دو دیفرانسیل‌هایی که نفس باقی‌مانده طبیعت را می‌گیرند؛
هیجان و لذتی که حضور در طبیعت بکر و خالی از سکنه برای دوستداران این سفر ماجراجویانه ایجاد می‌کند، آنقدر زیاد و دلچسب است که گاهی آماتور‌ها یادشان می‌رود که در طبیعت می‌رانند و ممکن است تفریحشان تخریب نیز در پی داشته باشد. در واقع بسیاری از آفرودباز‌ها به دلیل عدم تجربه و تعهد باعث تخریب زیستگاه‌ها می‌شوند و خسارات جبران ناپذیری را به بار می آورند.
به گزارش خبرگزاری دانا، به نقل از نسیم، سفرهای ماجراجویانه علاقه مندان خاص خودش را دارد، آفرود نیز از دسته همین نوع سفر‌هاست. که در چند سال اخیر مخاطبان زیادی را به سمت خودش جذب کرده است.گزارش پیش رو به باید‌ها و نباید‌های آفرود و سفر با خودروهای سنگین در طبیعت کشور و مخاطرات آن می‌پردازد.آفرود چطور به ایران وارد شد
شروع برنامه‌های آفرود در ایران با آغاز کارهای تحقیقاتی در زمینه جنگل بانی و با ورود اولین خودروهای شاسی بلند که در اصطلاح به آن‌ها خوردوهای SUV (sport utility vehicle) یا دو دیفرانسیلی می‌گویند که برای جنگلبانی و تحقیقات تهیه شده بود در این حوزه کلید خورد.
شکار انگیزه بعدی ورود این نوع ماشین‌ها شد، این ماشین‌ها با قابلیت‌هایی که دارند این امکان را به آفرود سوار می‌دهند که هر جایی ناممکنی را برای خود ممکن کند.
البته به گفته بهادر آراسته از آفرودبازان قدیمی کشور که در مناطق شمالی و البرز مرکزی فعال است برخی از صاحبان دویفرانسل وقتی وارد زیستگاه‌های طبیعی می‌شوند دستی هم به تفنگ می‌برند تا لذت سفر را برای خود دوچندان کنند.
آراسته نقش نهادهای دولتی را برای گسترش بی‌ضابطه آفرود چشمگیرد می‌داند و معتقد است: عامل اصلی گسترش بی‌ضابطه این تفریح در شمال کشور اداره جنگلداری و منابع طبیعی است، این نهاد با اجرای طرح‌های جنگلکاری و برداشت چوب در اکثر نقاط جنگلی شمال که سالهاست در حال اجراست با ایجاد دسترسی و اقدام به جاده سازی با ماشین‌های سنگین در شیب‌های تند راه‌هایی را ایجاد می‌کند که فقط ماشین‌های دودیفرانسل قوی مثل لندرور و لندکروز قادر به بالا رفتن به سختی از این مسیر‌ها هستند.
وی ادامه می‌دهد: این مسیر‌ها باریک و پر شیب و بکر برای یک راننده آفرود بسیار جذابند. متاسفانه مدیریت دولتی بر روی مدیریت راه‌های جنگلی خیلی ضعیف عمل کرده است، همچنین اداره محیط زیست هم مسیرهایی را ایجاد کرده که توسط آن به مناطق تحت حفاظت و حاشیه این مناطق مرتفع و دور دست سرکشی کند و این مسیر‌ها هم اکثرا مدیریت شده نبوده و عموما قابل تردد هستند. شکارچی‌ها و ماشین‌های دو دیفرانسیل از این مسیر‌ها برای آفرود استفاده می‌کنند.
آراسته تصریح می‌کند: مدیریت جاده‌های تحت اختیار منابع طبیعی و مرتع داری و محیط زیست نه تنها باعث افزایش آفرود بلکه تا حد زیادی باعث شکار می‌شود.
علاوه بر این بسیاری که در گروه‌های علاقه‌مند به این گونه طبیعت گردی بدون آموزش (استقرار در طبیعت) دل به کویر و جنگل می‌زنند.
کویر مرنجاب، لار و برخی مناطق جنگلی در البرز مرکزی مناطقی است که می‌توانید این علاقه مندان ماشین و طبیعت را ببینید.
