همه ما می دانیم یکی از چالش‌برانگیزترین مسائلی که شما به‌عنوان والد با آن روبرو خواهیم شد، تربیت فرزندان است. در این زمینه متخصصان می گویند ادبیات قانونی، تهدید و تنبیه برای کودک زیر هفت سال اشتباه است. اینجا سوال میشود که پس ما چطور بچه‌ها را کنترل کنیم؟!
محمد شیرزاده، پایگاه خبری دانا، سرویس سبک زندگی؛ شاید به یاد بیاورید که در کودکی در مقابل انجام یک کار اشتباه یا شینطت، از بزرگ‌ها کتک خورده باشید! تنبیه بدنی یکی از روش‌های تربیت و فرزندپروری سنتی است که بسیاری از والدین و بزرگسالان برای تربیت کودک خود آن را به کار می‌بردند.
متاسفانه همچنان والدین و افرادی وجود دارند که طرفدار تنبیه بدنی هستند و آن را کارساز می‌دانند! اما مساله مهم این است که اثرات تنبیه بدنی بر کودکان بسیار بیشتر و مخرب‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید.
در واقع اگر بخواهیم درباره تاثیر تنبیه بدنی بر کودک صحبت کنیم، باید بگوییم با هر بار انجام آن، حتما منتظر عواقب تنبیه هم بمانید.
متاسفانه حتی با پیشرفت علم و سطح تحصیلات والدین همچنان شاهد تنبیه بدنی کودکان توسط پدر و مادران هستیم. تنبیه بدنی کودک لزوما این معنی را ندارد که والدین فرزند خود را دوست ندارند، بلکه به دلیل صبر و حوصله کم و مشکلات مختلف زندگی گاهی کنترل خود را از دست داده و دست به تنبیه بدنی کودک میزنند!
کتک زدن فرزند علاوه بر عوارض شدیدی که در زندگی فعلی کودک دارد آینده او را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد و ممکن است عوارض جبران نا پذیری روی اون داشته باشد. کودکان ما به میل و خواسته ما به این دنیا وارد شده اند و کمی بی انصافی است که به خاطر اشتباهاتشان آن ها را کتک بزنیم چون کودکان به شدت بی دفاع هستند و ما تنها پشتوانه های آن ها هستیم. با ما همراه باشید تا عوارض جبران نا پذیر تنبیه بدنی را به شما همراهان گرامی ارائه دهیم.
تنبیه بدنی فرزندان از نگاه اسلام
هر کسی که به طور دقیق زندگی نامه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و روایت‌های مربوط به آن حضرت را مطالعه کند و با سبک زندگی ایشان آشنا شود، متوجه خواهد شد که آن حضرت در هیچ شرایطی برای تربیت کودکان از تنبیه بدنی استفاده نمی‌کرد.
هرچند که تنبیه کردن در بعضی از شرایط امری ضروری و غیر قابل اجتناب است اما کمتر کودکی پیدا میشود که در دوران تربیتش درباره او هیچ نوع تنبیه و جدیتی اتفاق نیفتاده باشد. اما نکته مورد بحث این است که تنبیه بدنی باید از برنامه‌های تربیتی کودک و نوجوان حذف شود، نه اینکه به‌کل والدین از هیچ شیوه تنبیهی استفاده نکنند.
در دنیای امروز هم از لحاظ تربیتی و علمی ثابت شده است که تنبیه بدنی و به عبارت دیگر، کتک زدن و صدمه رساندن به کودک و نوجوان به قصد ادب کردن و آموزش دادن رفتار مناسب به آنها، مضموم و اشتباه است.
به همین دلیل است که در بسیاری از کشورها قوانینی وضع شدن است که از تنبیه بدنی کودکان جلوگیری شود و حتی پدرها و مادرها اجازه نداشته باشند که به کودک خود آسیب برسانند. نکته جالب این است که چنین مواردی که در چند سال اخیر به عنوان قانون در کشورهای غربی به اثبات رسیده، صدها سال قبل در سبک زندگی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم السلام رعایت می‌شده است.
به عنوان مثال در کتاب بحار الانوار روایتی در این باره نوشته شده است، با این مضمون که روزی مردی در حضور امام موسی کاظم علیه السلام از فرزندش گله کرد که از او نافرمانی میکند. امام علیه السلام به او فرمودند: «فرزندت را کتک نزن و برای ادب کردنش با او قهر کن. البته مراقب باش تا قهر کردن تو طولانی نشود، بلکه هر چه زودتر با او آشتی کن.»
در مورد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هم روایت‌های بسیاری نوشته شده است مبنی بر اینکه آن حضرت نه تنها کودکان خود را به طور بدنی تنبیه نمی‌کردند، بلکه اگر متوجه می‌شدند که کسی کودک خود را کتک می‌زند آن حضرت به شدت او را منع می‌کرد و به سختی اعتراض می‌فرمود تا کسی فرزند خود را کتک نزند.
به عنوان مثال در کتاب بحار الانوار نوشته شده که شخصی به نام ابومسعود، که در دوران حیات پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله زندگی می‌کرد، تعریف کرده است که: من غلامی داشتم که او را کتک می‌زدم. یک بار که در حال کتک زدن آن غلام بودم، از پشت سرم صدایی شنیدم که می‌فرمود : «ابومسعود! خداوند متعال به تو توانایی داده و این بنده اش را غلام تو کرده است. پس او را کتک نزن.» برگشتم. نگاه کردم و دیدم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است که من را از این کار نهی میکند. من هم به آن حضرت عرض کردم: «من این غلام را در راه خدا آزاد کردم.» ایشان فرمود: « اگر این کار را انجام نمی‌دادی، شعله‌های آتش تو را فرا می‌گرفت.»
