تیرگی یا پیگمانتاسیون لثه یا سیاهی و هر تغییر دیگری در این ناحیه، می‌تواند بر اثر بیماری، عوارض دارو، سیگار یا سایر عوامل ایجاد شود. تیرگی لثه در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، بیشتر رخ می‌دهد. لثه‌ها، دندان‌ها را در خود جای داده‌ان و می‌توانند دچار مشکلاتی شوند.
نگار خلیلی، پایگاه خبری دانا، سرویس سلامت و سبک زندگی؛ در این مقاله می‌خواهیم به طور کامل به بررسی تیرگی و تغییر رنگ آن‌ها بپردازیم.
تیرگی لثه
زیبایی ظاهری صورت به عوامل متعدد دهانی و خارج دهانی بستگی دارد. لثه یک بافت مهم داخل دهانی است که وقتی تحت تاثیر رنگدانه قرار می گیرد، عمدتا ظاهر ناخوشایندی پیدا می‌کند.
زیبایی به یکی از کاربردهای مهم دندانپزشکی تبدیل شده و پزشکان برای دستیابی به زیبایی لثه قابل قبول و همچنین رسیدگی به مشکلات بیولوژیکی و عملکردی، تلاش می‌کنند.
ملانین که یک رنگدانه قهوه‌ای است، رایج‌ترین رنگدانه طبیعی بوده و در تغییر رنگ لثه تاثیرگذار است. یکی از علل تیرگی لثه، تغییر رنگدانههای پوست در بدن است.
شاید تیرگی لثه در ابتدا موضوع پیش پا افتاده‌ای به نظر برسد، اما این معضل به این سادگی‌ها هم نیست و نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت. یکی از دلایل اهمیت تیرگی لثه، تاثیر زیاد آن در چهره اشخاص به هنگام خندیدن خواهد بود. لبخندی زیبا با دندان‌های سفید و لثه‌ای صورتی‌رنگ، آرزوی همه است.
هرچند رنگ لثه در اشخاص با نژادهای گوناگون و بر اساس رنگدانههای پوست آن‌ها تفاوت دارد، اما تیرگی لثه طبیعی نیست. در واقع، لثه‌های خوشرنگ نشان‌دهنده سلامت دهان و دندان هستند؛ بنابراین حتی در زمانی که شخص دندان‌های سفیدی دارد اما لثه‌های او تیره است، می‌تواند نشانه وجود یک مشکل باشد.
اگر بخواهیم به زبان علمی بگوییم؛ تیرگی یا هیپرپیگمانتاسیون لثه به دلیل رسوب بیش از حد ملانین در لایه‌های سلولی پایه و بازال اپیتلیوم (لایه زایا یا لایه بازال، زیرین‌ترین لایه پوست است) ایجاد می‌شود.
ملانین، کاروتن، هموگلوبین و اکسی هموگلوبین؛ رنگدانههای اصلی هستند که رنگ طبیعی لثه را می‌سازند. رنگدانه لثه به صورت یک تغییر رنگ مایل به ارغوانی یا به صورت لکه‌های قهوه‌ای با شکل نامنظم و قهوه‌ای روشن یا سیاه، نمایان می‌شود. این امر ناشی از گرانول‌های ملانین (رنگدانههای قهوه‌ای مایل به سیاه) است که توسط ملانوبلاست‌ها پدید می‌آیند.
ملانین، رنگدانه قهوه‌ای مجزا از هموگلوبین است و رایج‌ترین رنگدانه بخ شمار می‌آید. ملانین توسط ملانوسیت‌های موجود در لایه‌های سلولی پایه و بازال اپیتلیوم تولید می‌شود.
رنگدانه ملانین، ۳ ساعت پس از تولد در بافت‌های دهان ظاهر شده و در برخی موارد تنها علامت رنگدانه در بدن است. اگرچه تغییرات رنگدانه ملانین لثه، بیماری خطرناکی نیست، اما همان‌طور که گفتیم عمده مشکل آن مربوط به زیبایی دندان و صورت است. به ویژه در اشخاصی که خط لبخند بسیار بالایی دارند یعنی وقتی می‌خندند، لثه‌های آن‌ها به طور کامل مشخص می‌شود.
