وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در تعامل با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری زمینه را برای حمایت بیشتر از افراد برتر آزمون سراسری، المپیادهای دانش‌آموزی و دانشجویی طی توافق‌نامه‌ای سه‌جانبه با این معاونت و بنیاد نخبگان فراهم آورد.
به گزارش پایگاه خبری دانا به نقل از ایرنا، یکسال از سپردن سکان اداره کشور به دولت سیزدهم می‌گذرد، دولتی که به ریاست آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی و با شعار «دولت مردمی، ایران قوی» کار خود را آغاز کرد و به اذعان بسیاری از کارشناسان و ناظران، در تاریخ دولت‌های پس از انقلاب، هیچ دولتی به‌اندازه دولت سیزدهم و آیت‌الله رئیسی میراث‌دار مشکلات، ضعف‌ها و کاستی‌های برجای‌مانده از دولت پیش از خود نبوده است.
وضعیت بد شاخص‌های کلان اقتصادی، کسری بودجه، کاهش ارزش پول ملی، تورم بالا و بسیاری دیگر از چالش‌ها که ماحصل سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات نادرست سال‌های پیش از ۱۴۰۰ بود، شرایطی را رقم زد که به گفته آیت‌الله رئیسی در اولین حضور وی در جلسه هیات دولت که با وزرای دولت قبل برگزار شد، نخستین چالش پرداخت حقوق مردادماه بود!
با اینحال گرچه چالش‌ها بسیار زیاد بوده و هست، اما با همت مسئولان دولت سیزدهم اعم از رئیس جمهور، وزرا و سایر ارکان دستگاه اجرایی، طی یکسال گذشته علاوه بر رفع بسیاری از چالش‌های گذشته و تلاش برای ریل‌گذاری صحیح برای حرکت به سوی شرایط بهتر، اقدامات ارزشمندی نیز در حوزه‌های مختلف عملکردی صورت گرفته است که به نظر می‌رسد با گذشت یک سال از استقرار دولت اکنون نوبت به بازخوانی آن رسیده است.
در این گزارش به بررسی عملکرد دولت در دو معاونت فرهنگی و اجتماعی و آموزش وزارت علوم و اقدامات انجام شده در این زمینه خواهیم پرداخت.
نزدیک به یک سال از زمان انتخاب محمدعلی زلفی‌گل به عنوان وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم می‌گذرد. زلفی‌گل که خود جزء دانشمندان مطرح رشته شیمی در کشور است و سابقه اجرایی ریاست دانشگاه بوعلی سینا همدان (۸۷ تا ۹۳) و بنیانگذاری بنیاد ملی نخبگان را نیز در کارنامه کاری خود دارد، در جلسه رای اعتماد (۲ شهریور ۱۴۰۰) بر نوآوری تاکید کرد و گفت که نوآوری باید در دستور کار ما قرار گیرد.
وی در مقام پاسخ به پاره‌ای از انتقادات نمایندگان در مورد تبدیل نشدن علم به ثروت در جامعه گفت: این تولید علم برای چیست؟ آثار تولید علم باید در جامعه بروز و ظهور یابد و علت اینکه چرا تاکنون بروز پیدا نکرده، این است که ما سه دسته تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه ای داریم. تمام قوانین و مقررات ما تاکنون بیشتر برای تحقیقات بنیادی بوده است. نظام های سنجشی و انگیزشی ما برای تحقیقات بنیادی است که خروجی آن برون‌دادهای علمی و مقالات علمی بود. اگر دنبال این هستیم که نقش دانشگاه را در جامعه بروز دهیم، راهش این است که برای سطح دوم تحقیقات، برنامه‌ریزی کنیم.
زلفی‌گل بر همین اساس از ابتدای کار اولویت‌هایی را در دوره وزارت خود برشمرد که شامل مرجعیت و دیپلماسی علمی، آموزش و پژوهش هدفمند، نوآوری فرهنگی و فرهنگ نوآوری، شاگردپروری و خلق ثروت از دانشگاه بود و هر کدام به زیربرنامه‌هایی در معاونت‌های مختلف وزارت علوم تبدیل شد.
