فاطمه ترکاشوند-پایگاه خبری دانا(گروه سلامت و سبک زندگی):اختلالات خواب یکی از مشکلات شایع در جوامع امروزی است که به دلایل مختلف از جمله استرس‌های محیطی و روانی به وجود می‌آید. در ایران نیز بسیاری از افراد به دلیل فشارهای اجتماعی، اقتصادی، و تغییرات سبک زندگی، از مشکلات خواب رنج می‌برند. عدم خواب کافی یا با کیفیت، می‌تواند منجر به کاهش عملکرد روزانه، ضعف جسمی و روانی و حتی بروز بیماری‌های مزمن شود. در این مقاله به بررسی علل روانی و محیطی اختلالات خواب در میان ایرانیان می‌پردازیم و به راهکارهایی برای بهبود این وضعیت اشاره خواهیم کرد.
علل روانی اختلالات خواب
1. اضطراب و نگرانی‌های اقتصادی: یکی از مهم‌ترین عوامل روانی در ایجاد اختلالات خواب، اضطراب ناشی از وضعیت اقتصادی است. با توجه به نوسانات اقتصادی در ایران و افزایش نگرانی‌های مربوط به اشتغال، معیشت و آینده مالی، بسیاری از افراد شب‌ها با فکرهای نگران‌کننده به رختخواب می‌روند و دچار بی‌خوابی یا خواب‌های ناآرام می‌شوند.
2.افسردگی: افسردگی یکی از مشکلات روانی شایع در ایران است که به طور مستقیم با اختلالات خواب مرتبط است. افراد مبتلا به افسردگی اغلب با احساس بی‌ارزشی، ناامیدی و خستگی شدید مواجه هستند که می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند بی‌خوابی یا خواب بیش از حد شود.
3. فشارهای کاری و تحصیل: فشارهای کاری و تحصیلی نیز از دیگر عوامل روانی است که موجب اختلالات خواب در افراد می‌شود. در جامعه‌ای که کارکردن در ساعت‌های طولانی یا مطالعه مداوم برای موفقیت تحصیلی تشویق می‌شود، بسیاری از افراد زمانی کافی برای استراحت و خواب پیدا نمی‌کنند و این باعث ایجاد خستگی مزمن و بی‌خوابی می‌شود.
4. مشکلات روابط فردی: تعارضات خانوادگی یا مشکلات در روابط فردی نیز می‌تواند منجر به افزایش استرس و نگرانی شده و به تبع آن اختلالات خواب را تشدید کند. مشکلات در زندگی زناشویی، تعارضات با اعضای خانواده یا دوستان می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت خواب بگذارد.
علل محیطی اختلالات خواب
1. آلودگی صوتی: آلودگی صوتی، به ویژه در شهرهای بزرگ ایران مانند تهران، از مهم‌ترین عوامل محیطی است که منجر به کاهش کیفیت خواب می‌شود. صدای ترافیک، ساخت‌وساز و شلوغی‌های محیط شهری می‌تواند خواب آرام را مختل کند و فرد را دچار خستگی روزانه کند.
2. آلودگی هوا: آلودگی هوا که به خصوص در فصل‌های سرد سال به دلیل افزایش استفاده از وسایل گرمایشی و سوخت‌های فسیلی بیشتر می‌شود، بر سلامت جسمی و کیفیت خواب تأثیر منفی می‌گذارد. آلودگی هوا باعث مشکلات تنفسی می‌شود که خود می‌تواند به بی‌خوابی یا خواب ناآرام منجر شود.
3. نورهای مصنوعی: گسترش استفاده از وسایل الکترونیکی مانند گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها و تلویزیون‌ها، موجب شده که افراد بیشتر در معرض نور مصنوعی قرار گیرند. این نورها، به ویژه نور آبی که از صفحات نمایشگرها منتشر می‌شود، می‌تواند ترشح ملاتونین (هورمون خواب) را مختل کند و به تأخیر در زمان خواب منجر شود.
4. تغییرات در سبک زندگی: افزایش استفاده از اینترنت و رسانه‌های اجتماعی نیز موجب شده که بسیاری از افراد زمان خواب خود را به تعویق بیندازند. فعالیت‌های آنلاین تا دیر وقت، از جمله چت کردن، تماشای فیلم یا بازی‌های کامپیوتری، می‌تواند به اختلالات خواب منجر شود.
تأثیرات اختلالات خواب بر سلامت
اختلالات خواب می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت جسمی و روانی افراد بگذارد. از جمله این تأثیرات می‌توان به کاهش تمرکز، افت عملکرد در محیط کار و تحصیل، تحریک‌پذیری و بی‌حوصلگی، افزایش خطر بیماری‌های قلبی، دیابت و چاقی اشاره کرد. علاوه بر این، خواب ناکافی می‌تواند به تشدید مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی منجر شود.
راهکارهای بهبود کیفیت خواب
برای مقابله با اختلالات خواب، باید هم به جنبه‌های روانی و هم محیطی توجه کرد. برخی از راهکارهای پیشنهادی شامل موارد زیر است:
1. ایجاد برنامه منظم خواب: داشتن یک برنامه منظم خواب و بیداری می‌تواند به تنظیم ساعت بیولوژیکی بدن کمک کند و کیفیت خواب را بهبود بخشد.
2. کاهش استفاده از وسایل الکترونیکی: محدود کردن استفاده از وسایل الکترونیکی، به ویژه در ساعات پایانی شب، می‌تواند به خواب راحت‌تر و به موقع کمک کند.
3. مدیریت استرس و اضطراپ: از روش‌های کاهش استرس مانند مدیتیشن، تمرینات تنفسی و یوگا استفاده کنید تا ذهن آرام‌تری داشته باشید و به خواب بروید.
4. بهبود محیط خواب: ایجاد محیطی آرام و تاریک برای خواب، استفاده از تشک و بالشت مناسب، و کاهش نویز و آلودگی‌های محیطی می‌تواند تأثیر مثبتی بر کیفیت خواب داشته باشد.
در نتیجه اختلالات خواب در کشور، به ویژه تحت تأثیر عوامل روانی مانند اضطراب و افسردگی و عوامل محیطی مانند آلودگی صوتی و نورهای مصنوعی، یک مشکل جدی محسوب می‌شود. با توجه به تأثیرات مخرب این اختلالات بر سلامت جسمی و روانی، باید به راهکارهای مؤثر برای بهبود کیفیت خواب و کاهش عوامل مزاحم توجه شود.
