امروزه يكي از محورهاي مهم براي توليد ثروت در كشورهاي توسعه يافته صنعت بيوتكنولوژي است و تمام کشورها درآینده ای نزدیک برای حفظ سلامت و تغذیه جامعه انسانی نیازمند بکارگیری از ذخایر میکروبی هستند، ثبت و شناسايي دو ميكرو ارگانيسم متعلق به سومين قلمرو حيات (آركي) به نام ايران، بهانه ای شد تا گفت و گویی با سيدابوالحسن شاهزاده فاضلي، ریيس مركز ملي ذخاير ژنتيكي و زيستي ايران داشته باشیم که در ادامه می خوانید.
آقای دکتر، "آرکی ها" چه نوع موجوداتی هستند و اصولا در چه شرایط و محیط هایی یافت می شوند؟ آركي ها(سومین قلمرو حیات)ميكروارگانيسم هايي هستند كه در شرايط سخت مانند حرارت خيلي زياد يا كم،شرایط سخت محيطي از قبيل غلظت بالاي نمك در حد اشباع، دماهای بسیار بالا( تا 120 درجه سانتی گراد) و شرايط بسیار اسيدي یا قلیایی كه سايرموجودات زنده مانند باكتري ها يا گياهان قادر به حيات درآن نيستند،زندگي كنند.
اصولا این آرکی باکتری ها در چه صنایعی کاربرد دارند؟
شرايط حاکم بر فرآيندهاي صنعتي باعث شده است كه اين گروه از ميكروارگانيسم ها و فرآورده‌هاي آنها در مقوله بيوتكنولوژي صنعتي مورد توجه قرار گيرند و از آنها به عنوان ميكروارگانيسم هايي با توانمندي خاص در توليد تركيباتي نظير آنزيم ها، رنگيزه ها و ترکیبات دارویی مختلف ياد شود.همچنین این میکروارگانیسم ها در پاکسازی زیستی ترکیبات فلزات سمی و ترکیبات نفتی درمحیط زیست دارای کاربردهای فراوان هستند.
شناسایی این آرکی ها چه تحولی می تواند در زندگی انسان ها ایجاد کند؟
اين آركي ها داراي ژن هايي هستند كه توليد بعضي آنزيم ها را در آن شرايط براي آنان ميسر ساخته است.به همین دلیل همان گونه كه بشراز نسل هاي قبل حدود 5 تا 6 هزارسال پيش توانست از گياهان و حيوانات در عرصه دامداري و كشاورزي استفاده و حيوانات وحشي را اهلي كند و از گوشت، شير و محصولاتشان استفاده كند،ما نیزمي توانیم از اين ميكروارگانيسم ها براي زندگي بهتر بهره بگیریم بنابراین برای تحقق چنین امری باید ژن توليد آنزيم این میکروارگانیسم را شناسايي و در يك موجود ديگر بهره برداري كنيم يا با تكثير آن درمحيط،آن آنزيم را تخليص كنيم.
شناسایی این میکروارگانسیم ها چه ضرورتی برای کشورمان دارد؟
هم اکنون يكي از محورهاي مهم براي توليد ثروت در كشورهاي توسعه يافته صنعت بيوتكنولوژي است و تمام کشورها درآینده ای نزدیک برای حفظ سلامت و تغذیه جامعه انسانی نیازمند بکارگیری از ذخایر میکروبی هستند بنابراین دستیابی به این میکروارگانیسم ها برای افزايش توليد محصولات كشاورزي و دامي، توليد داروها و آنتي بيوتيك ها، توليد وافزايش كيفيت مواد غذايي، حذف آلاينده ها و پاكسازي محيط زيست ضرورت دارد. مثلا می توان از این میکروارگانسیم ها در حوزه دارويي برای تولید داروهایی« اكتينومايست ها »نظير پنيسيلين و در صنايع غذايي مانند پروبيوتيك ها، ريز جلبك ها و رنگ هاي طبيعي يا در توليد پروتئين مورد نيازاعم از تخم مرغ، شير و گوشت استفاده کرد.
کدام نواحی کشورمان سرشار از این منابع است؟
در حال حاضر به دليل شرايط اقليمي بسيار متنوعي كه در کشور ايران حاكم است مي توان مكان هايي را يافت كه سرشار از اين آركي ها باشند. به عنوان مثال مي توان در درياچه هاي نمك آران بيدگل،اروميه، قم و گرمساراين گونه ميكروارگانيسم ها را يافت.
در حال حاضر چند آرکی باکتری با نام ایران ثبت شده است؟
تا چندي پيش هيچ آركي باكتري با نام ايراني ثبت نشده بود اما خوشبختانه با تلاش محققان توانستيم نخستين ميكروارگانيسم قلمرو سوم حيات با عنوان هالو آركي بيوس ايراننسيس «Haloarchaeobius iranensis» و دومين جنس جديد آرکی بومي کشورمان را با نام علمی Saliterribacillus persicus" "شناسايي و به ثبت برسانيم.
با ثبت این میکروارگانیسم چه توانمندی هایی به کشورمان اضافه شده است؟
تا قبل از ثبت اين ميكروارگانيسم،مراحل ثبت و شناسايي اين گونه ها بايد در خارج از كشور رخ مي داد بنابراين عده اي ازمحققان كشورهاي ديگر با برداشتن نمونه خاك محيط و بردن به كشور خودشان،نام آن ميكرو ارگانيسم را به نام كشور خودشان به ثبت مي رساندند اما اينك زمان آن فرا رسيده كه اعلام كنيم مركز ذخاير ژنتيك و زيستي ايران مقدمات اين كار را فراهم كرده تا محققان و پژوهشگران با جمع آوري نمونه ها، هر مرحله اي از اين آزمايش ها را درمراكز تحقيقاتي و دانشگاهي كشور خودمان انجام بدهند و براي مراحل ديگراز مركز ملي سرويس بگيرند تا ميكروارگانيسم جديدي را به ثبت برساند./پایان پیام
