مراسم افتتاحیه نخستین گردهمایی بین‌المللی «مدیریت استعدادها» صبح امروز، سه شنبه 24 آذرماه با حضور معاون علمی و فناوری رییس جمهور در محل سالن جابرابن حیان دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری دانا، دکتر سورنا ستاری در این مراسم با اشاره به اینکه نیروی انسانی متخصص مهم‌ترین سرمایه هر کشوری است، گفت: در دو سال گذشته در حوزه فرهنگ‌سازی تلاش بسیاری صورت گرفته تا به نقطه‌ای برسیم که جامعه بداند نفت، گاز و دیگر معادن طبیعی سرمایه اصلی کشور محسوب نمی‌شود و تنها در صورتی می‌توان از آنها برخوردار شد که توجه به مغز و نیروی انسانی متخصص به بدنه اقتصاد تزریق شود.
وی افزود: کشور تنها زمانی به شناسایی نیروهای متخصص، هدایت و توانمندسازی آنان و مدیریت استعدادهایشان حساس می‌شود که مغز و اندیشه را سرمایه اصلی کشور بداند.
ستاری با بیان اینکه در اقتصاد نفتی یک بشکه نفت ارزش افزوده بیشتری از نیروی اندیشه و تفکر دارد، اظهار کرد: در اقتصاد نفت محور تمام تمرکز کشور روی منابع طبیعی و موهبت‌های طبیعی است و چنین کشوری هرگز به پیشرفت و توسعه پایدار نخواهد رسید، چرا که لازمه رسیدن به توسعه پایدار به کارگیری اندیشه نخبگانی است. موضوع "نفرین منابع" که در اقتصاد امروز جهان به طور جدی مطرح است، به همین موضوع اشاره دارد.
وی نیروی انسانی کشورمان را بزرگترین ظرفیت موجود دانست و تصریح کرد: کمتر کشوری در جهان 32 میلیون نفر جمعیت آن را جوانان تشکیل می‌دهند، 4.5 میلیون دانشجو و رتبه پنجم تربیت مهندس در جهان از ایران کشوری بی نظیر به لحاظ ظرفیت نیروی انسانی ساخته است. این در حالی است که ایالات متحده امریکا با جمعیتی پنج برابر ایران همین تعداد مهندس را تربیت می‌کند و کشوری مثل ژاپن با 170 میلیون جمعیت تنها 2.5 میلیون دانشجو دارد.
ستاری عنوان کرد: حدود 50 هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی خارج کشور در حال تحصیل هستند و از این باب نیز کشور رتبه در خور توجهی دارد، البته این عدد در مقام مقایسه چشمگیر نیست؛ به طوری که تنها 1.1 درصد دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل از کشور خارج می‌شوند و این عدد در قیاس با 1.8 که متوسط جهانی است، پایین محسوب می‌شود.
چرخش دنیای امروزی به سمت علم است
معاون علمی و فناوری رییس جمهور خاطرنشان کرد: صرف ادامه تحصیل در خارج از کشور به خودی خود نه مزیت است نه مضر، دنیای امروز به سمت چرخش دانشجو و علم در حال حرکت است به همین دلیل ایرادی ندارد دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل به خارج کشور مهاجرت کند، در برخی از رشته‌ها این مهاجرت‌ها ضرورت پیدا می‌کند. اما آنچه مهم است حفظ این پتانسیل در چرخه خدمت رسانی به جامعه و کشور است. مسیر باید طوری ترسیم شود که این افراد حتی در صورت عدم بازگشت به کشور در چرخه خدمت رسانی حفظ شوند. هر چند که ما باید تلاش کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم که زمینه برگشت ایشان به کشور را فراهم کنیم.
