کرونا دنیا را با بحران اجتماعی و اقتصادی و پیامدهای بسیاری مواجه کرده است. بخشی از این پیامدها، معطوف به تغییرات رفتاری در سطح خرد هستند مانند ماسک زدن، پرهیز از دست دادن، پرهیز از همه آداب بدنی روابط صمیمانه و حتی فاصله فیزیکی از دیگران؛ رفتارهایی که علی رغم ظاهر کوچک و محدودشان، بسیار کلیدی هستند.
نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سبک زندگی؛ اصولا
فرهنگ شیوه زندگی است، شیوه های اندیشیدن، احساس کردن و رفتار کردن، که در نهایت
بتوانند زندگی ما را در ساحت های مختلف خرد و کلان ساماندهی کند و جریان زندگی، به
شیوه معناداری برای افراد و گروه ها تداوم پیدا کند. عمیق ترین و کلیدی ترین ابعاد فرهنگ، از خلال روابط نزدیک و صمیمانه
شکل گرفته و ابراز می شوند.
به همین دلیل الگوهای فرهنگی در عمیق ترین سطح ذهن افراد، درونی شده و راهنما و منشور عملکرد آنها در زندگی می شوند. فرهنگ، لزوما در همه شرایط و ساحت های زندگی به یک فرم عمل نمی کند. فرهنگ را می توان بر حسب شرایط عادی و شرایط بحرانی تفکیک کرد، زیرا الگوهای فرهنگی در شرایط بحرانی، معمولا الگوهایی هستند که نظام فرهنگی برای مواجهه با یک موقعیت خاص، موقتی و ناپایدار فراهم می کند، اما الگوهای فرهنگی برای شرایط عادی، معمولا به طور ناخودآگاه و در ریزترین و جزئی ترین عملکردهای افراد خودش را به طور ضمنی آشکار می کند.
فرهنگ، محصول تجربه های تاریخی و باز اندیشی و تامل در آن تجربه هاست، تجربه هایی از شرایط خاص بحرانی یا تجربه تاریخی روزمره و تجربه جاری زندگی.
بر مبنای بحث فوق، بهتر می توان پرسش از پیامدهای کرونا در تغییرات فرهنگی و اجتماعی را فهمید. موقعیت کرونایی، فعلا یک موقعیت بحرانی است، شرایط خاص، موقتی و احتمالا ناپایدار، که هنوز هم نمی دانیم کی به اتمام خواهند رسید. اما نکته اصلی آن است که باید دقت کنیم ما در حال حاضر در میانه وضعیت بحرانی هستیم، وضعیتی که هنوز نمی دانیم تا کی ادامه خواهند داشت و مهمتر از همه آنکه چه چیزهایی از آن در بلندمدت باقی خواهند ماند.
شاید دو سال پیش تصور اینکه یکی از کارکنان وارد اداره شود و با همکاران خود دست ندهد، محال بود و فرضیاتی مثل بی ادبی، اجتماعی نبودن، قهر کردن و… مطرح می‌شد. حالا اما نه تنها طبیعی است، بلکه یک ارزش و رفتار انسان دوستانه به شمار می‌رود.
اگرچه در گذشته نیز شیوع ویروس‌های متعدد بر رفتار و آداب اجتماعی جوامع و انسان‌ها آثاری جدی به جای گذاشته بود؛ اما به نظر می‌رسد آثار اجتماعی کرونا عمیق‌تر است. البته همزمان شدن شیوع این ویروس با دوران ارتباطات و دنیای مجازی نیز در شیوه اثرگذاری آن بی تأثیر نبوده است.
دگرگون کردن روابط و تعاملات اجتماعی
«شیوع ویروس کرونا سبک زندگی مردم جهان، روابط و تعاملات اجتماعی را دگرگون کرده است»، این را یک جامعه‌شناس به خبرنگار مهر گفت و افزود: این دگرگونی تنها امروز را در برنمی‌گیرد بلکه این اندیشه که دیگر افراد نمی‌توانند به همدیگر نزدیک شده و در میهمانی‌ها حاضر شوند و بی‌مبالاتی را در جمع دوستان و یا در کوچه و خیابان داشته باشند به‌طورکلی تغییریافته است.
تحت تأثیر قرار گرفتن آداب و رسوم
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که کرونا یک ویروس ساخته دست بشر است که کاهش و سرد شدن روابط بین انسان‌ها را پی می‌گیرد.
«مهم‌ترین تغییری که در رفتار انسان‌ها به دلیل شیوع ویروس کرونا و توصیه‌های پزشکی نمایان شد، فاصله گرفتن از یکدیگر بوده و هست»؛ این را یک روانشناس به خبرنگار مهر گفت و ادامه داد: علی‌رغم اینکه حضور کووید ۱۹، آداب‌ورسوم انسان‌ها را در سراسر دنیا تحت تأثیر قرار داده ولی گمان بر این بود کمترین تماسی هم که تا قبل از دوران کرونا بین انسان‌ها وجود داشت، به خاطر پروتکل‌های بهداشتی از بین برود، اما گویا ما انسان‌ها بیش از قبل به اهمیت در کنار هم بودن پی برده‌ایم و نعمت مهربانی را بیش از گذشته گرامی می‌داریم.
تقریباً هر فردی در شرایط حاکم، آرزوی به آغوش کشیدن عزیزانش را در سر می‌پروراند؛ آرزوی نوشیدن فنجانی چای، خوردن غذا دور یک میز با بستگان عزیز خواهش هر انسانی شده و این شاید یکی از مهم‌ترین اتفاقات عصر یخ‌زده ما باشد.
ما هنوز نمی دانیم این شرایط بحرانی تا کی ادامه دارد، چه بخش هایی از آن همیشگی خواهند بود و چه بخش های جدیدی هم به آن در آینده مطرح خواهند شد. زیرا اگر برخی رفتارهای ناشی از شرایط کرونا برای همیشه ماندگار شود، آنگاه به بخشی پایدار از فرهنگ بدل خواهند شد.
اما هنوز برای این قضاوت زودهنگام
است، مساله فوری برای ما آن است که این روزها، فقدان فرهنگ بحران در مردم و نهادها
و رهاکردن زودهنگام پروتکل های بهداشتی ستاد بحران، توسط مردم را جدی بگیریم و بدان
بپردازیم. زیرا مساله اصلی امروز آن نیست که به فکر تغییرات فرهنگی ماندگار ناشی از
کرونا باشیم (که قطعا تغییراتی خواهند داشت)، مساله اصلی آن است که نیروهای اجتماعی
که خواهان تداوم رفتارهای عادی هستند و شرایط بحرانی را جدی نمی گیرند، باید مهار شوند
و آنهایی را هم که زود از این قواعد دست کشیده اند متقاعد کرد مدت بیشتری به قواعد
بهداشتی ستاد بحران پایبند باشند که این شرایط به سرانجام مشخصی برسد. در غیر این صورت
حتی بحرانی کوچک، می تواند فاجعه ای بزرگ بیافریند.