حر منصوری از فعالان محیط زیست و راهنمایان طبیعت گردی می‌گوید: کسی که به دل طبیعت گام می‌گذارد باید کد‌های اخلاقی، قوانین و فنون استقرار درطبیعت را آموخته تا در درجه اول خود را از هر نوع خطر احتمالی و نهایتا طبیعت را گونه آسیب انسانی حفظ کند.
ماه گذشته اتفاق تلخی که به دلیل نداشتن اطلاعات بقا و اتقرار در طبیعت در مرنجاب موجب از دست رفتن جان دو جوان شد نتیجه این بی‌توجهی به قوانین و توصیه‌های طبیعت گردی است.
در واقع افرادی که آموزش نمی‌بینند نه تنها به خود بلکه به طبیعت هم آسیب می‌رسانند.
نا‌امن کردن طبیعت برای گونه‌های جانوری و بین بردن گونه‌های گیاهی
حر منصوری به تعداد آفرود بازهای در مناطق کویری اشاره می‌کند که چشمگیر‌تر و کم خطر‌تر است چراکه ورود این خودروهای نیمه‌سنگین و حرکات نمایشیشان بار تخریبی کمتری نسبت به مناطق کوهستانی و جنگلی بر روی پوشش گیاهی «فلور» منطقه دارد.
وی با بیان مثالی درباره اینگونه تخریب‌ها می‌پردازد و تصریح می‌کند: گاهی پیش می‌آید ماشین‌های آفرود برای بالا بردن هیجان و کسب لذت بیشتر درون چاله‌های آبی که عمری تا ۱۰۰ سال دارند و آبشخور حیوانات است می‌روند و چندین ماشین از آن عبور می‌کنند و نتیجه آن چیزی جز تخریب این آبشخور‌ها نیست.
منصوری ابراز می‌کند: در مناطق کویری حتی روشن کردن یک چراغ ماشین و افروختن آتش حس امنیت را از حیات وحش می‌گیرد و باعث اختلال در زندگی عادیشان می‌شود.
شاید در سطح کوچک ایجاد این اتفاقات مشکل جدی نباشد اما مشکل از آنجا آغاز می‌شود که منطقه‌ای به نام منطقه آفرود شناخته شود.
منصوری اشاره کرد هر چند فقر پوشش گیاهی در کویر می‌تواند آسیب پذیری آنرا نسبت به آفرود کاهش دهدو مشکلات دیگری به وجود می‌آورد که کم اهمیت نیست. از جمله آن می‌توان بطور مثال ازحساسیت گربه سانان بزرگ چون یوز نام برد که شرایط لازم برای جفت گیری آن‌ها آنقدر حساس و تاثیر گذاراست که کمتر پیش می‌آید که در اسارت جفت گیری کنند.
در جای دیگر عبور بیش از ظرفیت اتومبیل‌ها در این گونه مناطق پیوستگی شن‌های روان از طریق ریشه گیاهان و همچنین چسبندگی طبیعی آن‌ها را از بین برده و به تشد طوفان‌های شن و یا ریزگرد‌ها کمک می‌کند. به جرات می‌توان گفت علی رغم تمام مطالعات بشر، اشراف او نسبت به علوم طبیعت هنوز بسیار اندک است و شاید مشکلاتی بیش از پیش بینی‌ها را در دراز مدت برای اینگونه مناطق زیستی بوجود آورد.
بطور مثل چه کسی گمان می‌کرد دو زیستانی که در ارتفاعات کوهستانی شهرستان بهشهر در زیر چرخ‌های ماشین گردشگران و محلی‌ها از بین می‌روند وزغ تالشی هستند که در زیستگاه خود رو به انقراض بوده و اهمیت زیستی ویژه‌ای دارد.
محسن ادیب که از کویر‌شناسان و فعالان طبیعت گردی است به تخریب‌های‌گاه و بیگاه تفریح تازه جان گرفته آفرود در کشور می‌پردازد و می‌گوید: گاهی آفرودبازان که آگاهی‌های لازم را ندارند برای خوش گذرانی بوته طاقی را از بین می‌برند، بدون آگاهی و توجه به اینکه بوته‌های طاق که به سختی در مناطق کویری رشد می‌کند، مادر گونه‌های دیگری نیز هست و اگر از میان برود کل پوشش گیاهی منطقه را دچار مشکل می‌کند.
