پژوهشهای دانشگاهی انجام شده گویای آن است که پول‌های زنانه به ویژه در سالهای ابتدای ازدواج، میتواند در تداوم حیات خانواده اثرگذار باشد.
به گزارش خبرگزاری دانا، یکی از عوامل مهمی که سبب تحول و دگرگونی در خانواده‌ها شده، حضور زنان متأهل در دنیای کار است. محققان کشور نقش این اتفاق و به دست آمدن پول‌های زنانه را در تداوم حیات خانواده مورد پژوهش قرار داده‌اند.
بنا بر بررسی‌ها، اگرچه زنان متأهل شاغل مزدبگیر اکثراً در مشاغل پایینتری نسبت به شوهرانشان قرار گرفتهاند، اما بیشتر از زنان خانهدار استقلال اقتصادی دارند. بسیاری از این زنان البته هنوز دستمزد خود را مکمل درآمد شوهرانشان میدانند که از سوی هر دو زوج به‌منزله منبع اصلی درآمد خانواده در نظر گرفته میشود.
به اعتقاد محققان فعال در حوزه علوم اجتماعی، معمولاً در خانواده، به‌ویژه خانوادههای ایرانی، مردان به‌مثابه نانآور و صاحب منابع مالی خانواده شناخته می‌شده‌اند و زنان به پولهایی با اهداف خاص از قبیل: خرج خانه یا پول توجیبی دسترسی داشته‌اند. با توجه به تفاوت رفتار زنان و مردان با پول، میتوانیم بپذیریم که ورود پول در دست زنان موجب به چالش کشیده شدن تعادل اقتصادی سنتی موجود در خانواده با اتکای به نانآوری مرد میشود.
در این خصوص، پژوهش جالبی توسط محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌های گرمسار و علوم و تحقیقات تهران انجام‌شده که در آن سعی شده به این سؤال پاسخ داده شود که آیا دسترسی زنان به منابع جدید مالی موجب کاهش پایداری خانواده میشود؟
در این پژوهش از روش مطالعه میدانی و پیمایشی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبه نیمهساختیافته بوده و در بخش کمی نیز، برای جمعآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش، همه زنان و مردان متأهل ساکن شهر تهران بوده‌اند.
زنان مصاحبه شونده به دو دسته شاغل و غیرشاغل تقسیم شدند. همچنین، مردان به دو دسته مردان دارای همسر شاغل و مردان دارای همسرغیرشاغل تقسیم شدند. به‌این‌ترتیب، هشت تیپ از زنان و مردان با توجه به اشتغال داشتن یا نداشتن زنان و نیز داشتن یا نداشتن فرزند ساخته شد که عبارتاند از: زن شاغل دارای فرزند، زن شاغل بدون فرزند، زن غیرشاغل دارای فرزند، زن غیرشاغل بدون فرزند، مرد همسر شاغل و دارای فرزند، مرد همسر شاغل و بدون فرزند، مرد همسر غیرشاغل و دارای فرزند و مرد همسر غیرشاغل و بدون فرزند.
نتایج این مطالعه نشان میدهد که ورود پول و اقتصاد پولی، شرایط اجتماعی را دگرگون کرده و بر نهاد خانواده تأثیر گذاشته است. تغییر موقعیت زنان در جامعه و دسترسی آنان به پول نیز موجب دگرگونیهایی در نهاد خانواده شده است.
بر اساس این نتایج، زنان به‌تدریج توانسته‌اند در اقتصاد خانواده نقش پررنگتری ایفا کنند. اما دسترسی زنان به پول، پارهای چالشهای جدید را در رابطه بین زوجین ایجاد میکند و یکی از مهمترین آنان چالش نقش مهم و کلیدی نانآور خانواده است. به‌عبارت‌دیگر، زن بخشی از این نقش را برعهده میگیرد و این امر میتواند انتظارات یا تنش را بین زوجین ایجاد کند.
درآمد زنان و تاثیر آن بر بنیان خانواده
به اعتقاد دکتر سهیلا علیرضانژاد، دانشیار جامعه‌شناسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار و همکارش در این پژوهش: «این شرایط، به‌ویژه در سالهای اولیه ازدواج، بیشتر به ظهور اندیشه جدایی منجر میشود. شایان توجه است که تنش مالی به‌تن‌هایی موجب طلاق نیست، اما در صورت وجود عناصر دیگر در سالهای اول ازدواج، نقش تقویت‌کننده را دراین‌باره بازی میکند.
از سوی دیگر، با گذر زمان و نیل خانواده به تعادل اقتصادی، اندیشه جدایی به‌مراتب کاهش مییابد و وجود مشکلات اقتصادی در کنار کاهش تمایل زنان به جدایی دیده میشود. کاهش تمایل زنان به طلاق میتواند به دلایل مختلفی، چون حضور فرزندان، بالا رفتن سن و دست یافتن به شرایط خوب مالی و حتی افزایش مهارت زن در امور مالی خانواده در کنار مرد باشد».