ستاری تصریح کرد: بنیاد ملی نخبگان برنامه‌های مفصلی برای حمایت از نخبگان، متخصصان و محققان غیر مقیم دارد، در تمام شرکت‌های بزرگ دنیا نیروی انسانی ایرانی وجود دارد، از سوی دیگر بسیاری از دانشجویان ایرانی غیر مقیم در یکصد دانشگاه برتر دنیا در حال تحصیل هستند که تنها در طول چند ماه فعالیت جدید، بنیاد ملی نخبگان موفق شد بخش قابل توجهی از آنان را به چرخه خدمت رسانی به کشور بازگرداند، اگرچه حضور فیزیکی آنان فرصتی مغتنم برای کشور است.
ضرورت شناسایی درست استعدادهای برتر
معاون علمی و فناوری رییس جمهور با اشاره به ضرورت شناسایی درست استعدادهای برتر گفت: متاسفانه به نحوه تشخیص استعدادهای برتر ایرادات جدی وارد است کنکور سراسری، المپیاد علمی، پتنت و مقاله هر کدام تنها یکی از شاخص‌های شناسایی فرد مستعد هستند و به تنهایی بیانگر هوش و استعداد ویژه نیستند. به همین دلیل در آیین‌نامه‌های جدید بنیاد ملی نخبگان تلاش شد فقط افرادی بتوانند از گردونه تسهیلات بنیاد استفاده کنند که توانایی‌های خود را در محیطی رقابتی و استمراری به اثبات برسانند.
ستاری، مدرک‌گرایی را یکی از مخرب‌ترین آفت‌های جامعه علمی کشور دانست و اظهار کرد: نبود پارامترهای صحیح در شناسایی استعدادهای برتر نقش بسزایی در افزایش کمی و افت کیفی مقالات علمی کشور داشته است. خرید مقاله، مدرک گرایی، فروش پایان‌نامه و مشکلاتی از این دست همگی از همین نگاه اشتباه ناشی می‌شود.
ریس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اجرایی شدن طرح شهاب اظهار کرد: از سال گذشته این طرح به صورت پایلوت در مقاطع چهارم و پنجم دبستان و در تعدادی از دبستان‌های کشور با هماهنگی آموزش و پرورش اجرا شد که البته به دلیل مشکلات موجود در سیستم آموزش و پرورش فاصله قابل توجهی تا نقطه مطلوب وجود دارد.
ستاری در بخش دیگری از سخنان خود اندیشه نیروی انسانی متخصص و ظرفیت‌های بخش خصوصی را دو رکن اقتصاد دانش‌بنیان (VC) دانست و گفت: متاسفانه در ایران مقوله‌ای به اسم VC آنطور که شایسته است، وجود ندارد اگر چه اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است؛ اما اعداد به دست آمده در قیاس با متوسط جهانی قابل اعتنا نیست و این مهم به دلیل عدم استفاده درست از نیروی انسانی متخصص و همچنین عدم ورود وجود بخش خصوصی ناشی می‌شود. در کشور بودجه خوبی برای به پژوهش اختصاص داده شده است، اما متاسفانه این هزینه‌ها صرف امور عمرانی و ساخت و سازهای سخت افزاری و در پاره‌ای موارد صرف خرید تجهیزات آزمایشگاهی شده است؛ در حالی که ستون اقتصاد VC برپایه ایده و تبدیل آن به کسب و کار دانش‌بنیان و ارزش افزوده استوار است.
ستاری عنوان کرد: پژوهشگاه‌های زیادی در کشور وجود دارد که در سه سال گذشته رقمی بالغ بر هزار میلیارد تومان در آنها صرف شده است، اما به دلیل نگاه اشتباه نفتی این اعتبار مالی به جای مصرف در پژوهش کاربردی صرف استخدام، ساختمان سازی و توسعه عمرانی شده است.
ستاری گفت: پول بلاعوض دولت آفت پژوهش کاربردی است؛ با پول نفت نمی‌توان تجاری‌سازی و ارزش افزوده از علم به دست آورد؛ البته دولت‌ها وظیفه دارند در پژوهش‌های مرز دانش هزینه کنند؛ چرا که خروجی این حوزه از علم در یک بازه زمانی کوتاه به محصول تجاری تبدیل نخواهد شد؛ اما در حوزه پژوهش‌های کاربردی تنها کمک دولت ارائه تسهیلات و فراهم کردن بستر مناسب است.
