محققان کشور موفق به ساخت نوعی نانوکاتالیست در مقیاس آزمایشگاهی شده‌اند که به کمک آن می‌توان داروی ضدسرطان پستان را در شرایطی ساده و با قیمتی مناسب تهیه کرد.
به گزارش خبرگزاری دانا به نقل از ستاد ویژه توسعه فناوری نانو، یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ و میر بعد از بیماری‌های قلبی، به ویژه در کشورهای صنعتی ابتلا به سرطان است.
رایج‌ترین نوع سرطان، سرطان پستان است و تقریباً از هر ۱۰ زن یک نفر این بیماری را در طول زندگی تجربه می‌کند. از این رو، معرفی و تولید ترکیبات شیمیایی جدید برای درمان این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
دکتر عبدالرضا حاجی پور، مجری طرح، با بیان اینکه ترکیبات «هتروسیکلی بنزایمیدازول‌ها»، «بنزاکسازول‌ها» و «بنزوتیازول‌ها» از جمله ترکیباتی هستند که به عنوان داروهای ضد سرطان و ضد ایدز کاربرد دارند، افزود: اهمیت این طرح در سنتز آسان و ارزان این ترکیبات با استفاده از نانوذرات کاتالیستی از جنس کبالت و بررسی اثرات و عملکرد این ترکیبات بر اساس مطالعات محاسباتی است.
وی افزود: در فرآیندهای تولید دارو معمولاً از کاتالیست‌های هموژن گران قیمت و فرآیندهای تولید چند مرحله‌ای و دشوار استفاده می‌شود؛ اما نانوکاتالیست مورد استفاده در این طرح کارایی بالایی داشته و دارای قابلیت بازیابی مجدد جهت کاربرد در فرآیند تولید داروست.
به گفته حاجی پور، نانوکاتالیست پیشنهادی باعث کاهش هزینه تولید (استفاده از کاتالیست فلزی ارزان قیمت)، عدم ایجاد آلودگی زیستی ناشی از استفاده از فلز غیرسمی و حلال‌های غیرفرار شده است. همچنین بازده بالای محصولات مورد نظر بدون ایجاد محصولات جانبی از دیگر مزایای استفاده از این نانوکاتالیست است.
وی با اشاره به دلیل استفاده از فلز کبالت را در ساخت این نانوکاتالیست، گفت: فلز کبالت فلزی با منابع فراوان و ارزان‌قیمت است. این ماده در مقابل هوا و رطوبت پایدار است و همچنین کارایی کاتالیستی خوبی در واکنش‌های شیمیایی از خود نشان می‌دهد. در اینجا ترکیبات «هتروسیکلی» شامل «بنزایمیدازول»، «بنزاکسازول» و «بنزوتیازول» در حضور نانوذرات اکسید کبالت در شرایط سبز و نسبتاً ملایم سنتز شدند.
مجری طرح تحقیقاتی مذکور گفت: گیرنده‌های استروژنی (ER) و آنزیم آروماتاز دو عامل مهم در درمان بیماری سرطان محسوب می‌شوند؛ به بیان دقیق‌تر، در سرطان‌هایی نظیر سرطان پستان، هورمون درمانی به معنی متوقف کردن تولید استروژن از طریق بلوکه کردن آنزیم آروماتاز و یا استفاده از لیگاندها به‌منظور بلوکه کردن گیرنده‌های استروژنی و متوقف کردن فعالیت آنزیم استروژن و رشد سلولی است.
وی ادامه داد: مولکول‌هایی که در این پژوهش سنتز شده‌اند، از نظر اندازه، شکل و قطبیت به ترکیبات شناخته شده‌ای که اثرات دارویی آن‌ها بر بافت‌های سلولی سرطانی ثابت شده، شباهت زیادی دارند. از این‌رو به منظور بررسی اثر ضد استروژنی آن‌ها و معرفی لیگاندهای جدید بالقوه، در ادامه برهمکنش این ترکیبات با گیرنده استروژنی از طریق محاسبات داکینگ مولکولی بررسی‌شد و نتایج مطلوبی به دست آمد.
دکتر عبدالرضا حاجی پور، دکتر حسین فرخ پور، اعضای هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با همکاری زهرا خرسندی و مریم مرتضوی، دانشجویان دکتری شیمی این دانشگاه در انجام این تحقیقات همکاری داشته‌اند.
