره ایرانیان مقیم خارج از کشور است. ایرانیان مقیم خارج از کشور و همچنین فرزندان ماموران ثابت دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، چنانچه در حین تحصیل، در مدارس ایرانی خارج از کشور و یا موسسات آموزشی خارجی مورد تایید آموزش و پرورش، به سن مشمولیت برسند، از معافیت تحصیلی دانش آموزی بهره مند می شوند. یعنی در واقع کسانی که در سن قبل از مشمولیت به خارج رفته و در حین تحصیل در مدارس مشمول شده اند، از معافیت تحصیلی دانش آموزی بهره مند می شوند.

ببینید این مدرسه ایرانی باید در خارج از کشور «مستقر» باشد. بنابراین شامل مدارس غیر حضوری و آموزش از راه دور نمی شود. بنابراین تاکید می کنم مدارس ایرانی که دفتر نمایندگی در خارج از کشور ندارند و به صورت غیر حضوری ارایه می شوند، خارج از شمول این قانون هستند. این نکته بسیار مهم است.

حالا همین افراد، وقتی دیپلم و یا پیش دانشگاهی خود را الزاما در خارج از کشور گرفتند، یک سال فرصت دارند که از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی مورد تایید وزارت بهداشت و وزارت علوم، پذیرش بگیرند و بدون وثیقه به ادامه تحصیل بپردازند. سقف سنوات تحصیلی هم مثل موارد قبل محاسبه می شود.

درباره سفرهای شخصی دانشجویان مشمول هم توضیح بفرمایید.

موضوعات مختلفی برای این سفرها پیشبینی شده که هر یک شرایط خود را دارند. یکی از این موارد سفرهای زیارتی است و دیگری سفرهای علمی مانند فرصت های مطالعاتی مورد تایید دانشگاه و یا شرکت در کنفرانس های علمی. سفر نیمه علمی هم داریم که در واقع سفرهایی است که دانشجویان با قصد شرکت در آزمون انجام می دهند. حتی سفرهای سیاحتی نیز در قانون برای مشمولان پیشبینی شده است و مجوز موقت سفر برای آن ها صادر می شود.

متناسب با موضوع سفر، از 20روز تا یک سال مجوز برای دانشجویان مشمول صادر می شود. برای فرصت های مطالعاتی، دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد 6ماه می توانند از کشور خارج شوند و دانشجویان مقطع دکتری یک سال.

البته تضمین های مختلفی برای سفرهای متفاوت وجود دارد. برای سفر علمی، 5میلیون تومان ضمانت لازم است.

دوره های مشترک تحصیلی هم وجود دارند که حاصل توافق برخی دانشگاه ها با دانشگاه های خارج از کشور برای برگزاری دوره هایی است که نیمی از آن ها در داخل و نیمی از آن ها در خارج برگزار می شود. برای این دسته از دانشجویان نیز مجوز خروج برای نیمی از زمان تحصیل صادر می شود اما ضمانت مورد نیاز، ضمانت کامل یا همان 15میلیون تومان است.

برای سفرهای زیارتی، 500هزار تومان سپرده نقدی و 5میلیون تومان به عنوان تعهد محضری می پذیریم. برای سفرهای سیاحتی نیز همان وثیقه کامل 15میلیون تومانی مورد نیاز است و مجوز موقت بیست روز تا یک ماهه صادر می شود.

البته این مجوزهای خروج با همراهی وزارت علوم و وزارت بهداشت در حال بازنگری است و ممکن است تغییر کند.

شرایط عضویت در هیات علمی، برای مشمولان فراهم است. دراین باره هم توضیح می فرمایید؟

دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، وزارت بهداشت، دانشگاه امام صادق، پیام نور و نیز دانشگاه آزاد اسلامی و همین طور چند دانشگاه دیگر، می توانند از میان مشمولان عضو هیات علمی بپذیرند که به آن ها «هیات علمی طرح سربازی» می گویند. یعنی به جای این که یک فارغ التحصیل کارشناسی ارشد و دکتری به سربازی برود، می تواند جذب هیات علمی دانشگاه ها شود و در قالب تعهدی که می سپارد برایش کارت پایان خدمت صادر شود. حداکثر مدت تعهد اعضای هیات علمی با قانون جدید چهار سال است و با گذراندن دو ماه آموزش نظامی پس از پایان تعهد کارت پایان خدمت می گیرد.

کمی هم از سرباز معلمی بگویید.

در حال حاضر، بیش از 120 دستگاه دولتی در قالب سرباز امریه، خدمت سربازی کارمندان را می گذرانند. ستاد کل نیروهای مسلح، نیاز آن ها به خدمات سربازان را تایید کرده و در قالب سرباز امریه به آن ها سهمیه داده است. بیشترین امریه، مختص آموزش و پرورش است که سربازان در قالب سرباز امریه به روستا ها می روند و خدمت سربازی را به عنوان معلم می گذرانند.

زمزمه هایی از فروش دوباره خدمت سربازی هم به گوش می رسد.

ما که چیزی نشنیدیم. این بحث اصلا مطرح نیست و در شرایط حاضر کشور موضوعیتی هم نمی تواند داشته باشد. اگر هم قرار باشد مورد بررسی قرار بگیرد، جایگاه بررسی آن ستاد کل نیروهای مسلح است و نه هیچ نهاد و قوه دیگری. فعلا بحث فروش سربازی به کلی منتفی است.

موضوع دیگری هم که مطرح می شود این است که برخی خانواده ها، که دارای چند فرزند پسر هستند چند سالی به نظام خدمت می کنند اما خانواده هایی که فرزندان آن ها دختر هستند هیچ خدمتی نمی کنند.

وظیفه جهاد در نص قانون اساسی و نیز شرع اسلام به عهده افراد ذکور خانواده است. قانون وظیفه عمومی هم از این موضوع پیروی می کند.