به گزارش گروه دانش خبرگزاری دانا (دانا خبر)، الهام درستیان کارشناس ارشد روانشناسی- مشاوره و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی، در آستانه نوروز 93 از بم می گوید که هنوز غمگین است. او که کارشناس ارشد مشاوره در تهران است، در طی سفر چند روزه به شهر بم با اقشار مختلف این شهر دیدار و گفت و گو کرده است. الهام درستیان برای حل مسایل روانشناختی ناشی از زلزله از متخصصان مشاوره و روانشناسی استمداد می طلبد که به یاری بم بشتابند.
در ادامه مصاحبه کوتاه با وی را در شهر بم می خوانید:
چرا به بم آمدید؟
به حوزه زلزله علاقه مند بودم و طی یک گزارش که توسط یکی از اعضای شورای شهر در تهران ارایه شد شرایط به نظرم وخیم آمد و از آنجایی که هنوز بم برای خیلی از ما ایرانی ها دغدغه است که بم در چه وضعی است؟ و اینکه اینجا صفحه مهمی در تاریخ و ادبیات وطنمان است لذا برای بررسی آسیب های اجتماعی و روانی بازماندگان به بم آمدم.
در بم چه دیدید؟
بپرسید در بم در خصوص آسیب های روانی چه ندیدید؟ شوکه شدم و فکر نمی کردم تا این اندازه برخی از مردم با مشکلات روانشناختی ناشی از زلزله دست و پنجه نرم کنند . با برنامه ریزی که کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر انجام داد با اقشار مختلفی در این چند روز روبرو شدم و نکات مشترکی در روحیه این افراد دیدیم. یکی از مهمترین نکات، غم و اندوه سنگینی است که همچنان بر بم حاکم است و بسیاری از افرادی که من ملاقات کردم اظهار کردند که برای ما ده سال از زلزله نگذشته و زلزله همین دیروز بوده است و همچنان درگیر فرآیند سوگ التیام نیافته هستند. همچنین اختلال استرس پس از سانحه در این شهر به طور مزمن به چشم می خورد و تعداد زیاد از مراجعین به کارگاه ها، از نشانه های مزمن آن نظیر اختلال خواب ، ترس از خراب شدن و ریخته شدن سقف، فضای بسته، ترس از حادثه برای فرزندانشان، ترس از قرار گرفتن در ازدحام در رنجند و برخی هستند که همچنان مرگ عزیزانشان را انکار می کنند . بسیاری از افراد اظهار داشتند که غمگین و بی حوصله هستیم، زود کلافه و عصبانی می شویم و خیلی اوقات بدون دلیل اضطراب داریم و تعدادی اظهار داشتند که حدود یکسال است که نمی توانیم تمرکز کنیم و دچار فراموشی شده ایم. در بم شادی، مفهوم گمشده زندگی مردم بم است وحتی در اعیاد و جشن ها به سوگواری برای از دست رفتگان می پردازند. مشکلات روانشناختی ناشی از زلزله در این شهر، پیچیدگی های خاصی پیدا کرده است و این یعنی نیاز به یاری برجسته ترین متخصص های کشور در این حوزه ها برای بم. متاسفانه تعداد مشاوران و روان درمانگران دارای مدرک کارشناسی ارشد در بم انگشت شمار هستند و این شهر حتی از یک دکترای روانشناسی نیز برخوردار نیست . این به مثابه این مثال است که در شهری که حدود یکصد هزار مجروح دارد جراح و یا پزشک متخصص حضور ندارد.
چه برنامه هایی باید برای رفع این موارد در الویت قرار گیرد ؟
کمک به مردم از طریق آموزش مهارت های زندگی و بهداشت روان بسیار ضروری به نظر می رسد از جمله مهارت های شاد زیستن، مدیریت استرس، مهارت ارتباط موثر در خانواده، همچنین بم به مشاوران مجرب که در حل مساله مربوط به سوگ و اضطراب پس از سانحه تخصص دارند نیاز مبرم دارد . همچنین برخی از اقشار جامعه بم به طور خاص به حمایت های بیشتری نیازمند هستند مثل گروه های امداد و نجات بم ، پرستاران ، خدمتگزارن در بهشت زهرا و همه کسانی که در بحران های روزمره بم نقش دارند و به دلیل اضطراب درمان نشده پس از سانحه، هر شرایط بحرانی برایشان تداعی کننده تصویری از زلزله است.