مشکل اقتصاد نفتی دارای ریشه فرهنگی و اجتماعی است
وی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در حوزه اقتصاد تصریح کرد: مشکلات اقتصاد نفتی فقط متوجه دولت‌ها نیست؛ بلکه یک مشکل فرهنگی و اجتماعی است باید جامعه به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش، حصول ارزش افزوده و ایجاد کارآفرینی از راه به کارگیری اندیشه نخبگانی حرکت کند و فرهنگ‌سازی و توجه به علم و فناوری در این زمینه باید پیگیری شود.
معاون علمی و فناوری رییس جمهور ادامه داد: اگر چه کارآفرینی در ژن ایرانی است، اما در صد سال گذشته با نهادینه شدن اقتصاد نفت محور جوانان تحصیلکرده به سمت استخدام و کارمند شدن سوق داده شدند، همین اتفاق سبب سرکوب استعداد، از بین رفتن اعتماد به نفس و اعتیاد به حقوق ماهیانه شد، در چنین اقتصادی نمی‌توان انتظار ورود قابلیت‌های ذاتی را کشید؛ چرا که فرد نمی‌تواند به واسطه استعداد و توانایی‌های ذاتی خود به زندگی بهتر برسد. فرهنگ‌سازی و ترویج رویدادهای کارآفرینی با زیست بوم ایرانی و تاکید بر گسترش شرکت‌های نوپا برای مقابله با همین نگاه اشتباه است.
وی در ادامه با بیان اینکه هیچ فردی نباید از کشور طلبکار باشد، خاطرنشان کرد: نخبه و صاحب استعداد برتر باید به نقطه‌ای برسد که خود را نه تنها طلبکار نداند، بلکه در درون به کشور احساس دین کند و مدام از خود بپرسد "من برای کشور چه کردم" با این نگاه صاحب استعداد برتر سربازی است که در قیاس با دیگران قابلیت بیشتری برای کماندو شدن دارد، به همین دلیل باید بیشتر از دیگران تلاش کند و زحمت بکشد و هزینه بدهد نه اینکه به دنبال سهم خواهی از پول نفت باشد.
ستاری عنوان کرد: در دو سال گذشته این مفهوم مورد تاکید رهبری را مد نظر قرار داده و تلاش کرده‌ایم جامعه را نیز به مرور با این مفهوم آشنا کنیم. از سوی دیگر مسؤولان باید بدانند وجود پتانسیل عظیم نیروی انسانی متخصص برای کشور نه تنها تهدید نیست؛ بلکه فرصت است. فلسفه حضور و تحصیل در دانشگاه حل مشکلات جامعه از راه علم و دانش است.
وی تصریح کرد: در اغلب موارد نمی‌توان در مقیاس دانشگاهی فعالیت تجاری انجام داد؛ چرا که فضای تجاری و کسب و کار ادبیاتی متفاوت با دانشگاه دارد، در حوزه تجاری سازی دولت تسهیلات اعطایی در نظر گرفته است؛ اما فرد دانشگاهی باید بتواند از طریق شرکت، ایده و پژوهش خود را تجاری کند نه اینکه به پول بلاعوض دولتی تکیه کند. اخیرا بورس ایده و اختراع نیز ایجاد شده است و صاحبان ایده و اختراع می‌توانند با حضور در این بورس اختراع، ایده یا طرح خود را به فروش رسانند و یا در مشارکت با صاحبان سرمایه ایده خود را تجاری کنند.
وی اظهار کرد: با تمام نقایصی که در سیستم آموزشی کشور وجود دارد، خروجی کشور در دوره دبیرستان و مقطع لیسانس در قیاس با اغلب کشورها بهتر است و در این دو مقطع مشکل زیادی وجود ندارد، اما بالعکس در مقاطع تحصیلات تکمیلی با چالش‌های جدی روبرو هستیم.
