گزارشی از چرخهای مرگ و زندگی
در گزارشی که شرق از بازار لاستیک تهیه کرده است؛ دلایل مختلفی من جمله گرانی ارز، سودجوبی فروشندگان و کاهش قدرت خرید مردم به عنوان علل حوادثی چون حادثه اتوبان قم گفته شده است
رییس پلیس‌راه کشور، دیروز اعلام کرده است: «قیمت لاستیک کامیون و اتوبوس پس از نوسانات ارزی افزایش زیادی داشته و این امر موجب روی‌آوردن رانندگان به لاستیک ارزان‌تر شده است که قطعا چنین لاستیک‌هایی کیفیت پایین‌تری دارند.» با حادثه اخیر تهران- قم یک‌بار دیگر موضوع کالاهای چینی که به صورت عمده با حداقل کیفیت وارد بازار ایران می‌شوند، گرم شد. اگرچه هنوز تنوع در بازار ایران برای خرید وجود دارد و می‌توان میان ژاپن و کره و آلمان و فرانسه و چین، یکی را انتخاب کرد، اما بازار ارزان اجناس چینی چنان است که با تورم‌های اخیر و افزایش قیمت‌ها چین انتخاب اول مشتریان است، حتی اگر پای لاستیک‌های خودرو در میان باشد که استانداردبودن آن متضمن سلامت چندین نفر است؛ موضوعی که تنها با وقوع یک حادثه مورد توجه قرار می‌گیرد، اما زمان واردات به استانداردهای ضروری آن توجهی نمی‌شود و به همین دلیل لاستیک‌های تاریخ مصرف گذشته، نامرغوب و حتی فاسد در بازار فروخته می‌شود.تورم بازار لاستیک‌های چینی را گرم کرد
سردار میهماندار، رییس پلیس‌راه کشور، اظهار نظر خود درخصوص قیمت لاستیک کامیون و اتوبوس پس از نوسانات ارزی را بعد از حادثه تهران- قم اعلام کرده و درخصوص دلایل بروز این حادثه گفته است: «نقص فنی خودرو، ترکیدن لاستیک و آتش‌سوزی بعد از برخورد، از مواردی بود که موجب شد این حادثه رخ دهد ضمن آنکه این آتش‌سوزی، شدت حادثه را افزایش داد.» در همین حال رضوی، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران، با اشاره به حادثه اخیر تهران- قم و وضعیت لاستیک‌ها در ایجاد این سانحه، گفته است: «طی چند سال اخیر قیمت لاستیک اتوبوس‌ها از 500 تا 600 هزارتومان حدود 10 برابر افزایش داشته و به پنج تا شش میلیون تومان رسیده است، در این میان افراد سودجو به احتکار لاستیک‌ها طی چند سال پرداخته‌اند و عملا لاستیک‌های نو در انبارها فرسوده شده‌اند. همچنین به دلیل بالابودن قیمت لاستیک، شاهد استفاده از لاستیک‌های چینی و کم‌کیفیت توسط برخی اتوبوس‌ها هستیم.»
در همین رابطه عباس سماواتی، رییس اتحادیه لاستیک‌فروشان ایران، در گفت‌وگو با «شرق»، درخصوص وضعیت بازار و افزایش قیمت‌ها می‌گوید: «قیمت لاستیک‌ها نسبت به سال گذشته 50درصد افزایش داشته است.» این افزایش قیمت به خصوص بعد از نوسانات قیمت دلار و چند نرخی‌شدن آن و همچنین تخصیص آن به کالاها با اولویت‌بندی، تاثیر بیشتری در بازار داشت. سماواتی، با بیان اینکه واردکنندگان اصلی به حاشیه رانده شده‌اند، می‌گوید: «با افزایش نرخ‌ها و عدم تخصیص دلار به واردکنندگان اصلی که عمدتا اجناس مرغوب و استاندارد را وارد می‌کردند، اکنون خانه‌نشین شده‌اند؛ زیرا توان واردات با دلار آزاد را ندارند. در مقابل برخی اقدام به واردات لاستیک‌های چینی با کیفیت پایین می‌کنند.» به گفته او، برخی از انواع لاستیک‌های چینی که در کشورهای اروپایی و آمریکا نیز استفاده می‌شود؛ اما کیفیت آنها بالا بوده و تحت نظارت و طبق استانداردهای تعیینی آنها وارد می‌شود. اما در ایران این روند و نظارت وجود ندارد و با هر نوع کیفیتی وارد می‌شود. چنانچه ممکن است از نظر ظاهری همان باشد، اما از نظر وزنی، تعداد لایه و مواد مورد استفاده دچار نقص است.
اتحادیه در حاشیه نظارت بر کیفیت لاستیک‌های وارداتی
رییس اتحادیه لاستیک‌فروشان ایران، درخصوص وظیفه تعیین استاندارد و نظارت بر واردات لاستیک‌های چینی، می‌گوید: «طبق قانون نظام صنفی اتحادیه علاوه بر نظارت باید تخلفات را اعلام کند، اما ورود سازمان‌های مختلف که برخی منافعی در این میان دارد، مانع از انجام وظیفه قانونی اتحادیه شده است.» به گفته او، اتحادیه هیچ آماری درخصوص وضعیت واردات و تعداد واردکنندگان ندارد و به همین دلیل بسیاری برای کسب سود واردکننده انواع کالاهای نامرغوب چینی هستند که تشخیص کیفیت و درجه‌بندی آن از نظر مصرف‌کننده سخت و حتی غیرممکن است.