این محققان ادامه می‌دهند: «در این وضعیت، تعادل اقتصادی ایجادشده میتواند زنان را در ادامه زندگی خانوادگی مصممتر کند، زیرا زنان مایل به از دست دادن موقعیت مالی ساخته‌شده در خلال سالها زندگی مشترک نیستند. ممکن است کارکرد دوگانه پول با ارتقای توانایی مالی زنان کمرنگ شود و اثر خود را از دست بدهد. ازاین‌رو، پیشنهاد میشود پژوهشهای بیشتری به جزئیات تعادل اقتصادی خانواده بپردازند و با بررسی مناسبات مالی در خانواده، که معمولاً نسبت به آن توجه کافی نمیشود، دانش و توان زنان در امور مالی خانواده افزایش داده شود. ضمناً توجه به نانآوری مشترک توان خانواده را در پایداری در هنگامه مشکلات اقتصادی افزایش خواهد داد».
بیشتر بخوانید:حال و روز طلاق در شمال شهر تهران/ آیا پول معیاری تعیین کننده برای ازدواج شماست؟
شمار فزایندهای از زنان علاوه بر نقشهای خانگی، به دنبال موفقیت در زندگی شغلی نیز هستند. اگرچه زنان به‌طور سنتی ممکن بود از طریق دریافت هدایایی از سوی والدین یا ارثیه به منابع مالی به‌جز پول خرجی یا پول توجیبی، که از همسرانشان دریافت میکنند، دسترسی داشته باشند، کار دستمزدی، منبع مالی ویژهای را برای آنان فراهم کرده است که میتواند بر روابط اقتصادی درون خانواده تأثیرگذار باشد.
دکتر علیرضانژاد و همکارش با اشاره به این‌که پول به‌مثابه کاتالیزور، تأثیری دوگانه در تمایل به جدایی نزد زنان دارد، می‌گویند: «یافتهها نشان میدهد که درآمد زن میتواند بر نقش سنتی مرد به‌مثابه نانآور تأثیرگذار باشد. ناتوانی مرد در اجرای نقش نانآوری موجب چالش در خانواده میشود، زیرا زنان و مردان مشارکتکننده در پژوهش آن را وظیفهای مردانه تلقی میکنند. ایفانکردن این نقش از سوی مرد در سالهای اول ازدواج ممکن است موجب ظهور اندیشه جدایی و در مواردی جدایی شود».
نتایج این تحقیق که به افزایش دانش و توان زنان در امور مالی خانواده با بررسی مناسبات مالی در خانواده و همچنین توجه به نانآوری مشترک در افزایش پایداری و توان خانواده در هنگامه مشکلات اقتصادی اشاره دارد، در نشریه «زن در توسعه و سیاست» منتشر شده‌اند. این نشریه متعلق به مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران است.
بنا بر بررسی‌ها، اگرچه زنان متأهل شاغل مزدبگیر اکثراً در مشاغل پایینتری نسبت به شوهرانشان قرار گرفتهاند، اما بیشتر از زنان خانهدار استقلال اقتصادی دارند. بسیاری از این زنان البته هنوز دستمزد خود را مکمل درآمد شوهرانشان میدانند که از سوی هر دو زوج به‌منزله منبع اصلی درآمد خانواده در نظر گرفته میشود.
به اعتقاد محققان فعال در حوزه علوم اجتماعی، معمولاً در خانواده، به‌ویژه خانوادههای ایرانی، مردان به‌مثابه نانآور و صاحب منابع مالی خانواده شناخته می‌شده‌اند و زنان به پولهایی با اهداف خاص از قبیل: خرج خانه یا پول توجیبی دسترسی داشته‌اند. با توجه به تفاوت رفتار زنان و مردان با پول، میتوانیم بپذیریم که ورود پول در دست زنان موجب به چالش کشیده شدن تعادل اقتصادی سنتی موجود در خانواده با اتکای به نانآوری مرد میشود.
در این خصوص، پژوهش جالبی توسط محققانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد‌های گرمسار و علوم و تحقیقات تهران انجام‌شده که در آن سعی شده به این سؤال پاسخ داده شود که آیا دسترسی زنان به منابع جدید مالی موجب کاهش پایداری خانواده میشود؟
در این پژوهش از روش مطالعه میدانی و پیمایشی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی، مصاحبه نیمهساختیافته بوده و در بخش کمی نیز، برای جمعآوری اطلاعات از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری در این پژوهش، همه زنان و مردان متأهل ساکن شهر تهران بوده‌اند.
زنان مصاحبه شونده به دو دسته شاغل و غیرشاغل تقسیم شدند. همچنین، مردان به دو دسته مردان دارای همسر شاغل و مردان دارای همسرغیرشاغل تقسیم شدند. به‌این‌ترتیب، هشت تیپ از زنان و مردان با توجه به اشتغال داشتن یا نداشتن زنان و نیز داشتن یا نداشتن فرزند ساخته شد که عبارتاند از: زن شاغل دارای فرزند، زن شاغل بدون فرزند، زن غیرشاغل دارای فرزند، زن غیرشاغل بدون فرزند، مرد همسر شاغل و دارای فرزند، مرد همسر شاغل و بدون فرزند، مرد همسر غیرشاغل و دارای فرزند و مرد همسر غیرشاغل و بدون فرزند.
