روزنامه قانون در گفتگو با یک قاضی دادگستری به این بحث نشسته که آیا حکومت‌ها حق دارند به مردم بگویند چه بپوشند یا نپوشند؟
به گزارش گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا (داناخبر) به نقل از قانون، پوشش و حجاب زنان در دین اسلام مورد تاکید قرار گرفته و اهمیت حجاب و پوشش تا آن حد است که خداوند متعال در تعدادی از آیات قرآن از آن به عنوان یک ضرورت یاد می‌کند. البته این حجاب برای محدودیت و حبس زن نیست، بلکه برای مصونیت وی توصیه شده است. حال حجاب واقعی چیست؟برخی حجاب را امری فردی تلقی کرده و انتخاب نوع پوشش را مسئله شخصی می‌دانند و ورود ضابطان قضایی را به این قضیه مخالف اصول اخلاقی تلقی می‌کنند. دخالت نیروی انتظامی به بحث حجاب و عفاف و اعمال رفتار سلیقه‌ای این ضابطان با پدیده بدحجابی مشکلاتی را به همراه داشته است. این سؤال مطرح است آیا قوانین ما به مقوله بدحجابی نیز پرداخته است؟ آیا معیاری برای سنجش بدحجابی در قانون پیش‌بینی شده است؟ و میزان و معیار بدحجابی که گشت ارشاد با آن برخورد می‌کند چیست؟ «قانون» برای بررسی بیشتر این موضوع، با سید علی کاظمی، قاضی دادگستری و استاد دانشگاه به گفت‌وگو نشسته است.
سید علی کاظمی در مورد دخالت پلیس در زمینه حجاب به «قانون» گفت: موضوع دخالت پلیسی، قضایی در برخورد با بدحجابی از چند منظر قابل طرح است: 1- از منظر شرعی 2- از منظر حقوق عمومی 3 -از منظر وظایف قانونی پلیس. از منظر شرعی، همان‌طور که می‌دانیم در شرع، بحث امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده و در قانون اساسی نیز به این موضوع اشاره شده است.
حبس از 10 روز تا دو ماه برای نداشتن حجاب شرعی
این قاضی با اشاره به قانون اساسی توضیح داد: در اصل هشتم قانون اساسی آمده است در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند. پس این اصل، تمام اشخاص را مکلف به امر به معروف و نهی از منکر کرده و مستند پلیس هم تا قسمتی همین اصل قانون اساسی است. چه بسا قوانین، موضوع دخالت پلیس را مطرح نکرده باشد. یکی دیگر از مستندات نیز تبصره ماده 638 قانون مجازات اسلامی است که به این موضوع پرداخته است در این تبصره این ماده آمده است: زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به حبس از 10 روز تا دو ماه یا پنجاه هزار ریال تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد. که این تبصره به رعایت حجاب و بحث توجه به مقابله با افعال خلاف شرع اشاره دارد.
این حقوقدان ادامه داد: از مستندات دیگر مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی است که مصوبه‌ای در خصوص حجاب و عفاف دارد که این مصوبه برخی از نهادها را مکلف به وظایفی می‌کند. پس پلیس با استناد به این موارد به بحث حجاب و عفاف ورود پیدا کرده است.
دخالت در امور اخلاقی جامعه اصولاً حیطه وظایف دولت نیست
کاظمی ادامه داد: در مباحث حقوق عمومی نیز باید ببینیم آیا دولت وظیفه دارد در همه امور دخالت کند یا نه؟ که این موضوعی است که حقوق‌دانان حقوق عمومی مورد بررسی قرار داده و معتقدند دولت 3 وظیفه اصلی عدالت، امنیت و برقراری نظم عمومی جامعه را بر عهده دارد و دخالت در امور اخلاقی جامعه اصولاً در حیطه وظایف دولت به نظر نمی‌رسد. این قاضی در ادامه خاطر نشان کرد: اعتقاد منتقدان بر این است که در جامعه اسلامی، حکومت اسلامی وظیفه دارد نسبت به مسائل اخلاقی و شرعی توجه نشان دهد و نباید حکومت نسبت به حدود الهی بی‌توجه باشد و دخالت نکردن حکومت را مغایر با دیدگاه اسلامی می‌دانند لذا به این جهت نهادهای حاکمیتی حکومت اسلامی مکلف به ورود به موضوع حجاب و عفاف هستند.