در خیابان امیرکبیر تهران و بازار لاستیک‌فروش‌ها خریداران قیمت‌های لاستیک‌های ژاپنی و کره‌ای را که می‌شنوند، ترجیح می‌دهند مغازه‌ها را ترک کنند. بیشترشان اول سراغ اجناس مرغوب را می‌گیرند و قیمت می‌پرسند، اما در نهایت سراغ جنس چینی را می‌گیرند و برای خرید رغبت بیشتری دارند. در حال حاضر بهترین نوع لاستیک‌های خارجی در بازار نمونه‌های ژاپنی، کره‌ای، آلمانی و فرانسوی هستند. این گفته یکی از فروشندگان لاستیک این خیابان است که از نظر او «برای برخی از خریداران قیمت مهم‌تر و برای برخی کیفیت لاستیک. اما با توجه به قیمت‌ها همیشه قیمت تعیین‌کننده است.» سهراب افخمی، یکی دیگر از فروشندگان لاستیک، درخصوص تمایل افراد به خرید لاستیک از نظر کیفیت، می‌گوید: «درخصوص لاستیک‌های سواری افراد بیشتر تمایل به خرید جنس ایرانی دارند. در عین حال برخی لاستیک‌های خارجی دارای گارانتی است، اما از آنجا که بعد از وقوع هر نوع مشکلی کارشناسان باید درخصوص دلایل وقوع آن نظر دهند و اعلام کنند که آیا مشکل از لاستیک بوده یا خیر و در غالب موارد حق را به مشتری نمی‌دهند، مردم نیز تمایل چندانی به خرید این نوع لاستیک‌ها ندارند.»
ناصرخان، یکی دیگر از فروشندگان لاستیک درخصوص رابطه ترکیدن لاستیک با جنس آن، می‌گوید: «این مشکل به جنس ارتباطی ندارد، بلکه به نوع رسیدگی، تنظیم باد، حجم فشار وزنی وارده بر لاستیک‌ها و ضربه‌پذیری آن ارتباط دارد.»
کائوچوهای فاسد در ساخت لاستیک
یکی از موادی که در ساخت و تولید لاستیک استفاده می‌شود، کائوچو است که به سرعت نیز فاسد می‌شود. از این روی ماندن کائوچو در انبارها یا لاستیک‌ها موجب فساد آنها شده و در هر دو صورت محصول نهایی ارزش کمتری خواهد داشت. به گفته سماواتی کائوچو حداقل ظرف یک ماه فاسد شده و استفاده از آن در لاستیک موجب می‌شود که کیفیت و مرغوبیت آن کاهش یافته و خساراتی را به بار بیاورد. این مساله در موارد بسیاری در ایران و در تولید مورد توجه قرار نمی‌گیرد و گاه از کائوچوهای انبارشده استفاده می‌شود. حتی در برخی کشورها نیز به این نکته توجه نمی‌شود. از این رو واردکنندگان باید با دقت و توجه بیشتری اقدام به خرید کنند.
انبارهایی پر از لاستیک‌های تاریخ‌مصرف گذشته
سماواتی، یکی از مشکلات موجود در بازار لاستیک را وجود لاستیک‌های تاریخ‌مصرف گذشته‌ای می‌داند که در انبارها به امید گران‌شدن، انباشته شده است.
او می‌گوید: «سودجویان برای کسب سود بیشتر لاستیک‌هایی که با دلار 1200تومانی خریده‌اند را در انبار نگهداری کرده تا با افزایش قیمت بیشتر، آنها را بفروشند. اما این امر موجب فساد لاستیک و کاهش ایمنی آن شده و قابلیت استفاده ندارد.»
به گفته سماواتی، برخی از واردکنندگان نیز اجناس تاریخ‌گذشته را خریداری و وارد می‌کنند و با قیمت اصلی می‌فروشند. فساد لاستیک‌ها و تاریخ‌مصرف گذشته‌بودن آنها موجب می‌شود که لاستیک نو نیز کارایی و قابلیت لازم را نداشته باشد و مانند یک لاستیک فرسوده باید آن را در نظر گرفت. یکی از وظایف اتحادیه، رسیدگی به شکایات مردم درخصوص لاستیک است که اکنون در هفته سه تا چهار مورد برای شکایت مراجعه می‌کنند. این عدد نسبت به سال گذشته دو برابر شده است. او درخصوص تمایل مصرف‌کنندگان به خصوص کامیون‌داران و اتوبوس‌داران برای خرید لاستیک با توجه به قیمت و کیفیت آن می‌گوید: «با هزینه‌های کنونی لوازم یدکی و درآمدهای آنان، انتخاب اول اکثر آنها اجناس چینی است.» رییس اتحادیه لاستیک فروشان ایران، نسبت به عدم‌تعلق ارز برای واردات لاستیک معترض است و می‌گوید:«لاستیک از جمله اقلامی است که مورد نیاز 90 درصد مردم جامعه است و باید با تخصیص ارز مرجع به آن برای واردکنندگان اصلی شرایطی را ایجاد کرد تا با واردات اجناس با کیفیت، جان مردم را تضمین کنند.»
