برترین مدیرعامل امسال لیست HBR نام خیلی شناخته‌شده‌ای نیست. در حقیقت لارس ربین سورنسن (Lars Rebien Sorensen) حتی از نظر ظاهری شبیه برترین مدیرعامل دنیا نیست.
اخیرا به شهر آرام ریجفیلد سفر کردیم تا با مدیرعامل غول دانمارکی داروسازی دنیا، یعنی شرکت نوو نوردیسک (Novo Nordisk) گفت‌وگو داشته باشیم (متن این گفت‌وگو را در روز شنبه، مورخ 23 آبان در همین صفحه بخوانید). این مدیر آرام و جدی چگونه توانست در صدر لیست ما قرار بگیرد؟ بخشی از دلیل آن به تصمیم اتفاقی این شرکت در سال‌های دور مبنی بر تمرکز صرف بر درمان دیابت برمی‌گردد. رشد جهانی این بیماری در سال‌های اخیر فروش و قیمت سهام این شرکت را افزایش قابل توجهی داده است. اما موضع سورنسن نیز نشان‌دهنده تعهد عمیق نوو نوردیسک به مسائل اجتماعی و زیست محیطی است که امسال به عنوان معیاری در محاسبات ما لحاظ شده است. سورنسن که 33 سال سابقه همکاری با این شرکت را دارد، می‌گوید: «مسوولیت اجتماعی شرکتی چیزی نیست جز به حداکثر رساندن ارزش شرکت در طول یک دوره طولانی. مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی در بلندمدت به مسائل مالی تبدیل می‌شوند.» رتبه‌بندی مدیران عامل که HBR هر سال انجام می‌دهد، به هدف سنجش موفقیت پایدار است. ما عملکرد هر مدیرعامل را از روز اول مدیریت او پیگیری و تحلیل می‌کنیم. هدف ما این است که لیستی تهیه کنیم که فراتر از نتایج فصلی یا حتی سالانه باشد و در واقع عملکرد بلندمدت را ارزیابی کند.
در گذشته، رتبه‌بندی HBR منحصرا بر اساس اعداد و ارقام فعالیت شرکت‌ها در بازار سهام صورت می‌گرفت. ما بازگشت سرمایه و نیز تغییر در سرمایه‌گذاری بازار هر شرکت را بررسی می‌کردیم. ما این واقعیت را ترجیح می‌دادیم که رتبه‌بندی صورت گرفته فقط بر اساس داده‌ها باشد، نه شهرت و اعتبار. اما این کار ما ناقص بود، چون بسیاری از جنبه‌های رهبری را که فراتر از عملکرد صرف بازار هستند، نادیده می‌گرفت. بنابراین، در رتبه‌بندی امسال این نکته را مد نظر قرار دادیم و در معیارهایمان سنجش عملکرد زیست محیطی، اجتماعی و نظارتی (ESG) مدیران را نیز به ترکیب‌مان اضافه کردیم. برای کسب اطلاعات در این زمینه، به محاسبات شرکت تحقیقات سرمایه‌گذاری Sustainalytics تکیه کردیم. اکنون نتایج مالی بلندمدت را به میزان80 درصد و عملکرد ESG را به میزان 20 درصد در رتبه‌بندی در نظر می‌گیریم. همچنین متدولوژی ما برای اضافه کردن مدیرانی که قبل از سال 1995 وارد عرصه مدیریت شده بودند تغییر کرده است. در گذشته به‌دلیل نبود داده در مورد یکی از معیارها، این مدیران را مد نظر قرار نمی‌دادیم، اما امسال عملکرد مدیران قبل از سال 1995 را نیز بررسی کرده‌ایم.
بعد از اعمال این تغییرات، باید گفت لیست رتبه‌بندی مدیران سال 2015 با سال گذشته تفاوت بسیار زیادی دارد. سال گذشته تصمیم گرفته بودیم رتبه‌بندی را به‌صورت علمی و با استفاده از داده‌های کمی انجام دهیم و برخلاف امسال، شهرت و اعتبار و نقل قول‌هایی که در مورد مدیران وجود داشت را در نظر نگرفته بودیم. همچنین به‌طور خاص، افزایش بازگشت سرمایه سهام‌داران و جمع مبلغ سرمایه هر شرکت در بازار را مورد بررسی قرار داده بودیم. امسال هم اگر بخواهیم فقط معیارهای مالی را در نظر بگیریم، باز هم مثل سال گذشته جف بزوس، مدیرعامل آمازون، اول است. اما امتیاز ضعیف آمازون در ESG بزوس را تا رتبه 87 پایین می‌کشد. سورنسن از نظر عملکرد مالی رتبه ششم را به خود اختصاص می‌دهد که در ترکیب با معیار ESG به جایگاه اول ارتقا می‌یابد. همچنین وارن بافت، مدیرعامل معروف و باسابقه شرکت برکشایر نیز به واسطه این معیار جدید رتبه نسبتا پایین 101 را به دست آورده است. بررسی عملکرد زیست محیطی و اجتماعی برکشایر، رتبه ESG بافت را از میان 907 مدیرعامل به 798 می‌رساند که با توجه به عملکرد مالی خوب، رتبه نهایی 101 را به دست می‌آورد.