نیروهای پلیس در زمینه حجاب تخصص لازم را ندارند
کاظمی مطرح کردن این سؤال که چه نوع حجابی، حجاب مناسب است؟ توضیح داد: البته این مسئله امری فرهنگی کارشناسی و متعارف است وقتی پلیس وارد این حوزه می‌شود به جهت اینکه نیروهای پلیس در این زمینه تخصص لازم را ندارند مقداری محل تامل است. به ویژه اینکه ما در کشور شاهد اقلیت‌های مذهبی هستیم که با توجه به مذهبشان خیلی پایبند به مسئله حجاب نیستند و حجاب امر الزام آور دینی برای آن‌ها تلقی نمی‌شود، یا کسانی که به عنوان توریست وارد کشور ما می‌شوند و الزام قوانین نسبت به آن‌ها باید منعطف‌تر باشد.
برخورد قهریه با بی‌حجابی باید آخرین مرحله باشد
این حقوقدان ادامه داد: اگر از منظر امر به معروف و نهی از منکر به مسئله نگاه کنیم امر به معروف و نهی از منکر مراتبی دارد. برخورد قهریه با بی‌حجابی باید آخرین مرحله باشد و پلیس به عنوان نیروی انتظامی جامعه، مواقعی که کار دچار مشکل شود باید به قضیه ورود پیدا کند؛ لذا به نظر بنده سخن رئیس جمهور در این مورد کاملاً صحیح است. دخالت قوه قضاییه و نیروی انتظامی پلیسی با مسئله بی‌حجابی باید آخرین گزینه باشد و قبل از این باید توسط نهادهای فرهنگی کار کارشناسی در این مقوله صورت گرفته باشد و کارهای فرهنگی در این زمینه صورت گیرد به نظر بنده مسئولیت اصلی این کار با نهادهای فرهنگی است.
نمی‌توان انتظار داشت جوانان فقط ممنوعیت‌ها را اجرا کنند
کاظمی با بیان اینکه تا زمانی که پیشنهادهای ایجابی روبه‌روی جوانان قرار نداده‌ایم نباید آن‌ها را وادار به پیروی از ممنوعیت‌ها کنیم خاطر نشان کرد: در بحث برخورد با ماهواره، صدا و سیما ابتدا باید شبکه‌های جدید برای مردم و جوانان ایجاد کرده بعد از مردم خواسته شود که ماهواره تماشا نکنند. بدون ایجاد امکانات و شرایط مطلوب برای جوانان نمی‌توان انتظار داشت جوانان فقط ممنوعیت‌ها را اجرا کنند. همیشه باید ابتدا پیشنهادهای سازنده و مثبت و موثر برای افراد داشته باشیم. در بحث حجاب، اخیراً شاهد کارهای فرهنگی صورت گرفته هستیم، که این رویکرد فرهنگی مبنی بر طراحی انواع البسه، چادر و مانتو، که پاسخگوی ذائقه تنوع طلبی خانم‌هاست. البته این کفایت نمی‌کند و باید بیش از این شاهد اقدامات فرهنگی در جامعه باشیم. قطعافرهنگ‌سازی و نهادینه کردن حجاب در جامعه بسیار نتایج بهتری خواهد داشت و برخوردهای قضایی و پلیسی در این موضوع خاص نه تنها نتایج خوبی نخواهد داشت بلکه گاهی اوقات ممکن است نتیجه عکس به همراه داشته باشد.
