مطالعات زنان؛ رشته ای که نیامده می رود

به گزارش خبرنگار گروه آموزش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، رشته مطالعات زنان که طی سال های گذشته با تغییرات زیادی رو به رو شده و در نهایت به ایجاد گرایش های زن و خانواده و حقوق زن در اسلام منتهی شد، امسال در دانشگاه تهران هیچ ظرفیتی را به خود اختصاص نداده است.

روزنامه شرق نیز در گزارشی به روند حذف چند مرحله ای این رشته درسی پرداخته است. رشته مطالعات زنان که طی سال‌های گذشته با تغییرات زیادی روبه‌رو شد و در نهایت به ایجاد گرایش‌های زن و خانواده و حقوق زن در اسلام منتهی شد، امسال در دانشگاه تهران هیچ ظرفیتی را به خود اختصاص نداده است.

این‌ رشته سال گذشته نیز از ‌رشته‌های دانشگاه علامه‌طباطبایی حذف شده بود و‌ فقط دانشگاه‌های اصفهان، الزهرا، تربیت مدرس، خوارزمی تهران، شیراز و شهیدباهنر کرمان این‌رشته را در دفترچه درج کرده‌اند.

در واکنش به این خبر، زهرا شجاعی، رییس مرکز زنان ریاست‌جمهوری دولت اصلاحات در یادداشتی در روزنامه «شرق» نسبت به تبعات حذف این رشته هشدار داده است.

شجاعی نوشته است: «حذف رشته مطالعات زنان در دانشگاه تهران می‌تواند دارای پیامدهای زیادی برای مسایل زنان باشد. به طوری که این اقدام می‌تواند در نگاه اول، تصمیم‌گیران در حوزه زنان را از یک بازوی اصلی تحقیقاتی و علمی محروم کند و از طرف دیگر، تعطیلی این رشته در دانشگاه تهران می‌تواند باعث این شود که تصمیم‌گیری‌های اتی در حوزه زنان از یک پشتوانه علمی و تحقیقاتی خالی شود.»

ورود رشته مظالعات زنان در نظام اموزش عالی، از آغاز تا امروز

رشته مطالعات زنان سال‌هاست که در دانشگاه‌های گوناگون دنیا در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می‌شود، اما این رشته در ایران مجهول و غریب مانده است و بجز کارشناسان مسایل زنان و تعدادی از فارغ التحصیلان و دانشجویان این رشته، کمتر کسی با ان اشنایی دارد.

موسسه مطالعات و تحقیقات زنان، خانه برنامه‌ریزی و ایجاد رشته مطالعات زنان در کشور بود. این موسسه در سال 1365 با هدف بسترسازی برای بهبود اوضاع زنان، توسط چند تن از زن‌پژوهان کشور تاسیس شد. خانم منیر امدی قمی، مدیرعامل این موسسه، در سال‌های اغاز به کار این رشته، شیوه شکل‌گیری ان را چنین بیان می‌کند: «پس از شرکت فعال موسسه در کنفرانس جهانی زنان در پکن در سال 1374، ضرورت تاسیس این رشته برای اعضای موسسه پررنگ‌تر شد».

موسسه مطالعات و تحقیقات زنان، پس از کنفرانس پکن و مکاتبه با دانشگاه‌های گوناگون دنیا، طرحی برای ایجاد رشته مطالعات زنان اماده نمود و در سمیناری یک روزه در دانشگاه تربیت مدرس، در حضور اساتید و مدیران وزارتخانه، از راه‌اندازی این رشته دفاع کرد. (بصیری، مریم، گزارش از راه‌اندازی رشته مطالعات زنان و مطالعات خانواده در دانشگاه‌های کشور؛ پیام زن، سال 80، دفتر چهارم ویژه‌نامه، شماره 2. )