تکنیک‌های مختلفی مانند جراحی، ژنژیوکتومی (جراحی برداشت قسمتی از بافت لثه) و لیزر تاکنون برای رفع تیرگی لثه استفاده شده است. لیزر برای رفع تیرگی رنگدانه لثه نتایج خوبی را با رضایت بیمار به همراه دارد. انتخاب یک تکنیک باید بر اساس تجربه بالینی و ترجیحات فردی باشد.
لیزرها از ابتدا دهه ۱۹۸۰ در دندانپزشکی مورد استفاده قرار گرفتند. انواع مختلف لیزر به عنوان روشی موثر، دلپذیر و قابل اعتماد با حداقل ناراحتی بعد از عمل و درمان سریع‌تر گزارش شده است.
نور لیزر ۸۰۰-۹۸۰ نانومتر، در آب جذب ضعیفی دارد اما در هموگلوبین و سایر رنگدانه‌ها به شدت جذب می‌شود. لیزرهای دیود که برای رفع تیرگی لثه استفاده می‌شوند؛ از شبه رساناها مثل گالیوم میکروسکوپی و چیپ‌های آرسنید به عنوان واسط استفاده می‌کنند.
لیزر دایود هیچ اثر مخربی روی سطح ریشه دندان ایجاد نمی‌کند. بنابراین، به طور کلی جراحی لیزر دایود یا دیود را می‌توان با خیال راحت در مجاورت بافت سخت دندان انجام داد.
علل تیرگی لثه
لثه، بافتی است که بیشترین میزان رنگدانه را در حفره دهان دارد. تغییرات رنگدانه لثه و در نتیجه تغییر رنگ لثه به دلیل انواع شرایط مرتبط با چندین ویژگی اتیولوژیک (سبب‌شناسی) درون‌زا و برون‌زا ایجاد می‌شود.
علل تیرگی لثه از عوامل فیزیولوژیک (مانند رنگدانههای نژادی) تا علائم بیماری‌های سیستمیک (مانند بیماری آدیسون) تا نئوپلاسم‌های بدخیم (مانند ملانوما و سارکوم کاپوزی) متغیر است.
درک علت تغییر رنگدانه لثه قبل از برنامه‌ریزی برای درمان چنین بیماری ضروری است.
۱-رنگدانه فیزیولوژیک (قومی/نژادی) لثه
همه بیماران به جز آلبینوها (مبتلایان به زالی) دارای درجاتی از توزیع فیزیولوژیک ملانین در سراسر اپیدرم یا پوست هستند. پیگمانتاسیون (تیرگی) فیزیولوژیک در دو دهه اول زندگی ایجاد می‌شود اما شاید بیمار سال‌های بعد متوجه این عارضه شود.
پیگمانتاسیون بدون علامت است و نیازی به درمان نیست. علاوه بر این، تنوع رنگ شاید یکنواخت، یک طرفه، دو طرفه، خالدار یا لکه‌دار باشد و احتمالا پاپیلای لثه (بخشی از بافت لثه) را به تنهایی درگیر کند یا در سراسر لثه و سایر بافت‌های دهان گسترش یابد.
ملانین به مقدار زیاد در افراد دارای پوست و موی تیره وجود دارد. تیرگی لثه در جمعیت‌های آفریقایی، آسیایی و مدیترانه‌ای رایج است و به دلیل فعالیت بیشتر ملانوسیت‌ها ایجاد می‌شود.
۲-تیرگی لثه ناشی از عوارض بیماری‌ها
بیماری‌های غدد درون‌ریز مانند بیماری آدیسون، سندرم آلبرایت، آکرومگالی و سندرم نلسون می‌توانند سبب تیرگی لثه شوند.
۳-تیرگی لثه ناشی از عوارض جانبی داروها
انواع داروها از جمله کلروکین، کینین، مینوسیکلین، زیدوودین، کلرپرومازین، کتوکونازول، بلئومایسین و سیکلوفسفامید به عنوان عامل ایجاد رنگدانه ملانین شناخته شده‌اند.
این امر می‌تواند شامل تجمع رنگدانههای ملانین تحت تاثیر دارو یا رسوب آهن پس از آسیب به درم (پوست) باشد. مینوسیکلین در میزان رنگدانه لثه و لب‌ها تاثیر دارد.
