وقتی سر نویسنده و ناشر بی کلاه می ماند

به گزارش گروه سبک زندگی خبرگزاری دانا (داناخبر) و به نقل از جام جم، در شرایطی که بازار نشر رونق چندانی ندارد، همین سود اندک هم نه در جیب ناشر می‌رود و نه نویسنده، مولفان از قراردادهای غیرشفاف و ناعادلانه گلایه دارند و ناشران از پخش‌کنندگانی که گاه با 50 درصد تخفیف حاضر به پخش کتاب می‌شوند و این روزها پدیده نوین درج برچسب قیمت جدید روی جلد کتاب هم به آن افزوده شده است که هم صدای ناشر را در آورده است هم نویسنده را.

بیشتر حق‌التالیف مولف‌ها بین 6 تا 12 درصد قیمت پشت جلد محاسبه و پرداخت می‌شود، البته برخی از مولفان هزینه چاپ کتاب را نیز خودشان محاسبه می‌کنند.

در چرخه انتشار تا زمانی که کتاب به دست مخاطب برسد بیشترین سود را پخش‌کننده‌ها می‌برند در واقع پخش‌کننده‌های خصوصی و دولتی کتاب را از ناشر با 40 درصد و گاه 50 درصد تخفیف، زیر قیمت پشت جلد خریداری می‌کنند که وجه آن را نیز مدت‌دار و با تاخیر بسیار به ناشر می‌پردازند. 

پخش‌کننده وقتی کتاب را بین کتابفروشی‌ها توزیع می‌کند، حدود 15 تا 30 درصد سود دریافت می‌کند و کتابفروش نیز 15 تا 20 درصد سود عایدش می‌شود. این در حالی است که تنها بخشی که باید متقبل هزینه و گرفتاری‌های چاپ و کاغذ باشد، ناشر است و نویسنده‌ای که در بهترین شرایط حدود 10 درصد سهم دارد.

برخی از پخش‌کنندگان علاوه بر تخفیف‌هایی که از ناشران می‌گیرند برچسب جدیدی از قیمت را نیز روی کتاب می‌چسبانند تا با فروش کتاب به قیمت بالاتر سود بیشتری را عاید خود کنند.

این چنین است که اکنون در بازار می‌بینیم که کتابی با تعداد صفحه و کیفیت چاپ یکسان با دو قیمت متفاوت قیمت‌گذاری می‌شود در حالی که هزینه چاپ هر دو یکسان است.

رابطه بین مولف و ناشر فرمول ثابتی ندارد و حق‌التالیف بسته به نوع کتاب که تالیف، ترجمه، کتاب دانشگاهی، کودک یا نوجوان باشد در قرارداد‌ها متغیر است مثلا در مورد کتاب‌های دانشگاهی اگر نویسنده در جایگاه استادیار باشد، 8 درصد؛ دانشیار باشد 10 درصد و کسی که رتبه استادی دارد 12درصد قیمت پشت جلد را دریافت می‌کند، البته عرف بازار برای کتاب‌های غیردانشگاهی نیز حدود 8 تا 12 درصد قیمت روی جلدکتاب است.

 ناگفته نماند که در بازار ممکن است ناشرانی حتی از درصدهای رایج بیشتر یا کمتر هم به مولف بپردازند که همه اینها بستگی به توافق طرفین دارد.

حتی در حوزه کتاب‌های تخصصی ناشران به دلیل فروش کم این بخش زیر بار سرمایه‌گذاری نمی‌روند و خیلی از هزینه‌ها را خود مولف باید پرداخت کند.

در آلمان و فرانسه حق‌التالیف بین 3 تا 6 درصد است و خیلی کمتر از حق التالیف در کشور ماست، اما به دلیل آن‌که شمارگان کتاب در این کشورها بالاست و از طرف دیگر قیمت کتاب چند برابر قیمت کتاب در ایران است در نتیجه درآمد خوبی هم نصیب مولف و هم ناشر می‌شود.

 معمولا در قراردادهای فعلی مولف و ناشر حق و حقوق خود را نمی‌دانند، چون معمولا در حد سه، چهار خط نوشته می‌شود و بعدها به مشکل برمی‌خورند. در برخی مواقع قرارداد‌ها هم درست است، ولی مثلا ناشر به‌ موقع اثر را منتشر نمی‌کند و چون در داخل قرارداد هم هیچ اشاره‌ای به زمان انتشار نشده است، باعث بروز اختلاف می‌شود. در صورتی که اگر ناشر و مولف قبل از انعقاد قرارداد، قوانین مربوط را مطالعه کنند و از حق و حقوق خود باخبر باشند، نباید دچار چنین مشکلاتی شوند.

از آنجا که در ایران هنوز صنعت چاپ و نشر حرفه‌ای نشده است و سرانه مطالعه زیاد نیست شمارگان آثاری که به چاپ می‌رسد پایین و پولی که به مولف پرداخت می‌شود، ناچیز است و حتی اگر چند درصدی بالا یا پایین شود، تفاوت چندانی نمی‌کند.

در فضای غیرشفاف صنعت چاپ کشور، برخی از ناشران بابت چاپ کتاب، از نویسنده درخواست پولهای کلان هم می‌کنند و گاهی دیده می‌شود که به ازای پرداخت وجه، کتاب‌های چاپ شده را برای نویسنده می‌فرستند و مولف مجبور است کتاب‌ها را در خانه خود انبار کند و البته تعداد این نویسندگان هم کم نیست.