خوارزمی دانشمند پرآوازه ایرانی

ابوجعفرمحمد بـن موسی خوارزمی با کنیه ابوعبدالله ، متوفی به سال 232 هجری قمری ، نخستین ریاضی دان برجسته جهان اسلام ، منجم ، جغرافی دان و مورخ ایرانی است . او یکی از بزرگترین دانشمندان مسلمان و بزرگترین عالم زمان خود بود که در خوارزم و بنا به قولی در سال 185 هجری قمری در نزدیکی بغداد پا به عرصه وجود نهاد . بعضی معتقدند وی در حدود سال 130 هجری قمری در شهر خوارزم ( خیوه ) به دنیا آمد . اجدادش اهـل خـوارزم بودند ، اما به احتمال زیاد خودش از اهالی قطر بولی ، منطقه ای نزدیک بغداد بود . تاریخ مرگ وی نیز به تحقیق به دست نیامده است . بعضی وفات او را بین 220 و 230 هجری قمری و برخی بعد از 232 هجری قمری دانسته اند . عده ای نیز معتقدند او درسال 233 هجری قمری وفات یافته است.
آثار خوارزمی
خوارزمی کارهای دیونانتوس را در رشته جبر دنبال کرد و به بسط آن پرداخت خود نیز کتابی در این رشته نوشت.
الجبر و المقابله که به مامون تقدیم شده کتابی است در باره ریاضیات مقدماتی و شاید نخستین کتاب جبری باشد که به عربی نوشته شده است .دانش پژوهان بر سر این که چه مقدار از محتوای کتاب از منابع یونانی و هندی و عبری گرفته شده است اختلاف نظر دارند. معمولادر حل معادلات دوعمل معمول است خوارزمی این دو را تنقیح و تدوین کرد و از این راه به واردساختن جبر به مرحله علمی کمک شایانی انجام داد اثر ریاضی دیگری که چندی پس از جبر نوشته شد رساله ای است مقدماتی در حساب که ارقام هندی(یا به غلط ارقام عربی) در آن به کار رفته بود و نخستین کتابی بود که نظام ارزش مکانی را(که آن نیز از هند بود) به نحوی اصولی و منظم شرح می داد.
اثر دیگری که به مامون تقدیم شد زیج السند هند بود که نخستین اثر اختر شناسی عربی است که به صورت کامل بر جای مانده و شکل جداول آن از جداول بطلمیوس تاثیر پذیرفته است. کتاب صورت الارض که اثری است در زمینه جغرافیا اندک زمانی بعد از سال 195 – 196 نوشته شده است و تقریباٌ فهرست طول ها و عرض های همه شهرهای بزرگ و اماکن را شامل می شود، این اثر که مبتنی بر نقشه جهان نمای مامون است(که شاید خود خوارزمی هم در تهیه آن کار کرده باشد)، به نوبه خود مبتنی بر جغرافیای بطلمیوسی بود .
خوارزمی دو کتاب نیز در باره اسطرلاب نوشت آثارعلمی خوارزمی از حیث تعداد کم ولی از نفوذ بی بدیل برخوردارند زیرا که مدخلی بر علوم یونانی و هندی فراهم آورده اند، بخشی از جبر دوبار در قرن ششم ودوازدهم به لاتینی ترجمه شد و نفوذی عمده ای بر جبر قرون وسطایی داشت رساله خوارزمی در باره ارقام هندی پس از آنکه در قرن دوازدهم به لاتینی ترجمه و منتشر شد بزرگترین تاثیر را داشت .
الگوریتم و خوارزمی
نام خوارزمی مترادف شد با هر کتابی که در باره حساب جدید نوشته می شد(و از اینجا است اصطلاح جدید))الگوریتم)) به معنی قاعده محاسبه کتاب جبر و مقابله خوارزمی که به عنوان الجبرا به لاتینی ترجمه و باعث شد که همین کلمه در زبان های اروپایی به معنای جبر به کار رود، نام خوارزمی هم در ترجمه به جای الخوارزمی به صورت الگوریتمی تصنیف شد و الفاظ آلگوریسم و نظایر آنها در زبان های اروپایی که به معنی فن محاسبه ارقام یا علامات دیگر است مشتق از آن است.
ارقام هندی که به غلط ارقام عربی نامیده می شود از طریق آثار فیبوناتچی به اروپا وارد شدهمین ارقام انقلابی در ریاضیات به وجود آورد و هر گونه اعمال محاسباتی را مقدور ساخت ،کتاب جبر خوارزمی قرن ها در اروپا ماخذ و مرجع دانشمندان و محققان بوده و یوهانس هیسپالنسیس و گراردوس کرموننسیس و رابرت چستری در قرن دوازدهم هر یک از آن را به زبان لاتینی ترجمه کردند.
 نفوذ کتاب زیج السند چندان زیاد نبود اما نخستین اثر از این گونه بود که به صورت ترجمه لاتینی به همت آدلاردباثی در قرن دوازدهم به غرب رسید جداول طلیطلی(تولدویی) یکجا قرار گرفتند و به توسط ژرار کرمونایی در اواخر قرن یازدهم به لاتینی ترجمه شدند، از مقبولیت گستره تری در غرب برخوردار شدند و دست کم یکصد سال بسیار متداول بودند از کارهای دیگر خوارزمی  تهیه اطلسی از نقشه آسمان و زمین و همچنین اصلاح نقشه های جغرافیایی بطلمیوس بود جغرافیای وی تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا ناشناخته ماند، دیگر از کتب مهم خوارزمی کتاب مفاتیح العلوم است که کتاب مهم و ارزنده ای است.
 خوارزمی ، اولین کسی بود که اعداد علامت دار را به کار برد . او برای این کار ، اصطلاحاتی را به کار می برد و اعداد منفی را ناقص و اعداد مثبت را زاید می نامید . به طور مثال ، او عدد ( 2ـ ) را دو ناقص و ( 2 + ) را دو زاید نام گذاری کرده بود . تا آن زمان ، کاربرد حروف در ریاضیّات ، متداول نبود . خوارزمی در حل مجهولی ، عدد مجهول را « شی » و مجذور مجهول را « مال » می نامید . /پایان پیام