چهارشنبه سوری یکی از آداب و رسوم باستانی کشور است که ایرانیان آخرین سه شنبه سال خورشیدی را با بر افروختن آتش و پریدن از روی آن به استقبال نوروز می‌روند.
سعید روشن به عنوان یک باستان شناس درباره تاریخ چهارشنبه سوری در ایران باستان می‌گوید: در ایران باستان هفت روز هفته نداشتیم؛ در ایران کهن هر یک از سی روز ماه، نامی ویژه داشت که نام فرشتگانی بودند.
آتش افروزی چهارشنبه سوری از کجا آمده است؟
وی درباره نام‌گذاری روزهای هفته معتقد است که، شنبه و یکشنبه و... بعد از تسلط اعراب به فرهنگ ایران وارد شد. بنابراین اینکه ما شب چهارشنبه‌ای را جشن بگیریم (چون چهارشنبه در فرهنگ عرب روز نحس هفته بوده) خودش گویای این هست که چهارشنبه سوری بعد از اسلام در ایران مرسوم شده است.
روشن به تعداد روزهای سال اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد که برای ما سال ۳۶۰ روز بود و ۵ روز اضافه بود و در تقویم ما جایی نداشت و مردم در آن روز به شادی و جشن می‌پرداختند و با برپایی «در این پنج روز آتش روشن می‌کردند تا روح نیاکانمان را به خانه‌هایشان دعوت کنند.»
آتش چهارشنبه سوری بازمانده آن آتش افروزی ۵ روز آخر سال در ایران باستان است و زرتشتیان به احتمال زیاد برای اینکه این سنت از بین نرود، نحسی چهارشنبه را بهانه کردند و این جشن را با اعتقاد اعراب منطبق کردند و شد چهارشنبه سوری. «سور» در زبان و ادبیات فارسی و برخی گویش‌های ایرانی به معنای «جشن»،«مهمانی» و «سرخ» آمده است.
مردم در هنگام پریدن از روی آتش این شعر را می‌خواندند، زردی من از تو، سرخی تو از من
غم برو شادی بیا، محنت برو روزی بیا
ای شب چهارشنبه،ای کلیه جاردنده، بده مراد بنده
ایرانیان باستان بر این اعتقاد بودند که تمام نحسی‌های سال به خاکستر می‌رود و از این رو خاکستر آتش را نحس می‌دانستند.
سعید روشن درباره جزییات مراسم کوزه شکنی در چهارشنبه سوری باستانی، تشریح کرد: مردم پس از آتش افروزی مقداری زغال به نشانه سیاه بختی، کمی نمک به علامت شور چشمی، و یک سکه دهشاهی به نشانه تنگدستی را در کوزه‌ای سفالین می‌انداختند و هر یک از افراد خانواده یک بار کوزه را دور سر خود می‌چرخاند و آخرین نفر، کوزه را بر سر بام خانه می‌برد و آن را به کوچه پرتاب می‌کند و می‌گفت: «درد و بلای خانه را ریختم به توی کوچه» و باور داشتند که با دور افکندن کوزه، تیره بختی، شور بختی و تنگدستی را از خانه و خانواده دور می‌کنند.
مراسم کوزه اندازی در چهارشنبه سوری
روشن بر این نظر است که ترقه‌های امروزی شاید به دنبال تحرف همین مراسم کوزه اندازی رایج شده باشد و رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه و نظیر آنچه که امروزه تحت نام چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم، در هیچ‌کدام از این آیین‌ها دیده نمی‌شود و بهتر است بگوییم، کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش سلامتی مردم را هدف می‌گیرند، با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی، آیین چهارشنبه سوری را تحریف کرده‌اند.
نیازمند برنامه‌های جامع در برابر تحرف‌های چهارشنبه سوری هستیم
بیژن نوباوه چندی پیش نیز درباره رفتار‌ها و ناهنجاری‌های چهارشنبه سوری تاکید کرده بود که: متاسفانه برخورد مناسبی با آیین‌ها و سنت‌های ایرانی انجام نمی‌شود و با انجام برخی از رفتار‌ها، این سنت‌ها از حالت اصلی خود خارج و حتی سبب آسیب‌های جسمی و اجتماعی می‌شود.
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: باید راهکارهای مناسبی برای جلوگیری از خطرات و صدمات ناشی از برگزاری این آیین قدیمی باید در نظر گرفته شود و باید به مردم بیاموزیم که هدف از برگزاری این آیین‌ها چیست تا به اشتباه خود و دیگران را در معرض آسیب قرار ندهند و همچنین سازمان‌ها نیز می‌بایست یک برنامه ریزی دقیقی را در مورد حضور مردم در مراسم چهارشنبه سوری داشته باشند.
