فاطمه سادات زاهدی ، کارشناس ارشد مشاوره ، پایگاه خبری دانا ، گروه سلامت و سبک زندگی؛ این پدیده در روانشناسی به عنوان "اثر پیگمالیون" (Pygmalion Effect) شناخته می‌شود.
این اثر نشان می‌دهد که انتظارات دیگران از ما، می‌تواند روی عملکرد و موفقیت ما تأثیر مستقیم داشته باشد. در این یادداشت ، به بررسی مفهوم اثر پیگمالیون، آزمایش‌های علمی مرتبط با آن، و کاربردهای آن در زندگی روزمره خواهیم پرداخت.
اثر پیگمالیون چیست؟
اثر پیگمالیون یک پیشگویی خودکام‌بخش (self-fulfilling prophecy) است. یعنی وقتی فردی انتظار خاصی از شخصی دیگر دارد، این انتظار به صورت ناخودآگاه رفتار آن فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در نهایت باعث می‌شود که همان انتظار به واقعیت تبدیل شود.
برای مثال:
اگر معلمی باور داشته باشد که یک دانش‌آموز بسیار باهوش است، او را بیشتر تشویق می‌کند، به او فرصت‌های بیشتری می‌دهد و انتظاراتش را افزایش می‌دهد. در نتیجه، دانش‌آموز واقعاً عملکرد بهتری نشان می‌دهد.
برعکس، اگر معلمی فکر کند که یک دانش‌آموز ضعیف است، ممکن است او را کمتر تشویق کند و فرصت‌های یادگیری کمتری به او بدهد. در نتیجه، عملکرد دانش‌آموز واقعاً کاهش پیدا می‌کند.
آزمایش علمی: مطالعه‌ی روزنتال و جاکوبسون
یکی از معروف‌ترین آزمایش‌ها درباره‌ی اثر پیگمالیون در سال ۱۹۶۸ توسط دو روانشناس به نام‌های روبرت روزنتال (Robert Rosenthal) و لنور جاکوبسون (Lenore Jacobson) انجام شد.
مراحل آزمایش:
۱. آن‌ها یک مدرسه ابتدایی را انتخاب کردند و به معلمان گفتند که برخی از دانش‌آموزان در آزمون هوش عملکرد فوق‌العاده‌ای داشته‌اند و در آینده موفق خواهند شد.
- اما در واقع، این دانش‌آموزان به صورت تصادفی انتخاب شده بودند و هیچ تفاوت خاصی با سایر دانش‌آموزان نداشتند.
- چند ماه بعد، عملکرد این دانش‌آموزان بررسی شد و مشخص شد که آن‌ها واقعاً بهتر از بقیه عمل کرده بودند!
نتیجه‌ی آزمایش:
معلمانی که فکر می‌کردند این دانش‌آموزان باهوش‌تر هستند، رفتارشان را تغییر داده بودند. آن‌ها به این دانش‌آموزان بیشتر توجه کردند، آن‌ها را بیشتر تشویق کردند و فرصت‌های بهتری برای یادگیری فراهم کردند.
در نتیجه، دانش‌آموزان واقعاً بهتر یاد گرفتند و عملکرد بهتری داشتند.
این مطالعه نشان داد که انتظارات مثبت می‌توانند عملکرد را بهبود دهند و انتظارات منفی می‌توانند عملکرد را کاهش دهند.
کاربردهای اثر پیگمالیون در زندگی روزمره
الف) در آموزش و یادگیری
معلمان می‌توانند با داشتن انتظارات مثبت از دانش‌آموزان، باعث پیشرفت آن‌ها شوند.
والدین می‌توانند با باور به توانایی‌های فرزندشان، انگیزه‌ی او را برای یادگیری افزایش دهند.
اگر خودتان به توانایی‌هایتان ایمان داشته باشید ، احتمال موفقیتتان بیشتر می‌شود.
ب) در محیط کار
مدیرانی که به کارمندانشان اعتماد دارند و انتظار دارند که آن‌ها عملکرد خوبی داشته باشند، معمولاً کارمندانی موفق‌تر و با انگیزه‌تر خواهند داشت.
اگر به خودتان بگویید که در کار یا پروژه‌ای موفق خواهید شد، شانس موفقیتتان بیشتر خواهد شد.
ج) در روابط شخصی
اگر فردی از نزدیکانتان باور داشته باشد که شما فردی مهربان و قابل‌اعتماد هستید، احتمالاً خودتان هم رفتارهای مهربانانه‌تری نشان خواهید داد.
اگر دیگران به شما بگویند که نمی‌توانید موفق شوید، ممکن است ناامید شوید و دست از تلاش بردارید. پس بهتر است با افرادی که به شما ایمان دارند، بیشتر در ارتباط باشید .
چگونه از اثر پیگمالیون برای پیشرفت شخصی استفاده کنیم؟
خودتان را باور داشته باشید : اگر دائماً به خودتان بگویید که موفق می‌شوید، این باور باعث ایجاد انگیزه می‌شود و عملکردتان را بهبود می‌بخشد.
با افراد مثبت و حمایتگر در ارتباط باشید: اگر اطرافیانتان به شما انگیزه دهند و باور داشته باشند که می‌توانید پیشرفت کنید، احتمال موفقیتتان بیشتر خواهد شد.
از قدرت تشویق استفاده کنید : اگر کسی را می‌خواهد ی به پیشرفت تشویق کنید (مثلاً دوست، خواهر، برادر یا همکار)، به او اعتماد کنید و به او بگویید که می‌تواند موفق شود.
انتظارات منفی را نادیده بگیرید : اگر کسی به شما بگوید که موفق نخواهید شد، سعی کن به این حرف‌ها توجه نکنید و با تمرکز بر توانایی‌هایتان ، مسیر موفقیت را طی کنید .
اثر پیگمالیون نشان می‌دهد که انتظارات دیگران و حتی انتظارات خودمان از خودمان، تأثیر مستقیمی بر عملکردمان دارند. اگر والدین، معلمان، مدیران و دوستان، باور مثبتی به توانایی‌های فرد داشته باشند، این باور می‌تواند باعث افزایش عملکرد و پیشرفت او شود. از طرفی، اگر دیگران انتظارات منفی از ما داشته باشند، ممکن است این باورها روی ما تأثیر منفی بگذارد
پس بهتر است همیشه از قدرت افکار مثبت و تشویق‌های سازنده استفاده کنیم تا خودمان و دیگران را به سمت موفقیت هدایت کنیم.