۴-تیرگی لثه ناشی از سیگار کشیدن
تغییرات لثه ناشی از سیگار کشیدن به عنوان ملانوز سیگاری یا smoker’s melanosis شناخته می‌شود. همان‌طور که گفتیم، سلول‌های ملانوسیت، ملانین می‌سازند و نیکوتین موجود در توتون و تنباکو می‌تواند سبب افزایش ساخت ملانوسیت شود.
به همین دلیل با سیگار کشیدن، شاید لثه‌ها تیره شوند. ترک سیگار می‌تواند تیرگی رنگ لثه را کاهش دهد.
درمان تیرگی لثه با لیزر
۱-رفع تیرگی لثه با روش دپیگمانتاسیون
دپیگمانتاسیون لثه، روشی است که در آن یک لایه نازک از بافت لثه به کمک لیزر تبخیر و برداشته می‌شود. در این شیوه سلول‌هایی که ملانین را تولید می‌کنند تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
لیزری که در این روش به کار گرفته می‌شود، دارای انرژی و طول موجی است که بافت‌های نرم را هدف قرار می‌دهد. این لیزر بیشتر روی هموگلوبین و ملانین تاثیر می‌گذارد، بنابراین برای رفع مشکلات عمیق بافت نرم، کارآمدتر و مجهزتر است.
در این شیوه، بیماران و کارکنان عمل‌کننده از عینک‌های مخصوص چشم محافظ لیزر استفاده می‌کنند. از استفاده ابزارهای بسیار بازتابنده یا ابزارهایی با سطوح آینه‌ای اجتناب می‌شود، زیرا شاید انعکاس پرتو لیزر ایجاد شود.
برای رفع تیرگی لثه با لیزر، اغلب هیچ‌گونه بی‌حسی موضعی به بیماران داده نمی‌شود. تابش لیزر از محل اتصال لثه به دندان تا بالای لثه شروع می‌شود. معمولا لیزر به صورت دایره‌ای تابانده می‌شود و توجه زیادی برای جلوگیری از تابش اشعه لیزر روی ساختارهای دندان اعمال می‌شود.
در طول این روش، لیزر سطح اپیتلیال (بافت پوششی) لثه را کم کم از بین می‌برد تا به رنگدانه‌ها برسد. این روش بدون اینکه باعث خونریزی شود، انجام می‌پذیرد زیرا خونریزی، موجب خواهد شد رنگ لثه‌ها در حین کار به درستی دیده نشود.
برای مشاهده بهتر لثه‌ها، از پنبه یا گاز ضدعفونی شده برای حذف باقیمانده اپیتلیال استفاده می‌شود.
۲-دپیگمانتاسیون با لیزر دایود
این روش رفع تیرگی لثه طی ۲۵-۲۰ دقیقه روی فک بالا و فک پایین به طور کامل انجام می‌شود. فرسایش لیزری اپیتلیوم رنگدانه‌دار، بلافاصله سطحی بدون رنگدانه ملانین ایجاد می‌کند.
سطح لثه اغلب بدون خونریزی خواهد بود و نیازی به استفاده از پانسمان نیست. به بیمار دستور داده می‌شود در ۲۴ ساعت اول از استعمال دخانیات و خوردن غذاهای تند خودداری شود و برای انجام فعالیت‌های عادی روزانه از مطب دندانپزشکی ترخیص می‌شود.
بهبودی در یک ماه کامل می‌شود و رنگ صورتی لثه قابل مقایسه با قبل از درمان نیست و تاثیر قابل توجهی در ظاهر و زیبایی فرد خواهد داشت. اغلب هیچ عفونت یا عوارض قابل توجهی پس از عمل مانند درد یا خونریزی مشاهده نمی‌شود. در پژوهش‌های انجام شده تا ۱۵ ماه بعد از درمان، هیچ نشانه‌ای از عود تیرگی لثه یا پیگمانتایون دیده نشده است.
درمان خانگی تیرگی لثه
مواد مفیدی که می‌توانید با استفاده از آن‌ها و تماس مستقیم با لثه، تیرگی لثه را در خانه رفع کنید:
- روغن نارگیل
- روغن اوکالیپتوس
- چای سبز
- روغن لیمو
- آلوئه‌ورا
- برگ مریم‌گلی
- میخک
- نمک دریایی