او به مسوولیت صدا و سیما در فرهنگ سازی اشاره می‌کند و معتقد است که، صدا و سیما به عنوان رسانه ملی و همگانی نقشی بسیار مهم در تغییر ساختار‌های فرهنگی جامعه به ویژه در این موضوع دارد و باید از تمامی ظرفیت‌های خود برای مقابله با اثرات نامطلوب این برخورد نادرست با آیین‌های سنتی استفاده کند.
کاهش ۷ درصدی تلفات چهارشنبه سوری با فرهنگ سازی
حسن عباسی، مدیر روابط عمومی اورژانس تهران درباره مجروحان حوادث چهارشنبه سوری در تهران به ما می‌گوید که، بنا بر آمار دریافتی در سال ۸۹، ۷۲ نفر مصدوم شده بودند که از این تعداد ۲ نفر دچار قطع عضو و ۲۰ نفر دچار سوختگی شده بودند و ۲۱ نفر به مراکز درمانی منتقل شده بودند و درسال گذشته با ۷ درصد کاهش ۶۵ نفر مصدوم شدند که از این تعداد ۲ مورد قطع عضو و ۳۳ نفر دچار سوختگی شدند و این در حالی است که: در سال ۸۹، ۶۳ مرد و ۹ زن و همچنین در سال گذشته ۵۳ مرد و ۱۲ زن مصدوم شده بودند و این در حالی است که بیشترین مجروحیت‌ها مربوط به نوجوانان است.
جنوب تهران بیشتری تلفات چهارشنبه سوری را دارد
مدیر روابط عمومی اورژانس تهران بیشترین حوادث چهارشنبه سوری را مربوط به جنوب و شرق شهر می‌داند و می‌گوید: در سال گذشته ۲۲ مورد عملیات در جنوب شهر، ۱۸ مورد شرق، ۱۴ مورد غرب و ۶ مورد مربوط به اسلامشهر بوده است؛ علت ازدیاد حوادث چهارشنبه سوری در جنوب تهران به خاطر تراکم بالای جمعیت است که این امر در شرق همچون جنوب تهران نسبتا بالاست.
او از آماده باش نیروهای امدادی اورژانس در مناطق تهران خبر می‌دهد و می‌افزاید: تعدادی از آمبولانس‌ها نیز در مناطق حادثه خیز هستند تا در زمان امدادرسانی در ترافیک شهر به دام نیافتند.
تنزل سطح نشاط جامعه عامل ناهنجاری‌های چهارشنبه سوری
مجید ابهری به عنوان یک آسیب‌شناس مهم‌ترین عامل تحریف‌های چهارشنبه سوری را در گرو تنزل سطح شادی و نشاط جامعه می‌داند و مدعی است که ۶۰ درصد ناهنجاری‌های چهارشنبه سوری مربوط تنزل سطح شادی جامعه است و پس از آن بسیاری از جوانان به خاطر خودنمایی و جلب توجه دست به رفتارهای ناهنجار می‌زنند.
راهکارهای کاهش آسیب‌های چهارشنبه سوری
ابهری در کاهش آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری‌های چهارشنبه سوری تاکید دارد که، در گام اول رسانه‌ها باید به اهمیت وظایف خود توجه کنند و مردم به ویژه قشر جوانان و نوجوانان را آموزش دهند و همچنین نهاد‌ها و سازمان‌ها فرهنگی کشور می‌بایست با فراهم کردن شرایط مناسب و آرام زمینه‌های یک چهارشنبه سوری مناسب و مطابق با آیین ایرانی را برای خانواده‌ها فراهم کنند و تولید وسایل شادی و آتش افروزی استاندارد علاوه بر اشتغال زایی می‌تواند از خطر اقلام آتش افزای وارداتی که بیش از ۹۵ درصد را تشکیل می‌دهند بکاهد.
این آسیب‌شناس بهترین راهکار را در بالا بردن سطح نشاط اجتماعی می‌داند و می‌گوید اگر سطح نشاط اجتماعی در حد مناسبی باشذ بسیاری از آسیب‌های اجتماعی به خودی خود در جامعه ریشه کن می‌شود لذا بسیار پسندیده است که آیین سنتی ایرانی به درستی برگزار شود که همین آیین‌های شاد ایرانی در بالا بردن شادی جامعه نقش مهمی را دارد./پایان پیام
