به گزارش پایگاه خبری دانا ایران به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان برق در منطقه شناخته می‌شود به همین دلیل بسیاری از کشورها علاقه‌مند به همکاری‌های مشترک برقی با ایران هستند؛ ترکمنستان، ترکیه، روسیه و… در زمره این کشورها قرار می‌گیرند.
بتازگی وزیر نیرو در دیدار با «محمد رجب مرادوف» وزیر انرژی ترکمنستان از افزایش دو برابری ظرفیت تبادل برقی با ترکمنستان خبر داد و گفت: هم‌اکنون ایران ظرفیت تبادل ۵۰۰ مگاوات برق را با کشور ترکمنستان دارد و با احداث خط جدید مرو - سرخس حجم تبادلات برقی بین دو کشور به بیش از دو برابر افزایش پیدا می‌کند.
به گفته وزیر نیرو در این دیدارها توافق می‌شود عملیات اجرایی خط انتقال چهار مداره برق بین مرو و سرخس حدوداً ۱۵۰ کیلومتر هرچه سریع‌تر آغاز شود؛ پیمانکار راه‌اندازی این خط شرکت ایرانی است و از تجهیزات و امکانات تولید شده ایران در این زمینه استفاده می‌شود.
چنین ارتباطات الکتریکی را می‌توان سر آغازی برای تبدیل ایران به هاب برقی دانست، موضوعی که در برنامه ششم توسعه هم بر این موضوع تاکید شده بود.
در این برنامه عنوان شده بود «اگر قدرت منطقه‌ای در حوزه برق صرفاً با تولید هر چه بیشتر توان الکتریکی سنجیده شود، می‌توان هاب برق منطقه را اولین تولیدکننده برق از نظر ظرفیت نیروگاه‌های احداث شده و بزرگترین صادرکننده انرژی الکتریکی در منطقه دانست.
در این تعریف اگر ایران ظرفیت تولید خود را سالانه بدون وقفه افزایش دهد و همچنین در میان کشورهای همسایه و کشورهایی که با آنها ارتباط الکتریکی دارد، به جایگاه اولین صادرکننده برق برسد، آنگاه به هاب برق منطقه تبدیل شده است.»
البته برخی از کارشناسان صنعت برق از عدم آمادگی ایران برای قطب برقی شدن می‌گویند. از جمله به باور رئیس هیئت مدیره سندیکای قطب برق منطقه شدن بسیار برای کشورمان مؤثر است که هنوز نسبت به اجرایی‌شدن آن عقب‌ماندگی زیادی داریم.
پیام باقری رئیس هیئت مدیره سندیکای برق در این زمینه گفته بود: قطب برق منطقه شدن بسیار برای کشورمان مؤثر است که هنوز نسبت به اجرایی‌شدن آن عقب‌ماندگی زیادی داریم.
وضعیت صادرات برق به ایران چگونه است؟
به گفته سخنگوی صنعت برق ایران با کشورهای افغانستان، پاکستان و عراق صادرات برق و با ترکیه تبادل انرژی وجود دارد و از کشورهای ترکمنستان و ارمنستان واردات برق انجام می‌گیرد. اما چندی پیش وزیر نیرو در رابطه با وضعیت تبادلات الکتریکی به مهر گفت: با اغلب کشورهای همسایه ارتباط الکتریکی داریم. کشورهایی نظیر ارمنستان، ترکیه، عراق، افغانستان، آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان و روسیه همچنین با کشور قطر در مرحله مطالعات اجرای پروژه قرار داریم. برای مدت کوتاهی با روسیه سنکرون داشتیم و اکنون در حال مذاکره برای برقراری این ارتباط از دو مسیر هستیم.
وی ادامه داد: اتصلات برقی ما و ترکیه، خطی را به صورت بک تو بک اجرا کردیم که بتوانیم برق را به ترکیه بدهیم و از این کشور برق را دریافت کنیم. این سامانه حدود شش ماه است که به بهره برداری رسیده و تبادلاتمان را از این طریق انجام می‌دهیم.
اکنون ایران امکان جابه جایی ۱۸۰۰ مگاوات را دارد و بیشتر در بخش واردات با ظرفیت ۷۰۰ مگاواتی فعالیت دارد در حالی که صادرات ما ۵۰ درصد این مقدار است و انتقادات فراوانی به این موضوع وارد است. چرا که ایران از موقعیت جغرافیای ویژه ای بهره مند است و امکان تبادلات حداکثری انرژی الکتریکی را دارد. به گفته سخنگوی صنعت برق ایران با تمامی کشورهایی که مرز زمینی دارد قراردادهای تبادل انرژی نیز دارد.