معاون علمی و فناوری رییس جمهور در پایان با اشاره به افزایش اعتبار پژوهشی کشور در بودجه 95 گفت: جهت گیری دولت به سمت ارتقای کیفی پژوهش و سوق دادن جامعه علمی کشور به سمت فناوری است؛ به همین دلیل هم در بودجه 95 و هم برنامه ششم توسعه بودجه پژوهشی افزایش چشمگیری داشته است.
وی افزود: کشور تنها زمانی به شناسایی نیروهای متخصص، هدایت و توانمندسازی آنان و مدیریت استعدادهایشان حساس می‌شود که مغز و اندیشه را سرمایه اصلی کشور بداند.
ستاری با بیان اینکه در اقتصاد نفتی یک بشکه نفت ارزش افزوده بیشتری از نیروی اندیشه و تفکر دارد، اظهار کرد: در اقتصاد نفت محور تمام تمرکز کشور روی منابع طبیعی و موهبت‌های طبیعی است و چنین کشوری هرگز به پیشرفت و توسعه پایدار نخواهد رسید، چرا که لازمه رسیدن به توسعه پایدار به کارگیری اندیشه نخبگانی است. موضوع "نفرین منابع" که در اقتصاد امروز جهان به طور جدی مطرح است، به همین موضوع اشاره دارد.
وی نیروی انسانی کشورمان را بزرگترین ظرفیت موجود دانست و تصریح کرد: کمتر کشوری در جهان 32 میلیون نفر جمعیت آن را جوانان تشکیل می‌دهند، 4.5 میلیون دانشجو و رتبه پنجم تربیت مهندس در جهان از ایران کشوری بی نظیر به لحاظ ظرفیت نیروی انسانی ساخته است. این در حالی است که ایالات متحده امریکا با جمعیتی پنج برابر ایران همین تعداد مهندس را تربیت می‌کند و کشوری مثل ژاپن با 170 میلیون جمعیت تنها 2.5 میلیون دانشجو دارد.
ستاری عنوان کرد: حدود 50 هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و تحقیقاتی خارج کشور در حال تحصیل هستند و از این باب نیز کشور رتبه در خور توجهی دارد، البته این عدد در مقام مقایسه چشمگیر نیست؛ به طوری که تنها 1.1 درصد دانشجویان ایرانی برای ادامه تحصیل از کشور خارج می‌شوند و این عدد در قیاس با 1.8 که متوسط جهانی است، پایین محسوب می‌شود.
چرخش دنیای امروزی به سمت علم است
معاون علمی و فناوری رییس جمهور خاطرنشان کرد: صرف ادامه تحصیل در خارج از کشور به خودی خود نه مزیت است نه مضر، دنیای امروز به سمت چرخش دانشجو و علم در حال حرکت است به همین دلیل ایرادی ندارد دانشجوی ایرانی برای ادامه تحصیل به خارج کشور مهاجرت کند، در برخی از رشته‌ها این مهاجرت‌ها ضرورت پیدا می‌کند. اما آنچه مهم است حفظ این پتانسیل در چرخه خدمت رسانی به جامعه و کشور است. مسیر باید طوری ترسیم شود که این افراد حتی در صورت عدم بازگشت به کشور در چرخه خدمت رسانی حفظ شوند. هر چند که ما باید تلاش کنیم و برنامه‌ریزی داشته باشیم که زمینه برگشت ایشان به کشور را فراهم کنیم.
ستاری تصریح کرد: بنیاد ملی نخبگان برنامه‌های مفصلی برای حمایت از نخبگان، متخصصان و محققان غیر مقیم دارد، در تمام شرکت‌های بزرگ دنیا نیروی انسانی ایرانی وجود دارد، از سوی دیگر بسیاری از دانشجویان ایرانی غیر مقیم در یکصد دانشگاه برتر دنیا در حال تحصیل هستند که تنها در طول چند ماه فعالیت جدید، بنیاد ملی نخبگان موفق شد بخش قابل توجهی از آنان را به چرخه خدمت رسانی به کشور بازگرداند، اگرچه حضور فیزیکی آنان فرصتی مغتنم برای کشور است.
