اتفاقی به نام بحران آب

به گزارش گروه ایرانشناسی خبرگزاری دانا خشكسالی به عنوان بی سروصدا ترین بلایای طبیعی در مقابل سیلاب به عنوان یكی از پر صدا ترین بلایای قرار گرفته است . این درحالی است كه خطر و خسارت های ناشی از خشكسالی به مراتب بیشتر از سایر بلایای طبیعی مانند : سیل ، طوفان ، آتش فشان و حتی زلزله است . ولی به دلیلی كه مشاهده ی تاثیر تخریبی خشكسالی نیاز به زمان به نسبت طولانی دارد ، مطالعه و تحقیق و نحوه ی برخورد با آن كمتر مورد توجه قرار گرفته است.

خشكسالی یك اختلال موقتی است و با خشكی تفاوت دارد چرا كه خشكی ها محدود به مناطقی با اندك بارندگی است و حالتی دایمی از اقلیم است .

حدود 70 درصد از سطح زمین را آب فرا گرفته است ولی متاسفانه بحران آب در بسیاری از كشورهای جهان از جمله كشورهای كمربند خشك زمین مثل ایران ، به عنوان یكی از دغدغه های اصل فراروی آینده ایی جوامع خواهد بود . نمایه های این بحران امروزه به ویژه در شرایط خشكسالی به خوبی نمایان می باشد.

بحران جهانی آب و مدیریت بحران

در بيانيه­­ی نهايی كنفرانس بين المللی منابع آب شيرين كه از 3تا 7دسامبر 2001 دربن آلمان برگزار گرديد، آب به عنوانکلید توسعه پایدار معرفی گردید و این عنصر حیاتی در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زيست محيطی نقش اساسی دارد. با توجه به تقسيم بندی سازمان ملل متحد، ايران نه تنها شرايط تنش و فشار ناشی از كمبود آب را تجربه خواهد كرد، بلكه وارد شرايط كميابی شديد آب می­گردد بحران آب نه تنها خسارات اقتصادی بلكه تنش­های اجتماعی­- سياسی و مخاطرات بهداشتی به بار می­آورد.

توجه به این نکته که با بالا رفتن سطح زندگی مردم مصرف سرانه آب افزایش می یابد نیز حقیقتی گویا از روند سریع مصرف آب در آینده خواهد بود. عامل مهم دیگر استفاده از مواد شیمیایی در مصارف کشاورزی است که وجود این آلاینده ها حتی در پساب­های صنعتی به طور جدی بر کیفیت آب تاثیر می گذارد و قابلیت مصرف آنها را از بین خواهد برد. باید پذیرفت که آلودگی آب رودخانه­ها، دریاچه­ها و منابع زیرزمینی به سادگی قابل رفع کردن نیست و حتی تکنولوژی مقرون به صرفه­ای برای مقابله با آن وجود ندارد حتی در کشورهای پیشرفته صنعتی، برای حذف آلودگی­ها تا به حال به راه کار قابل ملاحظه نرسیده اند. بنابراین در دهه های آینده نمی توان بسیاری از منابع آب را برای مقاصد شرب مطلوب دانست.

بحران آب در ایران

بدون شك نامگذاری قرن حاضر با عنوان «درآب» از سوی كارشناسان اقتصادی و بسیاری به معنی توجه كردن به این مایع حیاتی پیش از پیش است.

ایران کشوری با اقلیم عمدتا گرم و خشک است. رشد سریع جمعیت مهم ترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در قرن گذشته بوده است. ایران از نظر جغرافیایی در بخش نیمه خشک و خشک جهان قرار گرفته به شکلی که میانگین بارش در ایران حدود 250 میلیمتر است، در حالی که میانگین جهانی حدود 850 میلیمتر است یعنی بیش از سه برابر ایران.