اکنون و بعد از نزدیک به ۳۶۵ روز از وزارت وی، هر کدام از این کلیدواژه‌ها به برنامه‌هایی تبدیل و اجرا شده‌اند که هر چند هنوز کامل به ثمر ننشسته‌اند؛ اهتمام وزارت علوم را برای اجرایی کردن این اولویت‌ها نشان می‌دهند.
افزوده‌شدن معاونت فناوری و نوآوری به مجموعه وزارت علوم برای سامان‌بخشی به اداره امور پارک‌های علم و فناوری، راه‌اندازی سامانه نان و تاسیس صندوق عالی علوم، تحقیقات و فناوری که مصوبه آن از سال ۱۳۹۸ تصویب شده ولی ابلاغ نشده بود، طراحی و اجرای طرح مهارت های ناب استادی (منش استادی) برای اعضای هیات علمی تازه‌استخدام و اختصاص ۳ درصد از بودجه کل دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فرهنگی، تدوین شیوه‌نامه اجرایی آیین‌نامه تشکیل مؤسسات دانشجوی بین‌الملل توسط معاونت دانشجویان بورس سازمان امور دانشجویان برای سامان‌دهی به جذب دانشجویان خارجی و افزایش ظرفیت آنها در مجموعه آموزش عالی کشور، راه‌اندازی ۱۶ اتاق‌فکر با فعالیت تخصصی در حوزه‌های مختلف و با شعار فکر از حکیمان، اجرا با حاکمان بخشی از این برنامه‌هاست.
معاونت آموزشی و توجه بیشتر به نخبگان
در حالیکه با شیوع کرونا آموزش در دانشگاه‌ها از اسفند ۹۸ مجازی شده بود، با اصرار وزیر علوم و تدارک معاونت آموزشی این وزارتخانه از ۱۴ فروردین ۱۴۰۱ حضوری شد. این معاونت همچنین با توجه به تاکید وزیر علوم مبنی بر شناخت و ارزش‌دهی به نخبگان علمی توافق‌نامه‌ای سه‌جانبه با معاونت علمی و فناوری و بنیاد ملی نخبگان برای حمایت از نفرات برتر کنکور، برگزیدگان المپیادهای جهانی و المپیادهای علمی دانشجویی تدوین کرد.
بر اساس این توافقنامه نفرهای اول تا ۱۰۰ کشوری آزمون سراسری رشته‌های ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی و نفرات اول تا ۵۰ رتبه آزمون سراسری رشته‌های هنر و زبان های خارجی در رشته های اولویت دار این توافقنامه علوم پایه چون؛ آمار، فیزیک، ریاضی، زمین شناسی، زیست شناسی و شیمی و رشته‌های علوم انسانی شامل ایران شناسی، باستان شناسی، تاریخ، جامعه شناسی، جغرافیا، زبان عربی، ادبیات فارسی، علوم تربیتی، علوم قرانی، حدیث و فلسفه و کشاورزی در دوران تحصیل و بعد از آن برای اشتغال حمایت می‌شوند تا به این شکل هدایت تحصیلی نخبگان به شکل بهتری صورت گیرد.
بر اساس این طرح، پذیرش بدون آزمون به عنوان استعدادهای درخشان در دوره‌های تحصیلی بالاتر تا مقطع دکتری تخصصی در رشته‌های هدف در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، دریافت حمایت مالی ماهانه بنیاد ملی نخبگان به میزان حداقل دستمزد تعیین شده توسط شورای عالی کار، در صورت انتخاب و پذیرش در رشته های هدف در طی دورۀ تحصیل در داخل کشور در ازای انجام فعالیت‌های علمی و اجرایی، دریافت کمکهزینه بنیاد ملی نخبگان برای اجرای برنامۀ توانمندسازی و پشتیبانی از فعالیت های آموزشی، پژوهشی، فناورانه، نوآورانه و فرهنگی به پیشنهاد برگزیدۀ طرح و تأیید استاد راهبر، بهره مندی از تسهیلات طرح جایگزین خدمت بنیاد ملی نخبگان (طرح شهید صیاد شیرازی)، اعطای تسهیلات دورۀ پسادکتری بنیاد ملی نخبگان (طرح شهید دکتر چمران) بعد از پایان دوره دکتری تخصصی به مدت حداکثر ۳ سال، اعطای تسهیلات ویژۀ بنیاد ملی نخبگان برای جذب در دستگاه‌های اجرایی و مؤسسه های علمی کشور (طرح شهید دکتر شهریاری)، اعطای تسهیلات استادیاران جوان بنیاد ملی نخبگان (طرح مرحوم دکتر کاظمی آشتیانی) و در صورت اشتغال به عنوان عضو هیئت علمی در داخل کشور از جمله حمایت‌های مالی از این نخبگان بر اساس توافق یادشده است.
