در سال های اخیر استفاده از هوش مصنوعی نقش به سزایی را در زندگی روزمره ما بازی می کند. موجودیتی که سریعتر از آنچه تصور می کنید، زندگی انسان ها را تحت تأثیر قرار داده است. وضعیت رشته‌های مرتبط با «هوش مصنوعی» در ایران حاکی از آن است که به رغم نوظهور بودن این شاخه فناوری، ایران توانسته در رتبه‌بندی‌های جهانی جایگاه قابل دفاعی از آن خود کند.
نازنین دادور، خبرگزاری دانا، سرویس آموزش؛ امروزه می‌توان ردپای هوش مصنوعی، ربات‌ها و علوم شناختی را که بخش زیادی از آنها بر پایه علوم رایانه شکل گرفته‌اند در زندگی روزمره انسان‌ها و علوم مختلف دید و آینده‌ای را متصور شد که موضوعاتی از جمله پزشکی، نرم افزارها، پیش‌بینی وضع هوا، کاربرد ربات‌ها و حتی علوم انسانی متأثر از این علوم جدید باشند.
اگر به اطراف خود نگاهی بیندازیم می توانیم به فراگیر بودن استفاده از آن پی ببریم. از سرویس تشخیص صدا در گوشی های هوشمند گرفته تا تلویزیون‌های، یخچال های و انواع گجت های هوشمند همه متأثر از تکنولوژی های مبتنی بر هوش مصنوعی می باشند. انقلابی که هوش مصنوعی طی سال های اخیر ایجاد نموده است، تبدیل به جزء جدایی ناپذیر و حیاتی در زندگی ما شده است.
گرچه تأثیر این فناوری‌های نوین هنوز چندان واضح نیست اما این فناوری‌ها بدون شک شیوه زندگی انسان‌ها را تغییر داده‌اند و این تغییرات آنقدر قابل توجه هستند که برخی از آن به عنوان «انقلاب صنعتی چهارم» نام می‌برند.
هوش مصنوعی یا artificial intelligence شاخه‌ای از علوم رایانه است که هدف اصلی آن تولید ماشین‌های هوشمندی است که توانایی انجام وظایفی که نیازمند به هوش انسانی است را داشته باشد. هوش مصنوعی در حقیقت نوعی شبیه سازی هوش انسانی برای رایانه است و منظور از هوش مصنوعی در واقع ماشینی است که به گونه‌ای برنامه نویسی شده که همانند انسان فکر کند و توانایی تقلید از رفتار انسان را داشته باشد.
در همین زمینه رباتیک نیز حوزه‌ای از علم و تکنولوژی است که با ربات‌ها سر و کار دارد. ربات‌ها ماشین‌هایی هستند که برای انجام یک سری کارها به صورت اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک، از قبل برنامه ریزی شده‌اند. رباتیک علمی است که با طراحی، ساخت و برنامه نویسی انواع ربات‌ها سر و کار دارد.
از سوی دیگر علوم شناختی که یکی از دانش‌های نو است در کنار نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات مجموعه دانش‌های همگرا را تشکیل می‌دهند. این رشته از زیر مجموعه‌های علم اعصاب، روانشناسی، زبان شناسی، هوش مصنوعی و فلسفه ذهن تشکیل شده و کاربرد وسیعی در موضوعات مرتبط با هوش مصنوعی دارد.
همه این دانش‌های نوین در یک موضوع باهم توافق دارند و آن هم شناخت «مغز انسان» و کارکردهای آن است. حیات انسان و جامعه وابسته به کارکردهای مغزی اوست، شناخت ما از مغز و ذهن می‌تواند تأثیر به سزایی بر همه ابعاد حیات انسان داشته باشد. در این میان هوش مصنوعی، ساخت رایانه‌هایی که بتواند وظایف انسان را انجام دهند و رابطه انسان و فناوری از اهمیت بیشتری برخوردارند.
هوش مصنوعی در ایران
ایران نیز طی سال های اخیر مانند کشورهای پیشرفته دنیا به هوش مصنوعی توجه خاصی داشته است. پروفسور کارو لوکس (1389 - 1328) پدر هوش مصنوعی ایران و یکی از چهره‌های ماندگار علمی در کشور با ایجاد مرکز «کنترل و پردازش هوشمند» در دانشگاه تهران این علم را رسماً پایه‌گذاری کرد. او در خلال دهه‌ى هشتاد به‌تدریج تمركز پژوهش هاى خود را به سمت سيستم هاى هوشمند انتقال داد و جزو نخستين پژوهشگران بين‌المللى بود كه ارتباط ميان شبكه هاى عصبى، منطق فازى و الگوريتم هاى ژنتيك را محقق كردند. با وجود این که رشته هوش مصنوعی و رباتیک از سال 1381 در ایران تدریس می شود و فارغ التحصیلانی زیادی داشته است اما هنوز این رشته در بین آحاد مردم گمنام می باشد.
در سال‌های اخیر با توسعه دانشگاه‌های کشور و رشد تعداد دانشجویان و محققان جوان در عرصه فناوری‌های نوین مقالات و تحقیقات علمی نیز در حوزه این فناوری‌ها به طور قابل ملاحظه‌ای رشد داشته است. با وجود اینکه زمان زیادی از ورود دانشگاه‌های ایرانی به عرصه فناوری‌های جدید نمی‌گذرد اما بررسی رتبه دانشگاه‌ها با موضوعات خاص مرتبط با فناوری‌های جدید نشان می‌دهد علیرغم تازه وارد بودن اما تأثیرات قابل ملاحظه‌ای در حوزه علوم جدید داشته‌اند.
رتبه جهانی ایران در هوش مصنوعی
پروفسور لوکس پدر هوش مصنوعی ایران تا قبل از فوتش موفق به چاپ بیش از ۱۵۰ مقاله در مجلات معتبر و ۳۰۰ مقاله در کنفرانس‌های علمی مختلف شد. بعد از مرگ ایشان خوشبختانه چرخ علمی این رشته متوقف نشد و سایر اساتید، دانشجویان و محققان کشورمان در این زمینه تحقیقات فراوانی را انجام دادند و با اینکه طول عمر این رشته در کشور به 20 سال هم نمیرسید و با توجه به انواع تحریم های علمی کشورمان طی سال های اخیر، در سال 2017 ایران رتبه ۱۵ دنیا در زمینه هوش مصنوعی را به خود اختصاص داد.
آمار کمیسیون تخصصی پژوهش و نوآوری آلمان
البته این پایان کار محققان کشورمان نمی باشد چرا که طبق جدیدترین آماری که توسط کمیسیون تخصصی پژوهش و نوآوری آلمان به چاپ رسیده است ایران هم اکنون در رتبه پنجم دنیا در زمینه تولید و پژوهش در زمینه هوش مصنوعی قرار دارد. طبق این گزارش کشورهای آمریکا، هند، انگلیس و ژاپن رتبه های برتر جهان را به خود اختصاص داده اند. نکته حائز اهمیت در این گزارش در سال 2018 ایران در زمینه هوش مصنوعی از کشورهایی مانند آلمان، ایتالیا و اسپانیا در جایگاهی بالاتر قرار دارد.
