به گزارش گروه ایرانشناسی وگردشگری خبرگزاری دانا، این نوع گردشگری به دلیل تجربهها و عوارض منفی‌اش به تدریج با اعمال استراتژیهای مختلف از حوزه فعالیت‌های گردشگری کشورهای توسعه یافته حذف شده است اما در کشورهای فقیر یا توسعه نیافته همانند کشورهای منطقه کاراییب هنوز گردشگری در همان چارچوب رشد نیافته و بدوی، در اشکال گوناگون، آن هم به فعالیت‌های عمدتا انحصاری خود ادامه میدهد.
توریسم منطقه کاراییب نمونه وتجربهای است از گردشگری انبوه که دراین منطقه عمدتا بر توریسم ساحلی و خرید تمرکز داشته و از این رو با انواع فروشگاهها و مراکز خرید زنجیرهای درسطح جهانی مرتبط است که عمدتا بر استانداردهای رایج در کشورهای منطقه آتلانتیک شمالی درزمینه تعریف اشکال رفاه و مصرف هرچه بیشتر تمرکز دارد.
اما توریسم انبوه امروزه به عنوان وجهی منفی از گردشگری شناخته شده که دربرابر " گردشگری پایدار" با مصرف بیرویه و حداکثری منابع آب، غذا و انرژی، بدون هرگونه محاسبه و در حجم بسیار بالا نتایجی گسترده وابعاد وسیعتری دارد.ازجمله میتوان به تاثیر این سطح بالای مصرف بر سیستم فاضلاب اشاره کرد که بسیار بالاتر از سهم سرانه مصرف هر شهروند معمولی در جامعههای میزبان است.
انبوه زبالهها مشکل بسیار جدی در بیشتر شهرها و جزیرههای کوچکی است که اکنون بسیاری از آنها قادر به دفع زبالههای تولید شده و به جا مانده از گردشگران نیستند. نتیجه برجای ماندن این حجم بالای زباله و فاضلاب ایجاد آلودگی و نفوذ در رودخانهها و آبهای زیرزمینی و به ویژه در نواحی ساحلی است که درعین حال بر نواحی مرجانی و اکوسیستم جزیرهای در سراسر جهان اثر مستقیم گذاشته است.
اما حساسترین و مخربترین آثار بر گونههای گیاهی و جانوران است که آثار منفی اغلب ماندگار و تقریبا ابدی است.
فعالیت کشتیهای گشت دریایی و حمل و نقل گردشگران در مراکز ساحلی هم اکنون با اقتصاد منطقه کاراییب درآمیخته و یکپارچه شده است. طبق مطالعات انجام شده بر روی کشتی های گشت توریستی که در دومینیکا توقف میکنند، روشن شده است که تقریبا نیمی از مسافران هرگز کشتی خود را ترک نمیکنند و یک چهارم از مسافران نیز که کشتی را ترک می کنند، به سرعت برای صرف ناهار و استراحت به کشتی باز میگردند.
این به این معناست که بی آن که حتی اندکی پول در شهر یا کشور مقصد خود خرج کرده وکمکی به اقتصاد محلی کرده باشند، تنها هزینه آلودگی ناشی از سفر با کشتی را بر مردم منطقه تحمیل کردهاند. این نوع عملکرد ناشی از آن است که طبق قرارداد موسسه تورگردانی و گشت توریستی، تمام درآمد حاصل از این خدمات عاید موسسات کشتی رانی شده و درنتیجه سود بسیار اندکی ممکن است به مردم و مناطق محلی که به آن سفر کرده اند، نشت کند.دراین میان نه تنها مردم و سکنه بومی بلکه حتی توراپراتورهای کوچکتر محلی نیز از هرگونه درآمدی محروم ماندهاند.
انبوه زبالهها مشکل بسیار جدی در بیشتر شهرها و جزیرههای کوچکی است که اکنون بسیاری از آنها قادر به دفع زبالههای تولید شده و به جا مانده از گردشگران نیستند نتبجه برجای ماندن این حجم بالای زباله و فاضلاب ایجاد آلودگی و نفوذ در رودخانهها و آبهای زیرزمینی و به ویژه در نواحی ساحلی است
به رغم مشکلات وابسته به پدیده توریسم انبوه یا mass tourism که به آن اشاره شد، دولتها در کشورهای منطقه کاراییب دیر یا زود، یکی پس از دیگری (و اخیرا از جمله کشور سوسیالیستی کوبا )همچنان به این روند مخرب میپیوندند و بیش از پیش به این نوع صنعت که زیان آن از سود آن به مراتب بیشتر است ، متکی می‌شوند. و این سه دلیل عمده دارد:
دلیل اول آن که توریسم توده ای یا توریسم انبوه، اغلب آثار منفی زیست محیطی خود را به عنوان عوارضی خارجی ودرجه دوم نشان می دهد. به عبارت دیگر چنین به نظر می‌رسد که گردشگران قیمت وبهای گذراندن تعطیلات را در کشور میزبان پرداخت میکنند ولی هزینه پرداخت شده به هیچ روی هزینههای منفی ایجاد شده را شامل نمیشود و این هزینهها بر قیمت کالا و خدمات گردشگری افزوده نشده است.
درنتیجه باوجود نابودی و استهلاک محیط زیست و در شرایطی که شواهد حاکی از مرگ تودههای مرجانی ، آلودگی روزافزون منابع آب و دریاها و آلودگی و استهلاک اکوسیستمهای ساحلی است ، هیچ یک از این خسارتها که دراصل نوعی خرج از اصل سرمایه است، در محاسبه قیمت کالا و خدمات گردشگری لحاظ نمی شود درنتیجه به نظر می‌رسد که گردشگری صنعتی کم خرج و پرسود در منطقه کاراییب است.