البته همه این محدودیت­ها درشرایطی اتفاق می­افتد که ایران از نظرمدیریت منابع آبی و مصرف دربخش­های مختلف هم با مشکلات بسیاری روبه­رو است و اتلاف منابع آب در ایران در بخش­های کشاورزی و شهری بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است. برای مثال طبق استاندارد جهانی میانگین مصرف آب به ازای هر نفر در شبانه روزحدود 150 لیتراست در حالی که در ایران این عدد بیش از 250 لیتر است.

باید دقت داشت كه نیاز به آب مقوله ای نیست كه دارای محدودیت زمانی و مكانی باشد و بتوان با مایعی دیگر درصددجایگزین كردن ، كمبود و خلاء آن برآمد . ضمن آنكه براساس آمار موجود جمعیت جهان ، جمعیت كشور و كلان شهرهای ما همچنان درحال روند صعودی و افزایش است . از طرفی منابع آب در كشورهایی چون ایران ، محدود وبارندگی ها تقریباً یك سوم تا یك چهارم متوسط بارندگی دیگر نقاط جهان است . از سوی دیگر متاسفانه آلوده شدن آب ها ،چه سطحی و چه زیر زمینی درحال افزایش است .
در گذشته آب بود، اما برای رسیدن به آن محدودیت تكنولوژی وجود داشت . اكنون ، اصولاٌ آب اضافی برای توسعه وجود ندارد ومقدار آب تجدید شونده كه هم اكنون كره زمین دریافت می کند معادل همان آبی است كه هزارن سال پیش دریافت كرده و ثابت است.
باید توجه داشت مقدار سرانه مصرف آب به شدت درحال افزایش است . دلیل این امر به افزایش سطح رفاه و به تبع آن تنوع نیازهای آبی مربوط می شود .

راه کارهای مقابله با بحران

با توجه به شرايط موجود در كشور و وضعيت بحرانی آب در اين منطقه متوليان آب كشور مسووليت مديريت پايدار منابع آب را به عهده دارند و بادر نظر گرفتن ارزش كامل اقتصادی، امنيتی، سياسی و زيست محيطی اين ماده حياتی به عنوان يكی از محور های اصلی توسعه­ی پايدار و ركن اصلی آمايش سرزمين بر آن هستند تا با مديريت پايدار كمی و كيفی منابع مصرف آب نسبت به عرضه آب اقدام كرده و از اين راه نقش خود را در ارتقای بهداشت و رفاه اجتماعی و توسعه­­ی پايدار ايفا كنند. علاوه بر آن در سطح ملی و فراملی نيز بسترهای لازم را برای اجرای طرح­های توسعه­ای ارائه خدمات فراهم می­نمايد.

برای مباره با كم آبی و مشكلات ناشی ازآن از روش های زیر پیشنهاد می شود :

1-حمایت از تحقیقات انجام شده در زمینه خشكسالی

2- احداث سدهای زیر زمینی
3- جدا كردن آب شرب از سایر مصارف شهری بی(كاری كه در تمام كشورهای پیشرفته انجام شده است )
4- جلوگیری از تخریب و گسترش پوش گیاهی
5- ارتقاء سطح فرهنگ صرفه جویی در مصرف آب خصوصاً دربین زنان خانه دار
6-آشنا كردن مردم با وسایل مربوط به خشكسالی و تشویق آنان به صرفه جوی ( به كمك رسانه ها )
7- نظارت مستمر بر منابع و مصارف
8- كنترل رشد جمعیت
9- استفاده از شبكه های مصرف آبیاری یا بهینه كردن روش سنتی آبیاری
10- بهسازی شبكه های آب شهری

همه ی مردم باید به این مساله آگاه شوند كه صرفه جویی در مصرف آب را باید از خودمان شروع كنیم و مشكل جامعه را مشكل خود و خانواده­ی خود بدانیم و فرزندان خود را نیز از همان دوران كودكی با استفاده صحیح از طلای آب آشنا سازیم .چرا كه آب تنها نعمتی است كه جایگزین ندارد ونبود آن حیات را از انسان ها و تمام موجودات جهان سلبمی­كند.