تعداد نظرات: ۱ نظر
میرزا علیخان پزشکی بود که به کار خود عشق می ورزید. مجلس درس او بهترین آموزشگاه پزشکی در زمان خودش محسوب می شد و دلیل آن «خوش بیان بودن» وی بود که سبب شده بود کلاس هایش علاقه مندان فراوانی داشته باشد. او از نسل اول دانشجویان ایرانی بود که در بازگشت به وطن، دانش خود را در اختیار نسل های بعد قرار داد و به این ترتیب بسیاری از پزشکان حاذق ایران از شاگردان وی به شمار می آیند.
نام: میرزا علیخان همدانی
تاریخ تولد و وفات: اواسط قرن سیزدهم هجری قمری در همدان - 1271 ه. ش. (1310 ه.ق.) در تهران
القاب: رئیس الاطباء، معتمد الاطباء
عوامل شهرت: پزشک دوره ناصری، معلم دارالفنون، نویسنده و مترجم آثار پزشکی
زندگینامه
دکتر علیخان همدانی فرزند زین العابدین همدانی از پزشکان دوره ناصرالدین شاه قاجار و یکی از نخستین پزشکان ایرانی است که با هزینه شخصی خود به اروپا رفت تا در دانشکده پزشکی پاریس به ادامه تحصیل بپردازد. میرزا علیخان تحصیل را نزد پدر خود آغاز کرد و به آموختن قرآن پرداخت. پس از آن نزد عموی خود به یادگیری عربی پرداخت. سپس به یادگیری ریاضیات و علوم دینی مشغول شد و در همان حال مدتی در صنعتگری و قلم سازی فعالیت کرد. میرزا علیخان در ابتدای جوانی به علم طب (پزشکی) علاقه مند شد و بیشتر اوقات خود را به این علاقه اختصاص داد. به طوری که پس از مدتی کوتاه، با طب سنتی و خواص داروهای مختلف آشنا شد و مدتی به پزشکی مشغول شد. تا این که مدرسه دارالفنون در سال 1230 ش. تاسیس شد و به این ترتیب، او فرصت یافت تا با پزشکی نوین آشنا شود. به این منظور از همدان به تهران مهاجرت کرد و در مدرسه جدید خود نیز با همان شور و شوق همیشگی تحصیل را ادامه داد. به طوری که پس از پایان تحصیلات، معلم طب حدید و طب قدیم در این مدرسه شد و در همان زمان به عنوان پزشک کامران میرزا (فرزند ناصر الدین شاه و نایب السلطنه آن زمان ایران) انتخاب شد.
سفر به پاریس
تدریس در دارلفنون و فعالیت به عنوان پزشک کامران میرزا سبب نشد که میرزا علیخان هدف اصلی خود را فراموش کند. او در همان زمان به آموختن زبان فرانسه مشغول شد و با تسلط بر این زبان، فرصت یافت که با هزینه شخصی خود در دانشکده پاریس به ادامه تحصیل مشغول شود. وی یکی از اولین دانشجویان ایرانی بود که فرصت تحصیل در خارج از ایران را به دست آورد. در این میان، «تولوزان» پزشک فرانسوی ناصرالدین شاه بزرگ ترین مشوق وی بود و تاثیر فراوانی در سفر میرزا علیخان به فرانسه داشت. پزشک ایرانی در اروپا اصرار فراوانی برای حفظ آداب و رسوم ایرانی و اسلامی خود داشت. به همین دلیل کلیه خصوصیات خود را حفظ کرد و به هیچ شکل تحت تاثیر فرهنگ اروپایی قرار نگرفت. مهارت او در پزشکی، در فرانسه نیز زبانزد شد تا جایی که ناصرالدین شاه در دومین سفر اروپایی خود در سال 1256 ش. از چشم پزشکی لهستانی به نام «گالشووسکی» - که به مدت یک سال استاد میرزا علیخان بود- شنید: «هیچ چشم پزشکی بهتر از میرزا علیخان پیدا نمی شود.»