ادیب معتقد است: اگر آفرود با همین وضع در ایران گسترش پیدا کند شرایطی بد‌تر از شکار را برای کشور به وجود می‌آورد چراکه این خودروهای دو دیفرانسیلی با ایجاد سر و صدا و برهم زدن آرامش طبیعت موجب سرگردانی جانوارنی می‌شوند که مناطق زندگیشان محدود است و چند پاره شده است و برای گریز از شرایط مجبورند از جاده‌های مرگ بگذرند.
بهادر آراسته می‌گوید: در مناطق کویری و نیمه کوهستانی یک خودروی دودیفرانسیل امکان عبور بیشتری در کوره راه‌ها و بیراهه‌ها دارد و قطعا یکبار عبور یا عبور انگشت شمار در سال از یک منطقه تخریب به دنبال نخواهد داشت و یا بسیار ناچیز خواهد بود و در گذر زمان جبران می‌شود. ولی وقتی یک مسیر به عنوان تفریح هر هفته انتخاب بشود ناخوداگاه پوشش گیاهی آرام آرام در مسیر عبور از بین رفته و یک جاده شکل می‌گیرد.
آراسته ادامه می‌دهد: با شناخته شدن منطقه و در اثر تردد زیاد از حالت آفرود خارج می‌شود و امکان ورود یک وانت نیسان و حتی دسترسی خودروهای سواری هم براحتی ممکن می‌شود.
وی اظهار می‌کند: چنین آسیبی در شمال کشور مصداق‌های بسیاری دارد که نتیجه‌اش چیزی جز تجمع زباله، تغییر شکل محیط، از بین رفتن امنیت جانی و نیست
آفرود می‌تواند چه قابلیت‌هایی را برای کشور داشته باشد؟
حر منصوری می‌گوید: در شرایط حاضر که این نوع خاص طبیعت گردی در حال رواج در میان جوانان است لازم است، افراد علاقه‌مند با گذران دوره‌هایی آموزشی در کنار مهارت رانندگی که از سوی نهادهای مرتبط مانند میراث و محیط زیست سازمان اتومبیل رانی تایید می‌شود گواهی نامه‌ای را دریافت کنند.
این سازمان‌ها می‌توانند با ایجاد استانداردهای لازم و آموزش‌های استقرار در طبیعت راهنما راننده تربیت کنند، چیزی که تا به حال به آن پرداخته نشده است.
بسیاری از گروه‌های طبیعت گرد خارجی که به داخل کشور می‌آیند می‌توانند با همراهی کسانی که ماشین‌های شاسی بلند دارند به عنوان راهنمایان راننده driver guide فعالیت کنند.
کاری که کم و بیش در میان عده‌ای از آفرود باز‌ها به صورت غیر تشکیلاتی در حال انجام است. اما متاسفانه کسانی به اسم آفرود به بد‌ترین نوع از وسیله نقلیه قدرمندشان در طبیعت می‌تازند.
بهادر آراسته، ساخت پیست‌های مخصوص آفرود در مناطقی که علاقه‌مند به آفرود بیشتری دارد، یا آفرود باز‌ها تمایل بیشتری به اتوموبیلرانی درآن مناطق دارند می‌تواند برای کاهش تخریب‌ها موثر می‌داند.
وی همچنین بستن مسیرهای اداره مناطبع طبیعی و جنگلکاری و مرتعداری در فصولی که فعالیت نمی‌کنند و عدم اجازه عبور خوردروهای شخصی و دو دیفرانسیل بدون مجوز یا هماهنگی به داخل مناطق در فصول کاری و آگاه سازی مردم از اثرات مخرب عبور و مرور بی‌جا و بدون رعایت اصول حفاظتی در مناطق رودخانه ای، چشمه ها، دریاچه‌ها واز مواردی می‌داند که می‌تواند بر کاهش تخریب‌ها موثر باشد.
آیا آفرود تفریح گروه خاصی است؟
قدیم تر‌ها، کسانی به آفرود می‌رفتند که آموزش‌های نسبی و تجربی را دیده بودند و این آموزش‌ها را به تازه وارد‌ها نیز می‌دادند.
اما با ورود ماشین‌های جدید و قدرتمند‌تر و گرم شدن بازار آفرود و میزان سودی که آفرود برای تورهای گردشگری به وجود آورده است باعث شده کسانی به این تفریح بپردازند که هیچ گونه آموزشی ندیده‌اند. و هر کسی که ماشین شاسی بلند کمک داری در اختیار دارد دل به جاده می‌زند.