دلیل دوم که سبب افزایش و ادامه روند گردشگری انبوه در منطقه کاراییب میشود، تمرکز دولتهای منطقه بر رشد جهانی صنعت گردشگری و نگاه سطحی این دولتها به ارقام و آمار رشد این صنعت در عرصه جهانی است . تماشای رشد سریع و روشهای متداول در دیگر کشورهای جهان سبب شده که بخشهای تجارت و کسب و کار حتی برای بدست آوردن سهمی اندک از این صنعت بزرگ و پرسود جهانی دست به تکاپو بزنند تا شاید بتوانند از این رهگذر آنان نیز شاهد رشد چشمگیردرآمد و ایجاد اشتغال در کشورهای منطقه کاراییب باشند.
به هرروی رشد گردشگری انبوه در منطقه کاراییب ماحصل فعالیت کمپانیهای هتلداری اروپا و امریکای شمالی دراین منطقه است که سبب شد منطقه کاراییب درسال 2001 مبدل به بزرگترین مقصد گشت دریایی جهان شود که تقریبا نیمی از کل تختهای کشتی درصنعت گردشگری دریایی جهان را تامین میکند.
این تسهیلات با حضور شرکتهای زنجیره ای بزرگ کشتیرانی و هتلداری جهان همانند هیلتون، ماریوت، شرایتون و هالیدی این و کلاب و یا شرکت گشت دریایی هلند امریکا، هتلهای ساحلی سنت جیمز و هتلهای دلتا و انواع دیگر مراکز و کمپانیهای غول پیکر جهانی درصنعت مهمان پذیری ساحلی و گشت دریایی دراین منطقه میسر و ممکن شده است. فعالیت کمپانیهایی که هزینه همین فعالیتها درکشورخودشان به دلیل اعمال مدیریت و تحمیل مالیاتهای سبز، در ازای تخریب محیط زیست، چندین برابرگرانتراست.
دلیل سوم برای تمرکز کشورها و دولتهای منطقه کاراییب بر گردشگری انبوه آن است که آنان عمدتا در پی توسعه انواع دیگر صادرات و خدمات صادراتی بوده اند اما طبق تحقیقات اقتصادی منتشر شده ، این هدف نیز درمقایسه با آسیبهای اقتصادی درازمدت ناشی از خسارتهای زیست محیطی در توسعه گردشگری منطقه کاراییب، به شکلی که تا کنون رخ داده، موفقیت اندکی داشته است. درواقع با توجه به ویژگیهای اصلی گردشگری انبوه که به آنها اشاره شد، بعید است که این صنعت بتواند عنصر مرکزی در تحقق استراتژی توسعه پایدار برای کشورهای منطقه کاراییب باشد.
جایگزینهای ارایه شده برای توریسم انبوه
دردهه اخیربرای کاهش از آثار مخرب گردشگری انبوه و مدیریت نشده، جایگزینهای متنوعی ارایه شده که از جمله میتوان به اکوتوریسم یا گردشگری مبتنی برشناخت و احترام به طبیعت ، گردشگری فرهنگی و گردشگری کشاورزی، گردشگری تاریخی اشاره کرد.
مهمترین ویژگی مشترک این انواع گردشگریهای جایگزین آن است که هرگونه هزینه زیست محیطی و عوارض منفی فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی ناشی از حضور گردشگر بر مقصد مورد نظر لحاظ شده است. هم اکنون اکوتوریسم سریعترین رشد را در بازارهای جهانی گردشگری داشته است.
این نوع گردشگری هم گاه به غلط با طبیعتگردی و گردش صرف و آشنایی با طبیعت تعریف شده که دراین صورت نوعی از گردشگری انبوه بوده و واجد همان عوارض منفی و مخرب همانند تولید انبوه زباله و آلودگی منابع آب و نابودی گونههای گیاهی و جانوری درسطحی وسیعترو مخربتر است.
اما اکوتوریسم در تعریف صحیح نوعی گردشگری پایدار است که اساس آن شناخت و یادگیری درباره طبیعت است و درک این که اخلاقا چگونه میتوان سفر و صنایع گردشگری را مدیریت کرد که حداقل آثار منفی را بر طبیعت و جوامع محلی وابسته به طبیعت داشته باشد و حتی از آن به گونهای فعال حمایت وآن منابع را تقویت کند.
این نوع گردشگری مستلزم مشارکت گردشگران در حفاظت از ذخایر و پیش گیری از تخریب این گونه مقصدهای گردشگری است. از این رو "انجمن بین المللی اکوتوریسم" به سادگی این نوع گردشگری را "سفر اخلاقا مسوولیت پذیر درقبال طبیعت" تعریف کرده است. این تعریف دربردارنده تعریف سفر به گونهای است که سبب رشد منابع زیستی و طبیعی و نیز مردم محلی وابسته به آن شود.
روشن است که توسعه این نوع گردشگری مستلزم ایجاد مقدمات و لوازمی است که بیش از هرچیز ایجاد آگاهی عمومی برای احترام به طبیعت و فرهنگهای محلی است . آموزش مستقیم گردشگران و نیز میزبانان هردو و ایجاد فرصتهای تجاری با سود مالی دوجانبه برای گردشگر ومیزبان و از همه مهمتر ایجاد حساسیت شدید در میان مردمان محلی و بومی مقاصد گردشگری نسبت به میراث فرهنگی و بومی و اقلیمی و طبیعی خودشان است. /پایان پیام
منبع:chn