روایاتی که تاکید بر عدم تنبیه بدنی دارند چیست؟
ذکر این مورد، برای آن نیست که در سایر موارد کتک زدن بی اشکال است، بلکه به طور کلی اصل اساسی و عمومی و اولیۀاسلامی- که نقش تربیتی و اصلاحی بس عظیمی دارد – همان تشویق و تحریک مثبت و اشتیاق انگیز در کارهای خوب است. تنبیه جز در موارد خاص – که به برخی از آنها اشاره خواهد شد – غالبا تأثیر منفی دارد و اگر گفته می شود در موارد زیر تنبیه بدنی کنار گذاشته شود از باب تأکید بر ترک آن است، نه تأیید آن در موارد دیگر.
1- یکی از مواردی که نباید کودکان را کتک زد آن جاست که نام های پاک و مقدسی بر کودکان نهاده شده باشد. در بخش نامگذاری کودکان اشاره کردیم که اهل بیت علیهم السلام تأکید فراوانی داشتند بر این که مبادا کودکان همنام پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم و حضرت فاطمۀزهرا علیها السلام و ائمۀمعصومین علیهم السلام مورد آزار و تنبیه بدنی قرار گیرند.
2- فرزند را قبل از ده سالگی برای نماز نباید زد پیامبر فرمود: أدب صغار أهل بیتک بلسانک علی الصلاه و الطهور، فاذا بلغوا عشر سنین، فاضرب و لا تجاوز ثلاثا؛
فرزندان خردسالت را با زبان بر نماز و وضو انس و عادت دهید و آن گاه که به ده سالگی رسیدند آنها را به خاطر سستی و سهل انگاری در نماز بزن، ولی از سه ضربه فراتر نرو.
از این روایت استفاده می شود که قبل از ده سالگی، زدن کودک برای نماز جایز نیست. البته سنی که بدین منظور مشخص شده، در روایات، متفاوت ذکر شده است (هفت، هشت، نه و سیزده سالگی) بنابراین، لزوم رعایت جانب احتیاط اقتضا دارد که تا آن جا که ممکن است از زدن اجتناب کرده و از روش های مناسب تر استفاده کرد.
تنبیه اعتماد به نفس کودک را از بین می دهد
اعتماد به نفس (self confidence) از جمله دیگر فاکتورهای مهمی است که از بین رفتن آن میتواند عاقبت تنبیه بدنی کودک توسط والدین باشد. کودک وقتی که با هر عمل خود باز خوردی مثل کتک زدن را ببیند به تدریج قدرت اظهار وجود را از دست خواهد داد.
در ادامه زندگی به تدریج فرد می آموزد که هیچ اهمیتی برای اطرافیان ندارد و اصولا تاثیری در جامعه خود ندارند.
کودک در طول زمان به بزرگسالی تبدیل میشود که نه قدرت ارتباط سازی موثری را دارا میباشد و نه موفقیت خاصی در کارها و فعالیت های اجتماعی خود کسب میکند. در روانکاوی به این مسئله به صراحت اشاره میشود که تمام احساسات سرکوب شده در دوران کودکی به صورت کاملا واضح و با قدرت در دوران بزرگسالی تاثیر میگذارد و به صورت بیماری های مختلف در فرد ظاهر میشوند.
تربیت بدون تنبیه بدنی کودک امکان‌پذیر است؟
شاید تعجب کنید، اما بسیاری از والدین، بر این باورند که تربیت فرزند بدون به‌کارگیری تنبیه بدنی ممکن نیست. در صورتیکه به این شکل نیست. کودکان شبیه به یک خمیر نرم هستند که در سال‌های ابتدایی زندگی به دست ما، در جایگاه پدر و مادر، بزرگتر، مربی و ... شکل می‌گیرن.
بنابراین رفتارهایی که کودک بروز می‌دهد، در بسیار از مواقع در گرو نوع رفتار ماست. خیلی وقت‌ها رفتارهای کودک، دلایل بسیار ساده و حتی معصومانه‌ای دارد که با یک تذکر کوتاه اصلاح میشود.
بنابراین هیچ نیازی به انجام تنبیه بدنی کودک نیست و می‌توان از روش‌های درست آن را اصلاح کرد.
برای رسیدن به این هدف فقط لازم است به درستی کودک و شیوه رفتاری و تربیتی مناسب را بیاموزید.
کلام آخر
تاثیر تنبیه بدنی بر کودکان فراتر از چیزی است که خیلی از ما تصور می‌کنیم. تنبیه بدنی در کودک میتواند ضربه‌های روحی بسیار شدید را به او وارد کند و آینده او را تحت تاثیر منفی قرار دهد.
اعمال تنبیه بدنی بر کودک شاید در لحظه او را از انجام رفتار اشتباه خودش باز دارد، اما به هیچ عنوان موثر نیست و حتی به رفتارهای بدتری در او تبدیل میشود. اگر به عنوان والد می‌خواهید فرزندان سالمی را تربیت کنید، باید درباره تاثیر تنبیه بدنی بر کودکان آگاهی داشته باشید و روش‌های درستی را جایگزین آن کنید.
