به گزارش پایه خبری دانا یکی از مهم‌ترین و بی‌سابقه‌ترین خدمات امام باقر(ع) به جامعه اهل ولایت، این بود که آنان را از «اقلیتی پیرو» به «فرهیختگانی پیشرو» تبدیل کرد.
توضیح آنکه بعد از حادثه عاشورا، «جامعه شیعه» به طور کامل متلاشی شده بود؛ هیچ انسجام و هویتی نداشت؛ فضای اجتماعی و سیاسی آنقدر سنگین و یک طرفه بود که حتی امام زین‌العابدین علیه السلام نمی‌توانستند آزادانه به مسجد رفت و آمد کند و برای مردم سخنرانی عمومی داشته باشد.
جامعه پیروان نیز در اغلب اوقات، امکان و جرئت رفت و آمد به خانه آن حضرت را نداشت؛ به همین دلیل، بسیاری از شیعیان حتی مسائل فقهی خود را از علمای اهل سنت می‌پرسیدند و فی‌المثل مناسک حج خود را بر پایه فتاوای آنان به جا می‌آورند.
این امام باقر علیه السلام بود که در طول حدود ۲۰ سال امامت خود (از سال ۹۵ هجری تا ۱۱۴)، جامعه پیروان اهل بیت را به یک جامعه فرهیخته، اندیشمند، پیشرو و حرکت‌آفرین تبدیل کرد.
آن امام همام در «حرکتی جهادی» و «انقلابی نرم‌افزاری» افراد مستعد و توانمندی چون ابان‌بن تغلب، جابربن یزید جعفی، محمدبن مسلم، زرارةبن اعین، حمران‌بن اعین، عبدالله ابی یعفور، سدیر صیرفی، کمیت اسدی و امثال آنان را که هر کدام نابغه‌ای از نوابغ روزگار خود بودند به گرد خود جمع کرد و عمیق‌ترین لایه‌های معارف اسلامی را به آنان آموزش داد و بنیان‌های فقه و شریعت ناب اسلامی را پی‌ریزی کرد.
و بدین ترتیب نه تنها خود به عنوان ملجأ علمی جهان اسلام از حجاز تا عراق و خراسان تبدیل شد؛ بلکه شاگردان او نیز به شهرتی جهانی رسیدند و هر کدام به پایگاهی علمی برای ترویج آموزه های اسلام ناب تبدیل شدند.
ابان‌بن تغلب در مسجد النبی می‌نشست و عالمانه و محققانه و باتکیه بر قدرت و قوت استنباط خود، احکام مورد نیاز مردم را بیان می‌کرد. محمدبن مسلم حدود ۳۰ هزار حدیث از امام باقر نقل کرده است و جابربن یزید جعفی قریب به ۷۰ هزار حدیث.
و بدین ترتیب امام باقر(ع) موفق شد مهم‌ترین و بنیادی‌ترین اقدام برای جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی را در تاریخ حیات فکری شیعه انجام دهد.