بازگشت به ایران
میرزا علی دکتر در سال 1255 ش. (یک سال قبل از سفر پادشاه به اروپا) به ایران بازگشت و جانشین «میرزا رضای دکتر» استاد خود در دارالفنون شد که از دنیا رفته بود. در سال 1259 ش. در مدرسه دارالفنون، انجمنی به نام« مجلس حافظ سنه» (انجمن حفظ سلامتی) به منظور پیشگیری از بروز و جلوگیری از انتشار بیماری هایی چون وبا، طاعون و آبله تشکیل شد که تمامی پزشکان ایرانی و خارجی مشهور آن زمان در آن حضور داشتند. از جمله این نفرات میرزا علی بود. وی در سال 1260 ملقب به «معتمدالاطباء» شد. او بعدها به ریاست پزشکان، جراحان و داروسازان و مدیریت « حفظ الصحه نظامی» انتخاب شد و لقب «رییس الاطباء» گرفت. وی تا سال 1269 ش. رییس الاطباء ایران بود. به این ترتیب به صورت همزمان از پزشکان ویژه پادشاه قاجار، استاد پزشکی در دارالفنون، پزشک مخصوص نایب السلطنه وزیر جنگ و رییس بهداری ارتش بود.
آثار
یا توجه به این که در دوره ناصرالدین شاه، ارتباطات بسیار محدود بود و پزشکان کشورمان نمی توانستند با پزشکان اروپا – که مهد پزشکی نوین محسوب می شد- ارتباط داشته باشند، می توان میرزا علی خان همدانی را به عنوان یک پژوهشگر، نویسنده و مترجم پرکار در زمینه امور پزشکی دانست. از وی 6 اثر به جا مانده است.
1- کتابی در زمینه بیماری کودکان با نام «احیاء اطفال ناصری» که از زبان فرانسوی به فارسی ترجمه کرد.
2- کتابی درباره بیماری های اعصاب و روان با عنوان«امراض عصبانی». این کتاب توسط «کریزل» فرانسوی نوشته شده بود ودکتر علی خان در سال 1240 ش. این کتاب را در دوجلد 433 و 511 صفحه ای به فارسی ترجمه کرد.
3- کتابی در زمینه بیماری زنان با عنوان«تشریح البشر» نوشته خود وی. او این کتاب را در سال 1234 ش. در دو جلد 240 و 233 صفحه ای در تبریز به چاپ رساند.
4- کتابی درباره علم تشریح و کالبد شکافی با عنوان «جواهر التشریح». این کتاب در سال 1267 ش. در دو جلد در تهران به چاپ رسید. 516 صفحه ابتدایی این اثر ترجمه شده در جلد اول و از صفحات 517 تا 987 در جلد دوم قرار داشت.
5- کتابی در زمینه پاتولوژی (بیماری شناسی) با نام «جواهر الحکمه» که در سال 1260 ش. در تهران به چاپ رسید.
6- کتابی درباره کحالی (چشم پزشکی) با نام «ضیاء العیون». این کتاب در سال 1270 در تهران به چاپ رسید و آخرین اثر وی قبل از مرگ بود.
یادگارها
دکتر علیخان همدانی در سال 1271 ش. از دنیا رفت. وی پزشکی بود که به کار خود عشق می ورزید. مجلس درس او بهترین آموزشگاه پزشکی در زمان خودش محسوب می شد و دلیل آن «خوش بیان بودن» وی بود که سبب شده بود کلاس هایش علاقه مندان فراوانی داشته باشد. او از نسل اول دانشجویان ایرانی بود که در بازگشت به وطن، دانش خود را در اختیار نسل های بعد قرار داد و به این ترتیب بسیاری از پزشکان حاذق ایران از شاگردان وی به شمار می آیند.