ضرورت شناسایی درست استعدادهای برتر
معاون علمی و فناوری رییس جمهور با اشاره به ضرورت شناسایی درست استعدادهای برتر گفت: متاسفانه به نحوه تشخیص استعدادهای برتر ایرادات جدی وارد است کنکور سراسری، المپیاد علمی، پتنت و مقاله هر کدام تنها یکی از شاخص‌های شناسایی فرد مستعد هستند و به تنهایی بیانگر هوش و استعداد ویژه نیستند. به همین دلیل در آیین‌نامه‌های جدید بنیاد ملی نخبگان تلاش شد فقط افرادی بتوانند از گردونه تسهیلات بنیاد استفاده کنند که توانایی‌های خود را در محیطی رقابتی و استمراری به اثبات برسانند.
ستاری، مدرک‌گرایی را یکی از مخرب‌ترین آفت‌های جامعه علمی کشور دانست و اظهار کرد: نبود پارامترهای صحیح در شناسایی استعدادهای برتر نقش بسزایی در افزایش کمی و افت کیفی مقالات علمی کشور داشته است. خرید مقاله، مدرک گرایی، فروش پایان‌نامه و مشکلاتی از این دست همگی از همین نگاه اشتباه ناشی می‌شود.
ریس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اجرایی شدن طرح شهاب اظهار کرد: از سال گذشته این طرح به صورت پایلوت در مقاطع چهارم و پنجم دبستان و در تعدادی از دبستان‌های کشور با هماهنگی آموزش و پرورش اجرا شد که البته به دلیل مشکلات موجود در سیستم آموزش و پرورش فاصله قابل توجهی تا نقطه مطلوب وجود دارد.
ستاری در بخش دیگری از سخنان خود اندیشه نیروی انسانی متخصص و ظرفیت‌های بخش خصوصی را دو رکن اقتصاد دانش‌بنیان (VC) دانست و گفت: متاسفانه در ایران مقوله‌ای به اسم VC آنطور که شایسته است، وجود ندارد اگر چه اقدامات خوبی در این زمینه انجام شده است؛ اما اعداد به دست آمده در قیاس با متوسط جهانی قابل اعتنا نیست و این مهم به دلیل عدم استفاده درست از نیروی انسانی متخصص و همچنین عدم ورود وجود بخش خصوصی ناشی می‌شود. در کشور بودجه خوبی برای به پژوهش اختصاص داده شده است، اما متاسفانه این هزینه‌ها صرف امور عمرانی و ساخت و سازهای سخت افزاری و در پاره‌ای موارد صرف خرید تجهیزات آزمایشگاهی شده است؛ در حالی که ستون اقتصاد VC برپایه ایده و تبدیل آن به کسب و کار دانش‌بنیان و ارزش افزوده استوار است.
ستاری عنوان کرد: پژوهشگاه‌های زیادی در کشور وجود دارد که در سه سال گذشته رقمی بالغ بر هزار میلیارد تومان در آنها صرف شده است، اما به دلیل نگاه اشتباه نفتی این اعتبار مالی به جای مصرف در پژوهش کاربردی صرف استخدام، ساختمان سازی و توسعه عمرانی شده است.
ستاری گفت: پول بلاعوض دولت آفت پژوهش کاربردی است؛ با پول نفت نمی‌توان تجاری‌سازی و ارزش افزوده از علم به دست آورد؛ البته دولت‌ها وظیفه دارند در پژوهش‌های مرز دانش هزینه کنند؛ چرا که خروجی این حوزه از علم در یک بازه زمانی کوتاه به محصول تجاری تبدیل نخواهد شد؛ اما در حوزه پژوهش‌های کاربردی تنها کمک دولت ارائه تسهیلات و فراهم کردن بستر مناسب است.