تبادلات برقی با کشورهای همسایه چه مزایایی دارد؟
تبادلات برقی علاوه بر اینکه می‌تواند ایران به منطقه‌ای استراتژیک تبدیل کند از نظر مالی هم می‌تواند سودآوری مطلوبی برای کشور به دنبال داشته باشد چرا که برخی از نیروگاه‌های کشور تنها در فصل گرم در مدار قرار می‌گیرند در حالی که می‌توانند تولید و سودآوری داشته باشند.
البته رئیس هیأت مدیره سندیکای صنعت برق ایران در این زمینه گفت: اتصال برقی کشورمان با کشورهای همسایه علاوه بر افزایش توان پایداری شبکه برق، رشد درآمد و رونق اشتغال را به همراه دارد.
به گفته باقری اتصالات برقی می‌تواند رونق اشتغال، ارزآوری بیشتر، افزایش قدرت چانه‌زنی و امکان تبادل برق در زمان پیک از جمله فایده‌های اتصال برقی است که خیلی جدی به آن توجه نشده است.
با نگاهی به آمار و ارقام مصرف، برقی در سال جاری در زمان پیک مصرف کردیم ۷۲ هزار و ۵۰۰ مگاوات بوده است که این مقدار در زمستان نزدیک به ۳۰ تا ۳۵ هزار مگاوات است بنابراین برای تابستان باید ۷۲ هزار و ۵۰۰ مگاوات تولید داشته باشیم و در زمستان نزدیک به ۳۰ هزار مگاوات و بنابر این در زمستان نیروگاه باید خاموش شود که از نظر اقتصادی بصرفه نیست.
زیرا نیروگاهی ساخته شده و باید ۸ ماه تعطیل باشد. در صورتی که به کشورهای همسایه اتصال پیدا کنیم هر زمان برق مازادی وجود داشته باشد امکان صادرات آن نیز وجود دارد.
نکته جالب توجه آنکه همه کشورها رژیم مصرف یکسانی با کشور ما ندارند. به همین دلیل زمانیکه برق مازاد است می‌توان آن را با قیمت مناسب صادر کرد.
مصرف انرژی در کشورها یکسان نیست؛ امکان صادرات حداکثری وجود دارد
بخش اعظمی از ظرفیت صادراتی ما مغفول مانده و تنها نیمی از ظرفیت صادراتی ما استفاده می‌شود. اما گویا به تازگی شرایطی ایجاد شده که احتمالاً با گذر از تابستان گرم صادرات برق افزایش پیدا می‌کند.
به گفته محرابیان زمانی که ما در پیک تابستان بیشترین میزان مصرف را داریم کشوری نظیر روسیه مازاد تولید دارد زیرا پیک مصرف آن کشور در زمستان است. با اتصال شبکه برق ما به روسیه تابستان به راحتی برق مازاد آنها را با قیمت ارزان خریداری کرده و در و زمستان که روسیه به برق بیشتری نیاز دارد، صادرات داشته باشیم.
البته این موضوع تنها بخشی از ماجرا است و به تازگی شرایط صادرات برق به دست بخش خصوصی از طریق بورس نیز فراهم شده که در نوع خود اقدامی قابل توجه است.
ایران چگونه می‌تواند به هاب الکتریکی تبدیل شود؟
ایران به منظور تبدیل شدن به قطب (هاب) انرژی منطقه، باید در چهار ماهه گرم سال واردات و در ۸ ماه دیگر صادرات برق از کشورهای همجوار به خصوص روسیه پیش بگیرد چرا که ایران و روسیه از لحاظ مصرفی بازارهای مشترکی را ندارند و می‌توان با عقد قرار دادهای مختلف در زمستان به جای خاموش کردن نیروگاه‌ها و انصراف از سود تجاری برق مازاد را به روسیه صادر کند.
ضمن آنکه می‌توان در تابستان و به هنگام ناترازی برق واردات از این کشور را پیش گرفت تا بخشی از ناترازی برق کشور را جبران کند. اما روسیه تنها یک سمت ماجراست چرا که ایران از یک سو با کشورهای دیگری نظیر ترکیه، ارمنستان و آذربایجان تبادلات الکتریکی دارد که به نوعی وابستگی کشورهای مجاور به ایران را نشان می‌دهد و از سوی دیگر چنین اتصالات الکتریکی شبکه برق کشور را پایدار تر از گذشته و در نهایت منجر به ایجاد اشتغال برای کشور می‌شود.