کسی که به راندن در طبیعت زیبا و پر مخاطره علاقه‌مند است می‌تواند با دست و پا کردن یک جیپ پنج میلیونی یا یک لندکروز ۱۰- ۱۵ میلیونی هم دل به طبیعت بزند اما کمپانی‌های دیگری هم ماشین‌های قدرتمند‌تر و قوی تری را برای طبیعت گردان طراحی کردند اف جی کروز‌های ۲۵۰ میلیونی، لندکروزهای ۴۰۰ میلیونی و تویوتا لکسوس‌های ۷۵۰ میلیونی از این دسته هستند.
برخی دوستداران آفرود این تفریح را مخصوص گروه‌های خاص نمی‌دانند چراکه با دست و پا کردن یک سرمایه کم می‌توانید وارد این گروه‌ها شوید.
اما محسن ادیب با برآورد قیمت ماشین و تجهیزات لازم برای یک سفر آفرود را سفر گرانقیمتی می‌داند که در میان قشر متوسط و بالای جامعه رواج دارد.
وی به قیمت یک تور معمولی به کویر مرنجاب اشاره می‌کند که حدود ۸۰ هزار تومان هزینه دارد در حالیکه یک تور سافاری با ماشین در آژانس‌ها چیزی حدود ۲۰۰ هزار تومان هرینه بر می‌دارد.
خیلی از آژانس‌ها هم تورهای آفرودی برگزار می‌کنند که اکثر تولیدرهای این گروه‌ها هم آموزش ندیده‌اند و با محیط زیست آشنایی ندارند.
حر منصوری معتقد است: نظارت و سازماندهی این گروه‌ها توسط سازمان محیط زیست و میراث فرهنگی می‌تواند موثر باشد.
چرا باید آفرود ساماندهی شود؟
ادیب می‌گوید: با وجود اینکه آفرود در مناطق کویری رواج بیشتری دارد، با شروع فصل پاییز دو دیفرانسیلی‌ها راه کویر را پیش می‌گیرند، و ورود آفرود بازان در مناطق کوهستانی و دشتی ایران کمتر است اما وقتی خودرو‌ها به مرتع می‌روند ردی که از ورود خودرو در این مناطق ایجاد می‌شود باعث از میان رفتن پوشش گیاهی و خشک شدن مرتع و سفت شدن زمین می‌شود.
ادیب تاکید می‌کند: برای ضابطه‌مند کردن این امر می‌توان از تجربیات کشورهای دیگر نیز استفاده کرد. چراکه اکثر کشور‌ها آفرود بازی را دارند اما در کشورهای ما بی‌ضابطه عمل می‌شود. برای مثال برای ورود به پارک ملی کویر نباید بیش از چهار ماشین وارد منطقه شوند اما در حال حاضر گاهی کاروان ۲۰ ماشین وارد این منطقه می‌شوند. این بی‌ضابطگی موجب تخریب می‌شود، آفرود ذاتا موجب تخریب طبیعت می‌شود اما باید سعی کنیم سطح این تخریب کمتر شود.
بهادر آراسته نیز معتقد است: در تمام دنیا هیچ پارک ملی یا منطقه حفاظت شده‌ای برای آفرود در نظر گرفته نمی‌شود. اگر مسیرهایی را از قبل بگونه‌ای آماده کنند که کمترین تخریب را به وضعیت طبیعی منطقه وارد کند و اینکار یکبار در سال یا چند سال یکبار در منطقه برگزار شود اثر تخریبی کمتری خواهد داشت.
درواقع با توجه به توان ماشین‌های شرکت کننده و هدف مورد نظر پیست طراحی متاسفانه در ایران آفرود کمتر حرفه‌ای دنبال می‌شود. یکسری مسابقات در پیست‌های ساخته شده خارج از مکان‌های بکر و طبیعی وجود دارد که مشکل ساز نیستند اما عده زیادی به دنبال هیجان‌های کودکانه هستند که اکثریت این قشر نوجوان‌ها و جوان‌های بومی شهر‌ها و روستاهای همان منطقه را تشکیل می‌دهند یک ماشین دو دیفرانسیل می‌خرند و با شناخت کمی از مکانیک و قابلیت‌های خودرو دارند که باید ساماندهی و تحت آموزش قرار بگیرند.
