بسیاری از دانشمندان و بزرگان دینی، وقتی از خاطرات کودکی خود می گویند، خواندن قرآن مادر یا دعاهای او سر سجاده را از تأثیرگذارترین اتفاقات آن دوران می دانند. آشنا کردن کودکان با قرآن و مسائل مذهبی نیاز به یک روش مناسب دارد. این مسئله یکی از نگرانی‌های مهم والدین در خانواده‌ها است.
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ احادیث و روایات دینی زیادی درباره ثواب حفظ قرآن و جایگاه حافظان در جامعه وجود دارد. بسیاری از خانواده‌ها دوست دارند به خاطر سعادت دنیوی و اخروی که از راه حفظ قرآن نصیب بچه‌هایشان می‌شود آنها را در این مسیر قرار بدهند. اما شاید تعداد کمی از این والدین بدانند که برای تشویق کودکانشان به حفظ قرآن باید اول از خودشان شروع کنند.
تلاوت قرآن در خانه در سایر افراد خانواده اثر دارد، پدر و مادری که خواندن قرآن جزو برنامه زندگی آنان است فرزندانشان نیز به فراگیری و خواندن قرآن علاقه‌مند می شوند و این خود یکی از راه های تعلیم قرآن به فرزندان است، زیرا کودک و نوجوان به طور عمده تحت تأثیر سخنان والدین، معلمان و دوستان است و این تأثیرپذیری در کودکی بیشتر از پدر و مادر است.
به این داستان بنگرید تا ببینید نخستین معلم «محمد حسین طباطبایی» پدیده قرنی عصر حاضر کیست؟
مادر سید محمد حسین(علم الهدی) معمولاً او را با خود به جلسات حفظی که اداره برگزار می کرد می برد، در سن 2.5 سالگی پدرش دریافت که علم الهدی با خود آیاتی از قرآن را زمزمه می کند، لذا با فراست دریافت که او استعداد و آمادگی لازم برای حفظ قرآن را دارد و زمزمه آیاتی از جزء 30 به خاطر حضور او در جلسات حفظ قرآن به همراه مادرش بوده، آیاتی را که شاگردان حفظ کرده و در جلسه تحویل می دادند شنیده و حفظ کرده است.
پس به صورت منسجم حفظ قرآن را با او شروع کرد و نتیجه‌ای بسیار عالی از موقع شناسی خود در استعدادیابی کودکش به دست آورد که اکنون اثرات آن در داخل و خارج کشور باعث رونق بخشیدن به محافل حفظ قرآن شده است، بنابراین محیط را برای کودک قرآنی کنید و منتظر باشید او پیشقدم شود».
یکی از حقوق فرزندان، تعلیم قرآن به آنهاست؛ امیرالمۆمنین علی(علیه السلام) در این باره می فرماید: فرزند را بر پدر حقی است و پدر را بر فرزند حقی، حق پدر بر فرزند آن است که فرزند در هر چیز جز نافرمانی خدای سبحان او را فرمان برد و حق فرزند بر پدر آن است که او را نام نیکو نهد و نیکو تربیت کند و قرآنش تعلیم دهد.
این تعلیم قرآن می تواند توسط خود پدر به طور مستقیم صورت گیرد و یا اینکه برای فرزندش معلم قرآن بگیرد که در این رابطه اکثر مسلمین غافل بوده و پدران به این حق عمل نمی کنند.
در روایتی است که اگر معلمی به کودکی بسم الله الرحمن الرحیم یاد دهد خداوند آن کودک و آن معلم و پدرو مادر کودک را از دوزخ نجات می دهد. (تفسیر منهج الصادقین ذیل یه اول حمد)
پدر و مادری که در خانه با صدای بلند قرآن می خوانند اثر تربیتی در روح و جان فرزندانشان می گذارد و آنان را به قرآن علاقمند می کنند.
