به‌گزارش خبرگزاری دانا، دکتر نعمت‌الله موسی‌پور، همکار پژوهشکده خانواده پژوهشگاه مطالعات آموزش‌و‌پرورش و عضو هیئت‌علمی دانشگاه فرهنگیان، در یادداشتی که در تسنیم منتشر کرد به تاثیر بیماری همه‌گیر کرونا بر فرانیازهای انسان و سازوکارهای تربیت در دوره کرونا مبادرت کرد. متن یادداشت وی از این قرار است:
بحث از نیازهای انسان دارای قدمت است. در میان کسانی که در این موضوع اعلام نظر کردهاند، نظریه آبراهام مازلو از پذیرش بسیاری در میان مردم و مدیران برخوردار شده است و توانسته به قضاوتها و تصمیمها به شکل آشکاری جهت دهد.
اکنون در شرایطی قرار گرفته‌ایم که یک بار دیگر نقش حکومتها و تصمیم آن‌ها در زندگی روزمره، بسیار بارز و آشکار شده است. این نقش با حضور ویروس کرونا بیشتر فهمیده شد. شرایطی را تجربه میکنیم که یک مثلث ارتباطی برای فهم رابطه ملت ـ دولت ـ کرونا میتوان ترسیم کرد. عمل مردم برای مقابله با ویروس بیمهاری که حیاتشان را تهدید میکند، وابسته به اطلاعاتی است که حکومت از وجود و اثر آن ارائه و تصمیماتی است که در ارتباط با آن اتخاذ میکند. اگر این اطلاعات و نوع درخواستهای مبتنی بر آن دقیق و درست باشد، رفتار مردم هم در خدمت مقابله قرار می‌گیرد و اگر غیر این باشد، همه چیز به خطر میافتد.
در این شرایط، فهم حاکمان از نیازهای اساسی مردم مهم است. این فهم، تصمیمات آنان را متاثر میکند. چه چیز اکنون نیاز اساسی ملت است؟ در آنچه مازلو آن‌ها را نیازهای اساسی نامید، تردید نداریم؛ یعنی نیازهای زیستی در بنیاد سلسله‌مراتب قرار دارند و تا زمانی که قدری ارضا گردند، بیشترین تأثیر را بر رفتار فرد می‌گذارند. نیازهای زیستی نیازهای آدمی برای حیات خود هستند و شامل خوراک، پوشاک، غریزه جنسی و مسکن میشوند. تا زمانی که نیازهای اساسی برای فعالیت‌های بدن به حد کافی ارضاء نشده‌اند، عمده فعالیت‌های شخص متمرکز بر این سطح بوده و بقیه نیازها انگیزش کمی ایجاد خواهند کرد.
نیازهای امنیتی شامل نیاز به رهایی از وحشت، تأمین جانی و عدم محرومیت، نیز از نیازهای اساسی میباشند. این نیازها به حفاظت از خود در زمان حال و آینده مربوط میشوند. مازلو استدلال کرد که این دو سطح از نیازها برای همه اشخاص ایجاد انگیزش میکنند و نبودشان، اعمال سخت برای دسترسی را در پی دارد. نیازهای اجتماعی یا احساس تعلق و محبت بعد از این دو قرار دارند. انسان موجودی اجتماعی است و هنگامی که نیازهای اجتماعی اوج می‌گیرد، آدمی برای روابط معنی‌دار با دیگران سخت می‌کوشد.
نیاز به احترام در مرتبه بعدی است. این احترام قبل از هر چیز نسبت به خود است و سپس قدر و منزلتی که توسط دیگران برای فرد حاصل می‌شود. اگر آدمیان نتوانند نیاز خود به احترام را از طریق رفتار سازنده برآورند، در این حالت ممکن است فرد برای ارضای نیاز جلب توجه و مطرح شدن، به رفتار خرابکارانه یا نسنجیده متوسل شود. نیاز خودشکوفایی و خودانگیزشی، یعنی شکوفاکردن تمامی استعدادهای پنهان آدمی، در مرحله بعدی است. این استعدادها همانی هستند که آدمیان در خود مییابند یا برای خود میسازند. هر دوی این‌ها، امری شخصی و درون‌نگرانه است.
اکنون در شرایطی قرار داریم که ویروس کرونا همه جوارح زندگی بشری در سرتاسر جهان را دگرگون کرده است. این وضعیت به گونهای است که سبک و رسم زندگی را باید متفاوت ساخت. زندگی کنونی در جوامع کرونازده با شش فرمان آمیخته است: ماسک بزن، دستکش بپوش، نظافت کن، یکبار بهره بگیر، یکجا بمان و تنها باش. از آمیختن حرف اول این فرامین، «مدنیّت» حاصل می‌شود که متعلق به زمانه کرونایی است؛ یعنی: مدنیت کرونایی!
در مدینه کرونایی، زندگی جریان مییابد ولی نیازهای اساسی یا پایه آن متفاوت خواهد بود. این نیازها، شامل «چهار الف» هستند؛ یعنی: آب، آذوقه، انرژی و اینترنت. در زندگی امروز، این چهار نیاز اساسی و اولیه را حکومتها تامین میکنند. اگر حکومتها یکی یا چندتا از این موارد را جزو نیازهای پایه محسوب نکنند، ممکن است خود را مسئول تامین آن ندانند. آنگاه شرایط برای تحقق یک فاجعه مهیا می‌شود.
گرچه آب و آذوقه و انرژی دارای همان خواصی هستند که مازلو برای نیازهای اساسی بیان کرده بود، اما اینترنت دارای گستردگی متفاوتی است. اینترنت محدود به یک سطح از سطوح نیازها نیست؛ بلکه همچون آب در نیازهای فیزیولوژیک حضور دارد، ابزاری برای امنیت اقتصادی است، طریقی برای تعامل انسانی است، روشی برای کسب احترام است و راهی برای مسئولیت‌پذیری اجتماعی به عنوان یک انسان محسوب می‌شود. یعنی اینترنت، یک نیاز در یک سطح از سلسله‌مراتب نیست؛ بلکه فرانیازی جاری در همه سطوح نیازهای بشری است. از این جهت، دارای نقشی بسیار قدرتمندتر در انگیزش انسانی است. بود یا نبود آن، معادلِ بود یا نبودِ انسان است. آن را در محاسبات حکمرانی امروز، چنین میتوان به حساب آورد.
نظام تربیت و برنامه درسی که امید میرود موقعیت را برای دستیابی ابناء ملت به مراتبی از حیات طیبه فراهم کند، در شرایط کنونی تنها بر بستر اینترنت می‌تواند عمل کند. اکنون زمانی است که سرنوشت دو صنعت مشکل حیات بشر، یعنی تربیت و سیاست، درهم پیوند خورده است. تربیت به اینترنت نیازمند است و حکومت از آن بیمناک. نبود اینترنت با فقر تربیت همراه خواهد شد و وجود آن ممکن است با خطاهای ملت آمیخته شود.
نمیتوان به احتمال خطا، محرومیت مشکلزا از تربیت را فراهم کرد. مدیران کشور میدانند که تربیت به چه میزان ارزشمند و ضروری است و به سبب این آگاهی، هرگز به احتمال خطایی، ملت را از اینترنت به عنوان فرانیاز اساسی (اولیه) زندگی امروز ایرانیان محروم نخواهند ساخت. اینترنت فرانیاز زندگی ما است.