معاونت آموزشی وزارت علوم همچنین پایه‌های تشویقی استادان دانشگاه‌ها در بخش‌های مختلف را از ۱۰ مورد به ۳۲ مورد افزایش داد. این ۳۲ پایه تشویقی اساتید شامل پنج پایه برای فعالیت‌های پژوهشی، پنج پایه برای مرجعیت علمی، پنج پایه برای دیپلماسی علمی، پنج پایه برای فناوری، پنج پایه برای فعالیت‌های فناورانه، چهار پایه برای بحث آموزشی و تعدادی پایه برای سرآمدی در بخش‌های آموزشی، فرهنگی و مدیریت اجرایی می‌شود. افزون بر این، بر اساس طرح جدید این وزارتخانه هر عضو هیات علمی دانشگاه که شرکت دانش بنیان تاسیس کند به ازای اشتغال برای فارغ التحصیلان دانشگاهی، یک پایه تشویقی دریافت می‌کند.
معاونت فرهنگی؛ رونق جشنواره‌ها و تلاش برای تخصیص ۳ درصد بودجه دانشگاه‌ها به فرهنگ
معاونت فرهنگی وزارت علوم با توجه به تعطیلی و رخوت در فضای فرهنگی دانشگاه‌ها به دلیل دو سال آموزش غیرحضوری و شیوع کرونا، از ابتدا برای برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی تلاش کرد. عبدالحسین کلانتری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم گفته بود تعطیلی آموزش حضوری دانشگاه‌ها و کمبودهای بودجه‌ای فعالیت های فرهنگی و اجتماعی را با رخوت شدیدی روبرو کرد. بسیاری از فعالیت های فرهنگی و اجتماعی در این مدت در فضای مجازی پیش رفت و از حوزه برنامه ریزی مدیریت فرهنگی خارج شد.
بنابراین برگزاری چهاردهمین جشنواره بین‌المللی حرکت (خرداد ۱۴۰۱)، سی و ششمین جشنواره ملی قرآن و عترت (فروردین ۱۴۰۱) و اختتامیه جشنواره بین‌المللی فارابی (تیر ۱۴۰۱) از اقداماتی بود که برای رونق‌بخشی به فضای فرهنگی و اجتماعی دانشگاه‌ها به صورت حضوری انجام شد. همچنین معاونت فرهنگی وزارت علوم با تاکید بر انجام فعالیت‌های فرهنگی خواستار اختصاص ۳ درصد از بودجه کل دانشگاه‌ها برای فعالیت‌های فرهنگی شد که این امر با موافقت وزیر علوم روبرو شد ولی باید در مورد آن پیگیری صورت گیرد.
یکی از مواردی که زلفی‌گل، از ابتدای وزارت بر آن اصرار داشت، توجه به امر تدریس به عنوان امری نیازمند دانش و تخصص و در همان حال نیازمند مهارت‌های معلمی و تدریس و هنر برقراری ارتباط با دانشجویان بود. بر همین اساس معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم طرح منش استادی را با همکاری معاونت آموزشی و مؤسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی تدوین کرد تا برای اعضای هیئت علمی تازه‌جذب‌شده، اجرا شود.
طرح منش استادی قرار است در دو مرحله انجام شود؛ مرحله اول به صورت کشوری در مشهد مقدس و به مدت حدود سه هفته و مرحله دوم به صورت مستمر در استان‌های مربوط به اساتید برگزار خواهد شد.
معاونت فرهنگی وزارت علوم همچنین مرکز مستقل قرآن و عترت در این وزارتخانه و اداره فضای مجازی را در این معاونت راه‌اندازی کرده است.
انتهای پیام/