با گفتار قرآنی با فرزندنتان صحبت کنید
قصه گویی و آموزش مفاهیم قرآن از طریق قصه، با بیانی خوش و زیبا: ... فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّنا تاکنون موفق‌ترین روش انس با سخن خداوند دانسته شده است.
مهدی قره شیخ لو، قاری بین المللی و مدرس قرآن می گوید: در خانواده هایی که پدر و مادر با قرآن سر و کار دارند؛ گرایش کودک زیر دو ساله به برنامه های قرآنی تلویزیون و تقلید از رفتارهای قاریان نشان دهنده استعداد خاصی در این کودک نیست و امری طبیعی به حساب می آید. اما بهترین روش برای آموزش کودکان زیر هفت سال، قصه گویی قرآنی هنگام خواب به وسیله مادر است و آموزش روخوانی یا خواندن قرآن با صوت را، باید به پس از رفتن کودک به دبستان محوّل کرد.
همچنین درباره گرایش و علاقه کودک بالای سه سال به نوارهای قرآن یکی از مربیان می گوید: اگر کودکی احساس کند از سوی پدر و مادر، مجبور به شنیدن قرآن شده و یا آنها با برنامه خاصی صدای قرآن را برای کودک پخش می کنند؛ به دلیل استقلال طلبی از این کار سر باز می زند و بهترین روش، شنیدن غیر انتخابی مادر هنگام کار کردن در آشپزخانه است.
همچنین آموزش حفظ قرآن به صورت فشرده و برنامه ریزی شده از سوی برخی از اساتید قرآن منع می شود.
شهریار پرهیزکار، حافظ کل و مدرس قرآن در این باره می گوید: من هیچ وقت فرزند خودم را به حفظ قرآن مجبور نمی کنم: لا إِکْراهَ فِی الدِّین ... و از او حتی نمی خواهم قرآن را حفظ کند؛ بلکه اگر خودش نسبت به این کار اشتیاقی نشان داد به او کمک می کنم.
برخی از مدرسین قرآن، آموزش حفظ به کودکان زیر هفت ساله را موجب بروز عکس العملهای ناخواسته رفتاری در سن نوجوانی می دانند و این کار را تنها به علاقه و اشتیاق خود کودک وامی گذارند.
نبوغ و یا بروز شایستگی های خاص را اساتید منحصر به کودکان خاصی می دانند که این نبوغ را نشان داده اند و آموزش ویژه ایشان نباید برای تمام کودکان هم سال آنان نسخه واحد تلقی شود.
فشار فکری و روحی برای آموزش حفظ قرآن به کودکان گاهی باعث افسردگی آنان نیز می شود.
یکی از مادران که فرزندی 5 ساله دارد، می گوید: پسرم تا دو سالگی علاقه زیادی به صوت قرآن داشت و نام بعضی از قاریان مصری را هم می دانست؛ اما پس از درگذشت پدربزرگش و شنیدن مستمر صدای قرآن همزمان با قطع محبت پدربزرگ و جایگزین شدن این صدا به جای صحبت کردن مادربزرگ و پدرش با او، نسبت به پخش نوار قرآن حالت تدافعی به خود می گرفت و همیشه با این صدا مقابله می کرد. و به جای شنیدن قرآن موسیقی خاصی را گوش می داد تا آنکه با یکی از اساتید با سابقه قرآن مشورت کردم و او توصیه کرد؛ آنقدر این نوار موسیقی را برایش بگذارید تا از آن سیر و پر شود، خودش به تدریج تغییر روش می دهد، تا آنکه معلم دلسوزی در پیش دبستانی توانست او را به قرآن دلبسته کند.
آموزش قرآن باید چه شکلی باشد؟
بچه ها را دیده اید که وقتی یک کارتون را هزار بار از تلویزیون دیده اند می توانند همۀ آهنگ ها و شعرهایش را از بر بخوانند؟ هوش خاصی نمی خواهد؛ این تنها نتیجۀ تکرار زیاد آن آهنگ از تلویزیون و شنیده شدنش توسط بچه هاست. وقتی قرآن در فضای خانه طنین انداز شود و دائم تکرار گرددد، در ذهن بچه ها می ماند. در حال حاضر آیات سه بار تکرار هم به شکل سی دی موجود است که برای بچه ها قابل استفاده است. هنگام تکرار آیه، حتی می توانید به شکل بازی، معنی آیه را هم بگویید.
