یازدهم مرداد سالروز شهادت شیخ فضل‌الله نوری از رهبران نهضت مشروطه است که حضور در عرصه مسایل سیاسی و اجتماعی و آگاهی کامل از توطئه‌های استعمارگران و تلاش برای ایجاد و احیای عدالتخانه بخش مهمی از حیات وی به شمار می‌آید.
به گزارش پایگاه خبری دانا فضل الله نوری مازندرانی معروف به شیخ فضل‌الله نوری (متولد سوم دی ماه سال ۱۲۲۲ در شهرستان لاشک مازندران - شهادت نهم مرداد ۱۲۸۸ در تهران) روحانی مخالف مشروطه و از مجتهدان شیعه و بنیان‌گذار اسلام سیاسی در دوره قاجار بود. وی عقیده داشت که تمام قوانین جامعه باید بر اساس احکام اسلام تنظیم شود.
وی با پشتیبانی آخوند خراسانی، اصل دوم ممتم قانون اساسی مشروطه مبنی بر تشکیل هیات نظارت را به تصویب مجلس شورای ملی رساند ولی به دلیل اختلاف با دیگر نمایندگان درباره برخی از اصول متمم قانون اساسی مشروطه، از مجلس کناره‌گیری کرد و با راه‌اندازی جریانی که مشروعه‌خواهان نام گرفت، اعتراضات شدیدی بر مشروطه‌خواهان و مشروطیت وارد کرد.
شیخ فضل‌الله با همراهی کردن مخالفان مشروطه در ماجرای به توپ‌بستن مجلس، جمع‌آوری امضا از علما برای عدم بازگشایی مجلس بعد از به توپ بسته شدن آن توسط محمدعلی شاه و نوشتن رساله‌هایی از جمله رساله حرمت مشروطه، مخالفت مشروطه خواهان را به خود جلب کرد.
وی پس از دوره استبداد صغیر و فتح تهران به دست گروهی از مشروطه خواهان در دادگاهی محاکمه و سرانجام اعدام شد.
بدن شیخ، توسط خانواده وی در منزل وی واقع در محله سنگلج قدیم، خیابان بهشت، خیابان شیخ فضل الله نوری، بن بست جوان دفن گردید. اما پس از ۱۸ ماه، جنازه از تهران به قم انتقال یافت و در صحن اتابکی حرم حضرت معصومه (س) دفن گردید.
شیخ فضل اللّه نوری از محک‌ها و معیارهای اساسی اصلاح‌گرایی اصولی در تاریخ تحولات دوره معاصر است. او علاوه بر دانش علم دارای درک و فهم عمیق سیاسی بود. فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی وی از همان زمان تحریم تنباکو، آشکار بود و تا نهضت مشروطه، هنگام شهادت او ادامه داشت.
شیخ فضل اللّه نوری پس از مدتی از مشروطه‌طلبان جدا شـد، زیرا فاصله زیادی میان اهداف دینی مشروطیت با نهضت اولیه عدالتخانه به وجود آمده بود. او پس از مشاهده انحراف این نهضت بنای مخالفت با روشنفکران غرب‌زده گذاشت و خواستار مشروطه مشروعه بود و مشروطه‌ای را که بنای آن بر پایه قوانین کشورهای غربی و الگو برداری از تمدن و فرهنگ غربی بود، رد کرد. او از نخستین عالمان مسلمان به شمار می رفت که به نقشه استعمار در جهت اسلام‌زدایی و جایگزین کردن حکومت لائیک تحت پوشش آن پی برد.
مزار شیخ فضل الله نوری در حرم حضرت معصومه(س) در قمعضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به این که شیخ فضل الله نوری درس خوانده حوزه نجف و عراق است گفت: مباحث سیاسی ایشان به نهضت تنباکو بر می گردد و زمانی که میرزای شیرازی فتوای تحریم داد، شیخ فضل الله در تهران از علمایی بود که نقش بسیار فعالی داشت و در آن زمان جزو کسانی بود که سعی می کرد مساله تحریم تنباکو بر اساس فتوای میرزا تحقق پیدا کند و در آثار مکتوب داریم که وی در نهضت تنباکو مشارکت داشته است.