نتایج این مطالعه نشان میدهد که ورود پول و اقتصاد پولی، شرایط اجتماعی را دگرگون کرده و بر نهاد خانواده تأثیر گذاشته است. تغییر موقعیت زنان در جامعه و دسترسی آنان به پول نیز موجب دگرگونیهایی در نهاد خانواده شده است.
بر اساس این نتایج، زنان به‌تدریج توانسته‌اند در اقتصاد خانواده نقش پررنگتری ایفا کنند. اما دسترسی زنان به پول، پارهای چالشهای جدید را در رابطه بین زوجین ایجاد میکند و یکی از مهمترین آنان چالش نقش مهم و کلیدی نانآور خانواده است. به‌عبارت‌دیگر، زن بخشی از این نقش را برعهده میگیرد و این امر میتواند انتظارات یا تنش را بین زوجین ایجاد کند.
درآمد زنان و تاثیر آن بر بنیان خانواده
به اعتقاد دکتر سهیلا علیرضانژاد، دانشیار جامعه‌شناسی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار و همکارش در این پژوهش: «این شرایط، به‌ویژه در سالهای اولیه ازدواج، بیشتر به ظهور اندیشه جدایی منجر میشود. شایان توجه است که تنش مالی به‌تن‌هایی موجب طلاق نیست، اما در صورت وجود عناصر دیگر در سالهای اول ازدواج، نقش تقویت‌کننده را دراین‌باره بازی میکند.
از سوی دیگر، با گذر زمان و نیل خانواده به تعادل اقتصادی، اندیشه جدایی به‌مراتب کاهش مییابد و وجود مشکلات اقتصادی در کنار کاهش تمایل زنان به جدایی دیده میشود. کاهش تمایل زنان به طلاق میتواند به دلایل مختلفی، چون حضور فرزندان، بالا رفتن سن و دست یافتن به شرایط خوب مالی و حتی افزایش مهارت زن در امور مالی خانواده در کنار مرد باشد».
این محققان ادامه می‌دهند: «در این وضعیت، تعادل اقتصادی ایجادشده میتواند زنان را در ادامه زندگی خانوادگی مصممتر کند، زیرا زنان مایل به از دست دادن موقعیت مالی ساخته‌شده در خلال سالها زندگی مشترک نیستند. ممکن است کارکرد دوگانه پول با ارتقای توانایی مالی زنان کمرنگ شود و اثر خود را از دست بدهد. ازاین‌رو، پیشنهاد میشود پژوهشهای بیشتری به جزئیات تعادل اقتصادی خانواده بپردازند و با بررسی مناسبات مالی در خانواده، که معمولاً نسبت به آن توجه کافی نمیشود، دانش و توان زنان در امور مالی خانواده افزایش داده شود. ضمناً توجه به نانآوری مشترک توان خانواده را در پایداری در هنگامه مشکلات اقتصادی افزایش خواهد داد».
بیشتر بخوانید:حال و روز طلاق در شمال شهر تهران/ آیا پول معیاری تعیین کننده برای ازدواج شماست؟
شمار فزایندهای از زنان علاوه بر نقشهای خانگی، به دنبال موفقیت در زندگی شغلی نیز هستند. اگرچه زنان به‌طور سنتی ممکن بود از طریق دریافت هدایایی از سوی والدین یا ارثیه به منابع مالی به‌جز پول خرجی یا پول توجیبی، که از همسرانشان دریافت میکنند، دسترسی داشته باشند، کار دستمزدی، منبع مالی ویژهای را برای آنان فراهم کرده است که میتواند بر روابط اقتصادی درون خانواده تأثیرگذار باشد.
دکتر علیرضانژاد و همکارش با اشاره به این‌که پول به‌مثابه کاتالیزور، تأثیری دوگانه در تمایل به جدایی نزد زنان دارد، می‌گویند: «یافتهها نشان میدهد که درآمد زن میتواند بر نقش سنتی مرد به‌مثابه نانآور تأثیرگذار باشد. ناتوانی مرد در اجرای نقش نانآوری موجب چالش در خانواده میشود، زیرا زنان و مردان مشارکتکننده در پژوهش آن را وظیفهای مردانه تلقی میکنند. ایفانکردن این نقش از سوی مرد در سالهای اول ازدواج ممکن است موجب ظهور اندیشه جدایی و در مواردی جدایی شود».
نتایج این تحقیق که به افزایش دانش و توان زنان در امور مالی خانواده با بررسی مناسبات مالی در خانواده و همچنین توجه به نانآوری مشترک در افزایش پایداری و توان خانواده در هنگامه مشکلات اقتصادی اشاره دارد، در نشریه «زن در توسعه و سیاست» منتشر شده‌اند. این نشریه متعلق به مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران است.