چرا نوو نوردیسک امتیاز بسیار بالایی از نظر ESG به دست آورده است؟ طبق اعلام Sustainalytics، تصمیم‌هایی مانند عرضه انسولین با قیمتی بسیار پایین به مصرف‌کنندگان کشورهای در حال توسعه، فعالیت‌های شفاف و عدم لابی‌گری‌های سیاسی و سیاست مسوولانه در قبال آزمایش روی حیوانات، باعث امتیاز بالای این شرکت شده است. تصمیم به اضافه کردن مدیرانی که کار خود را قبل سال 1995 آغاز کرده بودند نیز به‌طور کلی لیست ما را زیر و رو کرد، چون یک چهارم 100 مدیر برتر امسال، از میان این مدیران هستند و به تازگی به این لیست اضافه شده‌اند. البته وقتی لیستی اینچنینی درست می‌کنید، این ریسک وجود دارد که برخی وقایع غیرقابل پیش‌بینی بر معیارها اثر بگذارند و از آنها پیشی بگیرند. به عنوان مثال، مارتین وینترکورن، مدیرعامل سابق فولکس واگن، در رتبه‌بندی امسال جایگاه 20 را به خود اختصاص داده که خبر رسوایی تقلب این شرکت در سنجش انتشار آلودگی خودروها و سپس استعفای وینترکورن بعدا منتشر شد و امتیاز ESG این شرکت را تنزل داد که در رتبه‌بندی امسال لحاظ نشد. در HBR ما همچنان ارزش مدیران را به‌طور کامل می‌سنجیم و داده‌های ورودی از خوانندگان را هم لحاظ می‌کنیم. آیا در نظر گرفتن این اطلاعات مهم که در عین حال قابلیت سنجش کمتری دارند ضروری است؟ آیا روش‌های دقیق‌تری برای ارزیابی شرکت‌ها و مدیران عامل آنها وجود دارد؟دیدگاه ما این است که در دوره داده‌های بزرگ و شفافیت بیشتر، مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران می‌خواهند در مورد ارزش‌ها و فرهنگ شرکت‌ها اطلاعات داشته باشند. آنها می‌خواهند رفتار اجتماعی یک شرکت و نه فقط قیمت سهام آن را ارزیابی کنند. این اقدامات جدید تنها در طول زمان کیفیت بهتری پیدا می‌کند.
نحوه محاسبه رتبه‌بندی
به‌منظور گرد‌آوری لیست برترین مدیران عامل دنیا در سال 2015، ابتدا به سراغ شرکت‌هایی رفتیم که در پایان سال 2014 در لیست جهانی S&P1200 قرار داشتند؛ شاخصی که 70 درصد بازار سرمایه دنیا را در‌برمی‌گیرد و شرکت‌هایی از آمریکای شمالی، اروپا، آسیا، آمریکای لاتین و استرالیا در آن قرار دارند. در آوریل 2015 مدیران عامل هر یک از این شرکت‌ها را شناسایی کردیم. برای اینکه مطمئن شویم سوابق هر مدیرعامل را به اندازه کافی بررسی کرده‌ایم، افرادی را که کمتر از دو سال سابقه مدیرعاملی داشتند حذف کردیم. همچنین مدیرانی را که سابقه دستگیری یا ارتکاب جرم داشتند، حذف کردیم. در نهایت 907 مدیرعامل از 896 شرکت داشتیم (برخی شرکت‌ها دو مدیرعامل داشتند). این مدیران از 46 ملیت مختلف بوده و بنگاه‌هایی در 30 کشور را اداره می‌کردند.تیم تحقیقاتی ما داده‌های مالی مربوط به هر شرکت را از روز اول مدیریت مدیرعامل آن تا 30 آوریل 2015 بررسی کرده است. محققان برای هر مدیرعامل سه معیار را محاسبه کردند: بازدهی سهام متناسب با شرایط هر کشور؛ بازدهی سهام متناسب با شرایط هر صنعت؛ و تغییر در سرمایه‌گذاری بازار.
سپس هر مدیرعامل طبق این معیارها از یک تا 907 رتبه‌بندی شد. ترکیب سه معیار مالی می‌تواند نتایج را متعادل کند؛ به طوری که بازدهی سرمایه با محوریت کشور و صنعت معمولا به نفع شرکت‌های کوچک‌تر است (چون وقتی کار را از مبنای کوچکی شروع می‌کنید، احتمال بازدهی سرمایه بیشتر است)، اما تغییر در سرمایه‌گذاری بازار بیشتر شرکت‌های بزرگ را منتفع می‌کند.
به‌منظور سنجش عملکرد مدیران عامل در مورد مسائل غیرمالی، HBR با شرکت تحقیقاتی Sustainalytics که در ارائه داده‌ها و تحلیل‌های زیست محیطی، اجتماعی و نظارتی پیشتاز است، مشورت کرده است. این شرکت تحقیقاتی که عمدتا با موسسات مالی و مدیران دارایی همکاری می‌کند، عملکرد ESG شرکت‌ها را با امتیازدهی از صفر تا 100 بررسی کرده است. با استفاده از داده‌های Sustainalytics این بار 907 مدیر را بر اساس امتیاز ESG آنها رتبه‌بندی کردیم. برای محاسبه رتبه نهایی، رتبه‌بندی با معیارهای مالی (با وزن 80 درصد) و رتبه‌بندی ESG (با وزن 20 درصد) را ترکیب کردیم. در جدول زیر 20 مدیرعامل اول این لیست معرفی شده‌اند.