علی شیرخانی افزود: مهم ترین مشخصه وی در مورد مساله عدالتخانه و بحث مشروطه است. زمانی که مظفرالدین شاه روی کار آمد طبیعی بود که انجمن ها و تشکیلاتی ایجاد شدند و به وسیله آیت الله سید محمد طباطبایی به نوعی به مباحثی که در آن مقطع زمانی مشکلاتی برای جامعه ایجاد می کرد ورود کردند و به مباحثی در مورد نارضایتی های کرمان، خراسان و سبزوار رسیدگی می شد.
وی بیان کرد: آیت الله طباطبایی و آیت الله بهبهانی دنبال ایجاد عدالتخانه بودند و از این رو در حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در ری بس نشستند و قدرت و نفوذ شیخ فضل الله نوری در این موضوع آشکار است و سعی کرد به جمع طباطبایی و بهبهانی بپیوندد و نقل است که می گوید راضی به بی احترامی به روحانیت و شریعت نیستم و خطاب به آن ۲ اعلام کرد که شما را تنها نمی گذارم و شرع و اسلام باید مد نظر قرار گیرد.
وی با اشاره به فعالیت شیخ فضل الله نوری در مساله مشروطه خواهان گفت: شیخ فضل الله تلاش می کرد در مورد مشروطه و مباحث آن مسایل اسلامی بهتر مورد توجه قرار گیرد و عمده موضوع قانون اساسی پیشنهادی بود که تلاش می کرد مذهب جعفری شکل بگیرد و نظارت فقها بر قوانین مجلس در آن ذکر شود البته اعتراض او را نپذیرفتند و او جمع مشروطه خواهان را ترک کرد.
مزار شیخ فضل الله نوری در حرم حضرت معصومه(س) در قمشیرخانی ابراز کرد: عمده مساله ای که شیخ فضل الله در مشروطه دنبال می کرد و به مردم می گفت این بود که در موضوع مشروطه انکاری ندارم و در موضوع سلطنت و تعیین حقوق وظایف دولت و قانون دستورالعمل لازم است ولی قوانین باید موافق قرآن باشد و عنوان کرد که به قرآن قسم می خورم که مخالف اساس مشروطیت و مجلس نیستم و مشروطه باید مطابق با شرع باشد و این موضوع را دنبال می کرد تا زمانی که شرع را در مسایل دینی خود نداشته باشیم موضوع مشروطه نمی تواند قانون و قاعده مهمی برای جامعه ما باشد.
وی ادامه داد: اساس دیدگاه شیخ فضل الله نوری این بود که می خواهیم شرع و مسایل دینی در مساله قوانین اجرا شود و بر این اساس محاکمه و به اعدام محکوم شد و به شهادت رسید.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم افزود: امام خمینی(ره) در صحیفه نور و در جلد ۱۸ قدیم می گوید شیخ فضل الله ایستاد که مشروطه مشروعه و قوانین مطابق اسلام شود و مخالفان و خارجی ها کاری کردند که شیخ را به دار کشیدند.
وی ادامه داد: انقلاب اسلامی ایران انقلابی بود که با هدف اجرای اسلام در جامعه ایجاد شد و در تمام کارهای جامعه خود اسلام را باید مبنای کار خود قرار دهیم و اگر اسلام را مبنا قرار دهیم فروعات در زندگی مسلمانان و غیرمسلمان باید برگرفته از کتاب و سنت باشد که مهم ترین منبع اجتهادی است و باید آیین و دین ما در قوانین و قواعد رفتارهای ما بروز و تجلی داشته باشد.
وی اضافه کرد: در ثانی باید دنبال کنیم مسائل عرفی کشور مخالف شرع و دین نباشد و قرآن و احادیث و سنت ما گفته است باید بتوانیم در جامعه شرع را به نحو مطلوب اجرا کنیم تا به سر منزل مقصود برسیم.
شیرخانی تصریح کرد: باید تلاش کنیم مبناهای دینی و شرعی را در تمام زندگی خود ساری و جاری کنیم و اگر بخواهیم تمدنی در برابر تمدن های غرب داشته باشیم و تمدن اسلامی ارائه کنیم باید مراجعه به شرع و متون دینی داشته باشیم و قوانین ما مخالفت با شریعت نداشته باشد و اگر این کار را انجام دهیم درس مطلوب از شیخ فضل الله نوری گرفته ایم.
