راه‌های جلوگیری از افزایش فشار خون در بدن

به گزارش خبرگزاری دانا، فشار خون بالا یا پرفشاری خون که گاهی به آن پرفشاری شریانی گفته می‌شود، یک بیماری مزمن بوده که به دنبال این افزایش فشار، قلب باید برای حفظ گردش خون در رگ‌های خونی شدیدتر از حالت طبیعی فعالیت کند. فشار خون شامل دو مقیاس سیستولی و دیاستولی است که وابسته به انقباض(سیستول) یا شل شدن(دیاستول) ماهیچه قلب بین ضربان‌هاست. در حالت استراحت، فشار خون طبیعیِ سیستولی یا حداکثر فشار خون بین 100 تا 140 میلی‌متر جیوه و فشار خون طبیعی دیاستولی یا حداقل فشار خون بین 60 تا 90 میلی‌متر جیوه است. درصورتی‌که فشار خون به‌طور مزمن برابر یا بیش از 140 بر روی 90 میلی‌متر جیوه باشد، فرد از فشار خون بالا رنج می‌برد.

پرفشاری خون در یکی از دو گروه پرفشاری اولیه یا پرفشاری ثانویه قرار می‌گیرد. حدود 90 تا 95 درصد از موارد این بیماری از نوع پرفشاری اولیه است و این بدان معنا بوده که هیچ دلیل پزشکی مشخصی برای آن وجود ندارد. 5 تا 10 درصد دیگر از نوع پرفشاری ثانویه است که شرایط تأثیرگذار بر کلیه‌ها، شریان‌ها، قلب یا دستگاه غدد درون‌ریز باعث ایجاد آن می‌شوند.

در برخی موارد بالا رفتن فشار خون باعث خون‌ریزی مغزی می‌شود. پرفشاری خون عامل خطر عمده در سکته مغزی، سکته قلبی، نارسایی قلب، آنوریسم‌های شریانی، بیماری شریان‌های پیرامونی و دلیل بیماری‌های مزمن کلیه است. حتی افزایش خفیف فشار خون شریانی نیز با کاهش امید به زندگی مرتبط است. سالانه فشار خون بالا سبب مرگ 7.5 میلیون نفر در سراسر جهان می‌شود و به عبارتی 12 درصد کل مرگ‌ها به دلیل افزایش فشار خون به وقوع می‌پیوندد. این در حالی بوده که با تغییر رژیم غذایی و روش زندگی می‌توان عوارض ناشی از این بیماری را در سلامتی کاهش داد ولی درمان دارویی غالباً برای افرادی که تغییر روش زندگی در آنها بی‌تأثیر بوده و یا کافی نیست، ضروری است.

نتایج یک تحقیق بین‌المللی با همکاری گروهی از محققان و دانشمندان ایرانی درباره تأثیر تغذیه در مرگ ناشی از بیماری‎های قلبی و عروقی، دیابت و سکته‌های مغزی در 20 کشور خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می‌دهد که فشار خون مهم‌ترین عامل مرگ در اثر این بیماری‌ها در تمام این کشورها است. در تمام این کشورها، بیماری‌های قلبی- متابولیک عامل 43 درصد از مرگ‌های زودرس یا زیر هفتاد سال بوده است. در ایران نیز فشار خون بالا (بالای 115) مهم‌ترین عامل خطرساز و باعث مرگ دو هزار و 35 نفر در ازای هر یک‌میلیون نفر جمعیت است.

*توصیه‌های غذایی به بیماران مبتلا به فشار خون

ـ صرف غذاهای شور، گوشت نمک‌سود شده، کنسروی، همبرگری همچنین مصرف سوسیس و کالباس، سبزی‌های کنسرو شده، چیپس، پفک، خیار شور، ماهی‌های شور و دودی، سوپ‌های آماده، ترشی، آجیل شور باید در بیماران مبتلا به فشار خون کاهش یابد.

ـ با توجه به نقش پتاسیم در پیشگیری و درمان پرفشاری خون در برنامه غذایی روزانه از میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات استفاده شود. زردآلو، گوجه‌فرنگی، هندوانه، موز، سیب‌زمینی، آب‌پرتقال و گریپ‌فروت منبع خوبی از پتاسیم هستند.