مشکل اقتصاد نفتی دارای ریشه فرهنگی و اجتماعی است
وی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در حوزه اقتصاد تصریح کرد: مشکلات اقتصاد نفتی فقط متوجه دولت‌ها نیست؛ بلکه یک مشکل فرهنگی و اجتماعی است باید جامعه به سمت اقتصاد مبتنی بر دانش، حصول ارزش افزوده و ایجاد کارآفرینی از راه به کارگیری اندیشه نخبگانی حرکت کند و فرهنگ‌سازی و توجه به علم و فناوری در این زمینه باید پیگیری شود.
معاون علمی و فناوری رییس جمهور ادامه داد: اگر چه کارآفرینی در ژن ایرانی است، اما در صد سال گذشته با نهادینه شدن اقتصاد نفت محور جوانان تحصیلکرده به سمت استخدام و کارمند شدن سوق داده شدند، همین اتفاق سبب سرکوب استعداد، از بین رفتن اعتماد به نفس و اعتیاد به حقوق ماهیانه شد، در چنین اقتصادی نمی‌توان انتظار ورود قابلیت‌های ذاتی را کشید؛ چرا که فرد نمی‌تواند به واسطه استعداد و توانایی‌های ذاتی خود به زندگی بهتر برسد. فرهنگ‌سازی و ترویج رویدادهای کارآفرینی با زیست بوم ایرانی و تاکید بر گسترش شرکت‌های نوپا برای مقابله با همین نگاه اشتباه است.
وی در ادامه با بیان اینکه هیچ فردی نباید از کشور طلبکار باشد، خاطرنشان کرد: نخبه و صاحب استعداد برتر باید به نقطه‌ای برسد که خود را نه تنها طلبکار نداند، بلکه در درون به کشور احساس دین کند و مدام از خود بپرسد "من برای کشور چه کردم" با این نگاه صاحب استعداد برتر سربازی است که در قیاس با دیگران قابلیت بیشتری برای کماندو شدن دارد، به همین دلیل باید بیشتر از دیگران تلاش کند و زحمت بکشد و هزینه بدهد نه اینکه به دنبال سهم خواهی از پول نفت باشد.
ستاری عنوان کرد: در دو سال گذشته این مفهوم مورد تاکید رهبری را مد نظر قرار داده و تلاش کرده‌ایم جامعه را نیز به مرور با این مفهوم آشنا کنیم. از سوی دیگر مسؤولان باید بدانند وجود پتانسیل عظیم نیروی انسانی متخصص برای کشور نه تنها تهدید نیست؛ بلکه فرصت است. فلسفه حضور و تحصیل در دانشگاه حل مشکلات جامعه از راه علم و دانش است.
وی تصریح کرد: در اغلب موارد نمی‌توان در مقیاس دانشگاهی فعالیت تجاری انجام داد؛ چرا که فضای تجاری و کسب و کار ادبیاتی متفاوت با دانشگاه دارد، در حوزه تجاری سازی دولت تسهیلات اعطایی در نظر گرفته است؛ اما فرد دانشگاهی باید بتواند از طریق شرکت، ایده و پژوهش خود را تجاری کند نه اینکه به پول بلاعوض دولتی تکیه کند. اخیرا بورس ایده و اختراع نیز ایجاد شده است و صاحبان ایده و اختراع می‌توانند با حضور در این بورس اختراع، ایده یا طرح خود را به فروش رسانند و یا در مشارکت با صاحبان سرمایه ایده خود را تجاری کنند.
وی اظهار کرد: با تمام نقایصی که در سیستم آموزشی کشور وجود دارد، خروجی کشور در دوره دبیرستان و مقطع لیسانس در قیاس با اغلب کشورها بهتر است و در این دو مقطع مشکل زیادی وجود ندارد، اما بالعکس در مقاطع تحصیلات تکمیلی با چالش‌های جدی روبرو هستیم.
معاون علمی و فناوری رییس جمهور در پایان با اشاره به افزایش اعتبار پژوهشی کشور در بودجه 95 گفت: جهت گیری دولت به سمت ارتقای کیفی پژوهش و سوق دادن جامعه علمی کشور به سمت فناوری است؛ به همین دلیل هم در بودجه 95 و هم برنامه ششم توسعه بودجه پژوهشی افزایش چشمگیری داشته است.