یک اصل مهم این است که بازی کودک زندگی اوست و زندگی کودک بازی اوست. پس آموزش به کودکان نباید جدی و خشک باشد بلکه باید با محبت و متناسب با سن کودک با او همراه شد. لذا آموزش به کودک باید در قالب بازی و سرگرمی و در بستر محبت باشد.
باید تلاش کنیم تا فرزند ما از روی اختیار و با انگیزه به سراغ آموزش بیاید. به همین خاطر سعی کنید از همراهی شما در روند آموزش لذت ببرد و با به‌کارگیری ادبیات جاری در محتوای دوره در طول روز، در قالب بازی و سرگرمی و تشویق او بعد از هر موفقیت، تصویر زیبایی را از این روند در ذهن او شکل دهید.
در انتخاب نحوه انگیزه سازی و تشویق کودک، شما هستید که علایق او را بهتر از هرکسی می‌شناسید. پس دقت کنید و پس از شناخت این علایق برای تشویق از آنها استفاده کنید. از رویکرد انتقادی، امرونهی زیاد و آموزش در مواقع خستگی و بی‌حوصلگی کودک پرهیز کنید تا ارتباطی خوب و شیرین بین شما و فرزند دلبندتان شکل بگیرد.
همان‌طور که بیان کردیم فراموش نکنید که کودک در هر صورتی برنده است. پس نباید در مسیر آموزش به کودک فشار آورد و یا نسبت به اشکالات کودک واکنش منفی داشت.
سعۀ صدر داشتن در عرصۀ آموزش و تربیت که یکی از ارکان فرمول اصلی تربیت است از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. لذا به چند نکته مؤثر در افزایش سعۀ صدر اشاره می‌کنیم: اول اینکه به ویژگی‌های زیستی کودکتان توجه کنید و مطابق آن با او تعامل و رفتار کنید. دوم اینکه توقعات خود را از فرزندتان متناسب با درک او تنظیم کنید تا خواسته و توقعی غیرمنطقی و خارج از توان او نداشته باشید. حواشی روال آموزش را برای خود کم‌اهمیت کنید و به اصل موضوع بپردازید و در زمان آموزش، خود را از دغدغه‌های ذهنی دور کنید و با آرامش و مهربانی به فضای آموزش وارد شوید.
کودکان استعدادهای مختلفی دارند که ممکن است بعضی از این ویژگی‌ها به دلیل وراثت و خارج از اختیار کودک باشد. این را بدانید که در این موارد صبر و اراده بالا حتماً جوابگوست و پس از مدتی، پیشرفت او را در روند آموزش خواهید دید.
قصه های قرآنی را فراموش نکنید
کودکان عاشق شنیدن قصه هستند، به خصوص قبل از خوابیدن. چه فرصتی بهتر از این؟ برایشان از قصه های قرآنی بگویید و تمام سعی تان را بکنید که قصه ها را جذاب تعریف کنید. بگذارید قصه ها در روح و جان فرزندتان بنشیند. توجه داشته باشید که در قصه ها بیشتر از مهربانی و رحمت خدا بگویید، نه از عذاب و خشم الهی.
فعالیت های قرآنی را در برنامه روزمره جای دهید
می توانید بچه ها را همراه خودتان به نمایشگاه قرآن ببرید یا به کلاس های خطاطی و نقاشی مرتبط که با آیات قرآن مرتبط هستند. آنها را تشویق به حضور در مسابقه های قرآنی کنید. حس رقابت باعث می شود انگیزه بیشتری برای یادگیری قرآن پیدا کنند.