در زمان رضاخان دخالت پلیس در مسئله حجاب باعث تنفر مردم شد
این حقوقدان ادامه داد: اگر بخواهیم سابقه تاریخی حجاب و عفاف را در کشورمان مرور کنیم متوجه می‌شویم در زمان رضا خان شاهد دو رویکرد نظامی، پلیسی و فرهنگی برای کشف حجاب بودیم. در رویکرد نظامی، پلیسی در خیابان چادر از سر زنان می‌کشیدند که این کار پلیس باعث تنفر مردم شده بود .در رویکرد فرهنگی نیز در مدارس روی ذهن نوجوانان و جوانان آن موقع (که شاید در حال حاضر به سن پیری رسیده باشند)کار کرده و در این زمینه به آن‌ها آموزش می‌دادند. که نتیجه این رویکرد در حال حاضر، وجود افرادی است که خیلی اعتقاد به حجاب نداشته و به کل با مسئله حجاب مخالفند. در مقابل رویکرد پلیسیکه باعث تنفر و انزجار مردم از پلیس و حکومت شد ، در رویکرد فرهنگی و آموزشی، قشری در جامعه به وجود آمد که اصلاً اعتقادی به حجاب نداشته باشند و خود را ملزم به آن نمی‌دانند. ماهم باید از این تجربه تاریخی درس بگیریم که برخورد پلیسی به برخی مسائل نتیجه معکوس می‌دهد .حتی اگر برخورد خوبی هم از سوی پلیس صورت گیرد به دلیل نوع وجهه پلیس در جامعه از طرف مردم محل تردید است که چرا باید پلیس به این مسئله وارد شود؟ اما اگر نهادهای فرهنگی و روحانیون وارد شوند از طرف مردم بازخورد خوبی خواهد داشت.
انتخاب پوشش انسان‌ها با توجه به عرف جامعه یک مسئله شخصی است
بر اساس این گزارش رسیدگی به امور حجاب و عفاف در حیطه وظایف پلیس نیست و این قضیه ارتباطی با پلیس ندارد. اگر بخواهیم مبنایی وارد بحث شویم، انتخاب انسان‌ها با توجه به عرف جامعه یک مسئله شخصی است و دولت نباید در این مسئله مداخله کند. مگر در مواقعی که نظم جامعه به خطر بیفتد و خارج از عرف عمل شود(مثال وقتی شخصی بدون پوشش وارد خیابان شود) که در این صورت اگر جرم انگاری صورت گرفته باشد بر اساس اصل قانونی بودن جرم و مجازات، ضابط دادگستری با مشاهده جرم باید مداخله و اقدام کند.
در بحث حجاب ما ضوابط معین و مشخص نداریم .بنده به شخصاً با دخالت دولت در زمینه پوشش مردم به شدت مخالفم. مداخله پلیس در امری که جرم انگاری در مورد آن صورت نگرفته و ملاک‌ها به صورت سلیقه‌ای و شخصی اعمال می‌شوند را صحیح نمی‌دانم و حتی در برخی موارد برخورد بد پلیس با افراد را نمی‌پسندم.تا زمانی که به طور دقیق در مورد مسئله حجاب جرم انگاری صورت نگرفته باشد و فضا برای اعمال سلیقه‌های شخصی باز است دو حق از مردم ضایع می‌شود.
وی ادامه داد: مداخله دولت درپوشش شخصی آن‌ها و وجود ضوابط مبهم و اعمال سلیقه که مشکل را دوچندان می‌کند به نظر بنده این امر نه مربوط به دولت و نه به پلیس است و نباید در این مورد مداخله کنند.نباید فراموش کرد که گاهی در این برخوردها وقایعی اتفاق می‌افتد که باعث دین زدگی جوانان می‌شود ما حق نداریم با برخورد بد، جوانان را از دین گریزان کنیم. اصولاً پوشش انسان‌ها (با توجه به عرف جامعه) امری شخصی است و انتخاب آن با خود اشخاص است و به هیچ عنوان نیازی به مداخله دولت نیست.
عکس از حمیدرضا علیپور / شبستان