به همین منظور بر اساس رای صادره از در سیصد و هشتاد و ششمین جلسه شورای عالی برنامه ریزی مورخ 19/10/1378 برنامه اموزشی دوره كارشناسی ارشد رشته مطالعات زنان به تصویب رسید ودر سال 1380 برای اولین بار در ایران، همزمان در سه دانشگاه تربیت مدرس، علامه طباطبائی (ره ) و الزهرا (س) و با پیشگامی دانشگاه تربیت مدرس در دو گرایش حقوق زن در اسلام و زن و خانواده و با ظرفیت 24 دانشجو ( به ترتیب ،6-12 و 6 نفر ) آغاز به كار نمود. همچنین شورای برنامه ریزی آموزش عالی در هفتصد و پنجاه و ششمین جلسه مورخ 11/2/89 خود برنامه اموزشی دوره دكتری رشته مطالعات زنان گرایش حقوق زن در اسلام را مصوب نمود.

در مصوبه شورای عالی برنامه‌ریزی درباره هدف تاسیس این رشته آمده است:

«هدف تاسیس این رشته، معرفی شان و نقش زن در جهان هستی از دیدگاه اسلام، تربیت نیروی انسانی متخصص در جهت آموزش و پژوهش در امور زنان؛ تربیت نیروی انسانی جهت سیاست‌گذاری مطلوب در سطوح مختلف برنامه‌ریزی کشور و تقویت بینش علمی نسبت به مساله زن جهت اصلاح نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی است». (کریمی، شیوا، رشته مطالعات زنان از اغاز تا امروز، مروری بر فعالیت‌های مرکز مطالعات و تحقیقات زنان در دانشگاه تهران از 84 تا 87).

در این مصوبه، دلیل تاسیس این رشته به‌ این صورت بیان شده است:

تربیت کارشناس در امور زنان جهت مشاوره در کلیه سطوح اجرایی کشور؛ تربیت کارشناس جهت اجرای طرح‌های مربوط به زنان در کلیه سطوح؛ تربیت کارشناس جهت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در امور زنان و طرح مواضع کلی بینش اسلامی نسبت به زن به صورت علمی در سطح دانشگاهی.

پیش‌بینی مصوبه در مورد شیوه به کارگیری فارغ‌التحصیلان این رشته به صورت زیر است:

دانش آموختگان این رشته به صورت کارشناس اجرایی، مشاور یا سیاست‌گذار در زمینه‌های ذیل موثر هستند:

کمیسیون‌های مجلس، کمیسیون‌های زنان، خدمات مشاوره‌ای، مددکاران اجتماعی، سازمان بهزیستی، مشاوران وزرا و دفتر امور مشاوره زنان در وزارتخانه‌ها، انجمن اولیا و مربیان، سازمان تدوین کتب درسی، صدا و سیما، شورای فرهنگی اجتماعی زنان، شورای عالی جوانان، سازمان‌های غیر دولتی، جراید، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، کلیه سطوح اموزش و پرورش کشور، بازپروری و زندان‌ها، شورای عالی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، مشاور حقوقی دادگاه‌ها و دفاتر حقوقی شورای فرهنگ عموعی.

دانشجویان رشته مطالعات زنان ابتدا در دانشگاه‌های علامه‌طباطبائی، تربیت مدرس و الزهرا پذیرفته شدند. دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد واحد رودهن نیز در سال 1382 دانشجو پذیرفتند و بدین ترتیب تعداد دانشگاه‌هایی که این رشته را ارایه می‌کردند، به پنج دانشگاه رسید. در سال 1383 دانشگاه شیراز و دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات و در سال 1384 دانشگاه اصفهان نیز به جمع این دانشگاه‌ها پیوستند.

وزارت علوم در سال گذشته رشته مطالعات زنان را مورد بازبینی قرار داد و پیشنهادات گوناگونی مانند در نظر گرفتن دو گرایش کلی با عناوین «مسایل نظری» و «مسایل کاربردی» مطرح کرد. پس از جلسات متعدد شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم، ابقای رشته مطالعات زنان را به عنوان رشته و نه گرایش تحصیلی مورد نظر قرار داد و با توجه به اهداف شکل‌گیری آن بر گسترش این رشته تاکید کرد. اما اکنون به جای توسعه این رشته شاهد حذف تدریجی آن در سیستم دانشگاهی هستیم.