نتایج این کار در مجله RSC Advances (جلد ۵، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۰۷۸۲۲ تا ۱۰۷۸۲۸) منتشر شده است.
رایج‌ترین نوع سرطان، سرطان پستان است و تقریباً از هر ۱۰ زن یک نفر این بیماری را در طول زندگی تجربه می‌کند. از این رو، معرفی و تولید ترکیبات شیمیایی جدید برای درمان این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است.
دکتر عبدالرضا حاجی پور، مجری طرح، با بیان اینکه ترکیبات «هتروسیکلی بنزایمیدازول‌ها»، «بنزاکسازول‌ها» و «بنزوتیازول‌ها» از جمله ترکیباتی هستند که به عنوان داروهای ضد سرطان و ضد ایدز کاربرد دارند، افزود: اهمیت این طرح در سنتز آسان و ارزان این ترکیبات با استفاده از نانوذرات کاتالیستی از جنس کبالت و بررسی اثرات و عملکرد این ترکیبات بر اساس مطالعات محاسباتی است.
وی افزود: در فرآیندهای تولید دارو معمولاً از کاتالیست‌های هموژن گران قیمت و فرآیندهای تولید چند مرحله‌ای و دشوار استفاده می‌شود؛ اما نانوکاتالیست مورد استفاده در این طرح کارایی بالایی داشته و دارای قابلیت بازیابی مجدد جهت کاربرد در فرآیند تولید داروست.
به گفته حاجی پور، نانوکاتالیست پیشنهادی باعث کاهش هزینه تولید (استفاده از کاتالیست فلزی ارزان قیمت)، عدم ایجاد آلودگی زیستی ناشی از استفاده از فلز غیرسمی و حلال‌های غیرفرار شده است. همچنین بازده بالای محصولات مورد نظر بدون ایجاد محصولات جانبی از دیگر مزایای استفاده از این نانوکاتالیست است.
وی با اشاره به دلیل استفاده از فلز کبالت را در ساخت این نانوکاتالیست، گفت: فلز کبالت فلزی با منابع فراوان و ارزان‌قیمت است. این ماده در مقابل هوا و رطوبت پایدار است و همچنین کارایی کاتالیستی خوبی در واکنش‌های شیمیایی از خود نشان می‌دهد. در اینجا ترکیبات «هتروسیکلی» شامل «بنزایمیدازول»، «بنزاکسازول» و «بنزوتیازول» در حضور نانوذرات اکسید کبالت در شرایط سبز و نسبتاً ملایم سنتز شدند.
مجری طرح تحقیقاتی مذکور گفت: گیرنده‌های استروژنی (ER) و آنزیم آروماتاز دو عامل مهم در درمان بیماری سرطان محسوب می‌شوند؛ به بیان دقیق‌تر، در سرطان‌هایی نظیر سرطان پستان، هورمون درمانی به معنی متوقف کردن تولید استروژن از طریق بلوکه کردن آنزیم آروماتاز و یا استفاده از لیگاندها به‌منظور بلوکه کردن گیرنده‌های استروژنی و متوقف کردن فعالیت آنزیم استروژن و رشد سلولی است.
وی ادامه داد: مولکول‌هایی که در این پژوهش سنتز شده‌اند، از نظر اندازه، شکل و قطبیت به ترکیبات شناخته شده‌ای که اثرات دارویی آن‌ها بر بافت‌های سلولی سرطانی ثابت شده، شباهت زیادی دارند. از این‌رو به منظور بررسی اثر ضد استروژنی آن‌ها و معرفی لیگاندهای جدید بالقوه، در ادامه برهمکنش این ترکیبات با گیرنده استروژنی از طریق محاسبات داکینگ مولکولی بررسی‌شد و نتایج مطلوبی به دست آمد.
دکتر عبدالرضا حاجی پور، دکتر حسین فرخ پور، اعضای هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان با همکاری زهرا خرسندی و مریم مرتضوی، دانشجویان دکتری شیمی این دانشگاه در انجام این تحقیقات همکاری داشته‌اند.
نتایج این کار در مجله RSC Advances (جلد ۵، سال ۲۰۱۵، صفحات ۱۰۷۸۲۲ تا ۱۰۷۸۲۸) منتشر شده است.