ـ دریافت مقادیر مناسبی منیزیم به‌عنوان گشادکننده عروق از طریق منابع غذایی مانند انواع سبزی با برگ سبز تیره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس‌دار توصیه می‌شود.

ـ عنصر کلسیم نیز در کاهش فشار خون نقش دارد بنابراین دریافت کافی کلسیم از طریق مصرف منابع غذایی آن به‌ویژه شیر فرآورده‌های لبنی کم‌چرب توصیه می‌شود.

ـ به دلیل نقش ویتامین C در کاهش فشار خون مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها در غذای اصلی و میان وعده‌ها توصیه می‌شود. همچنین می‌توان از میوه‌ها به‌عنوان میان وعده در محل کار یا در مدرسه استفاده کرد.

ـ با توجه به نقش کاهش مصرف چربی در کاهش وزن بدن یک رژیم غذایی با چــربی محدود برای پیشگیری و کنترل پرفشاری خون مناسب است. بنابراین روغن‌هایی با منبع حیوانی مانند پیه و کره باید کمتر مصرف شوند و به‌جای آن‌ها روغن‌های گیاهی مانند ذرت و آفتابگردان استفاده شوند.

ـ مصرف مواد غذایی حاوی اسید چرب اشباع و کلسترول  همچون گوشت قرمز، لبنیات پرچرب، زرده تخم‌مرغ، چربی‌های حیوانی، مارگارین، روغن‌های جامد، کره در برنامه غذایی روزانه کاهش یابد.

ـ محدود کردن سدیم همراه با کاهش وزن در کنترل فشار خون بسیار مؤثر است. بنابراین استفاده از نمک برای پخت غذا و همچنین برای سفره غذا باید محدود شود و از نمکدان هنگام صرف غذا و سر سفره استفاده نشود.

ـ به‌جای مصرف چیپس از مغزها، ماست کم‌چرب، ذرت بدون نمک و کره و انواع سبزی خام استفاده شود.

ـ از غلات، نان و ماکارونی تهیه‌شده از گندم کامل به دلیل داشتن فیبر، ویتامین و املاح ازجمله پتاسیم استفاده شود.

ـ ماهی‌هایی مانند قزل آل، ساردین و شاه‌ماهی منبع غنی امگا 3، کلسیم و منیزیم هستند که باید در برنامه غذایی منظور شوند.

ـ مصرف بعضی از سبزی‌های حاوی مقادیر زیاد سدیم مانند اسفناج، کرفس، ریواس و شلغم به‌ویژه در افراد مبتلابه فشار خون بالا کاهش یابد.

ـ به‌جای نمک از چاشنی‌هایی مانند سبزی‌های معطر تازه یا خشک مانند نعناع، مرزه، ترخون، ریحان و... یا سیر، لیموترش تازه و آب‌نارنج برای بهبود طعم غذا و کاهش مصرف نمک استفاده شود.

ـ در هنگام خرید مواد غذایی آماده مانند انواع کنسروها، بسیاری از سس‌ها، انواع شورها، ترشی‌ها و تنقلات بسته‌بندی یا بوداده مانند چیپس، پفک و .. به میزان سدیم آن توجه شود.

ـ  تا حد امکان از مصرف غذا در رستوران‌ها پرهیز شود زیرا در این قبیل اماکن برای بهبود طعم غذا از نمک و روغن فراوان استفاده می‌شود.

ـ  پیاده‌روی در کاهش فشار خون و همچنین پیشگیری از ابتلا به آن بسیار مؤثر است.

*عواملی که سبب افزایش فشار خون می‌شود

از عوامل مؤثر در بروز پرفشاری خون می‌توان به استرس، چاقی، کم‌تحرکی، سوابق فامیلی، مصرف دخانیات، بیماری‌های کلیوی و هورمونی، تغذیه نامناسب و سالمندی اشاره کرد. اگر چه داروهایی برای درمان پرفشاری خون در دسترس است اما تحقیقات نشان داده‌اند که با اصلاح شیوه زندگی از جمله رژیم غذایی می‌توان به درمان این بیماری کمک کرد یا آن را به تأخیر انداخت.