شما چه کاری در این شرایط انجام دادید ؟
من برای بررسی موضوع آمدم و با توجه به عمیق بودن زخم اصلا به آن دست نزدم و فقط برای اضافه نشدن درد، بیشتر یک سری مهارت ها را بیان کردم . اما مردم شهر در عطش این خدمات کویر وار می سوزند بنابراین در نظر دارم تمام توانم را برای جذب کمک و بیان شرایط به همکارانی که می توانند کمک کند در قالب برنامه های مدون داشته باشم و این می طلبد که مسوولین بم نیز دست یاری دهند که می توان بسیار خوشبین بود چرا که این دعوت به میزبانی شورای شهر بم که خود در مدیریت کلان شهری نقش دارد، بود. همچنین مواردی که در بم مشاهده کردم را برای مسوولین برخی از ارگان ها و نهاد های مربوطه مطرح کردم و با استقبال همکاری ایشان جهت رفع موانع مواجه شدم که خبر خوشحال کننده ای است.
مردم بم حضور روانشناسان را در اوایل زلزله مشاهده نمودند، پس چرا نتایج مطلوب به دست نیامد؟ این ناشی از کار سازمان نیافته و مقطعی بود یا ناشی از عمق آسیب ها؟
حضور روانشناسان در زلزله بم به نظرم در دو بخش بود. یکی بلافاصله بعد از زلزله و یکی هم مدتی پس از زلزله . در زمان بحران نقش روانشناسان به عنوان افرادی که مهارت های ناشی از آرام سازی آسیب دیدگان در بحران را ایفا کردند قابل تقدیر است. اما چون روانشناسی بحران به صورت تخصصی و سازمان یافته در ماه ها و سال های بعد از زلزله پیگیری نشد و اقشار مختلف مردم نتوانستند از خدمات روانشناختی پس از بحران استفاده کنند ، بنابراین طبیعی است که اضطراب پس از سانحه در بسیاری از مردم درمان نشد و چنان زخم باز و دردناکی شد که امروز پس از گذشت ده سال شاهد تحمل عواقب آن هستیم.
آیا این مسایل مختص زمان فعلی است یا تداوم خواهد داشت ؟
برای حضور مشاوران متخصص در بم چه باید کرد ؟
به عنوان یک روانشناس وظیفه خود می دانم که از تمام کسانی که در این رشته فعالیت می کنند تمنا کنم که اگر می توانند در زمینه مسایل گفته شده کمک های تخصصی و سازمان یافته که نگاهی درمانگرا داشته باشد نه آزمایشی ارایه کنند، به شورای شهر بم اعلام آمادگی نمایند. همچنین از تمامی نهادها و سازمان های مرتبط خواهشمندم در زمینه مسایل گفته شده به یاری بم بشتابند و این یعنی نیازی شبیه همان نیاز روزهای اول زلزله بم که همه ما را ملزم به کمک به بم نمود. طی صحبتی که با اعضای شورای شهر بم و در صحن شورای شهر داشتم به استقبال هر گونه یاری در مباحث ذکر شده می آیند و همچنین دریافت پکیج های آموزشی در زمینه ارتقا سطح فعلی به خصوص جهت آموزش مشاوران و روانشناسان شهر را ضروری می دانند، لذا از همه اشخاص حقیقی و حقوقی نیز که در تولید این پکیج ها نقش دارند طلب یاری و مساعدت دارند.
اکنون شهر بم، خصوصا مدارس، خالی از مشاور و کمک های مشاوره نیستند. سطح تخصصی مشاورین بومی را چطور ارزیابی می کنید؟
خوشبختانه مشاوران امروز بم از اطلاعات علمی که دارند نهایت استفاده را می کنند، اما بسیاری از مسایل بم خاص و تخصصی هستند. سطح تخصصی و مهارت های کافی اکثر مشاوران و روانشناسان بم در حل عمیق اضطراب پس از سانحه، التیام سوگ، آسیب های اجتماعی و مشکلات ارتباطی درون خانواده ناشی از بحران زلزله کافی نیست و ایشان به طور ویژه ، ضمن در نظر گرفتن شرایط بومی ، نیاز به حمایت های آموزشی تخصصی دارند . در بم مشاوران با انبوهی از مراجعین در مسایل مختلف و پیچیده در ارتباط هستند که ناشی از بحران زلزله ، گذر از دوره بازسازی و مسایل پس از آن می باشد . لذا لازم است سازمان های مرتبط و متولیان امر و همچنین اعضای هیات علمی دانشگاه ها در امور تخصصی روانشناسی به کمک بم بشتابند.
در این اقامت کوتاه، استقبال مردم بم را از کارگاه های مهارت اجتماعی چطور دیدید؟
