اهمیت نقش غذا در تامین سلامت عمومی جامعه و اتصال آن به حوزه اقتصاد و تجارت کشورها سبب شده تا امروز بحث بیماری های «غذازا» و مقاومت در برابر آنتی بیوتیک ها به یکی از مباحث اصلی کشورهای پیشرفته تبدیل شود.
به گزارش خبرگزاری دانا، موضوع بیماری های غذازا در طول دهه گذشته حتی در کشورهای توسعه یافته با استانداردهای بهداشتی بالا رو به افزایش بوده است و از جمله بحث ها و رهنمودهای مشترک بین سازمان های بهداشت جهانی (WHO) و سازمان جهانی بهداشت حیوانات (OIE) به شمار می رود.
بر اساس اعلام سازمان های بهداشت جهانی باکتری ها مهمترین عامل میکروبی بیماری های مواد غذایی به شمار می روند اما اکنون بیماری های نوظهور و نوپدیدی در سطح جهان مطرح است که باکتری های ایجاد کننده آن به شدت در برابر آنتی بیوتیک ها مقاومند.
این موضوع سبب شده تا صنعت داروسازی دنیا نیز با توجه به سرعت تغییرات میکروب ها از تهیه آنتی بیوتیک های نسل جدید و قابل استفاده عاجز بمانند.
بر همین اساس بحث بیماری های منتقله از غذا و حرکت به سمت پیشگیری و جایگزینی و کاهش آنتی بیوتیک ها از مباحث روز دنیاست زیرا یک عفونت ساده که منشاء اصلی آن می تواند فرآورده دامی باشد، جان انسان را به راحتی به خطر می اندازد.
در این ارتباط مرکز بیماری های منتقله از آب، غذا و عفونت های بیمارستانی تحت مجموعه مرکز مدیریت بیماری ها که در معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایجاد شده است که در زمینه مقابله با بیماری های غذازا فعالیت می کند اما به نظر می رسد موفقیت هرچه بیشتر آن در گرو همکاری تنگاتنگ این مرکز با سازمان دامپزشکی کشور باشد.
با وجود آنکه نزدیک به دهه از فعالیت این مرکز در ایران می گذرد، سازمان دامپزشکی کشور هیچگونه نقشی در این مرکز نداشته که با توجه به نقش 50 درصدی فرآورده های دامی در بروز بیماری های غذازا، این امر در جای خود قابل تامل است.
البته این امر بیشتر به دلیل آن است که در کشورمان به طور منطقی به ریشه های پایه ای بهداشت خیلی توجه نمی شود؛ بعنوان مثال در طرح تحول سلامت نه تنها اثرگذاری سازمان دامپزشکی بر بهداشت عمومی نادیده گرفته شد، بلکه این سازمان هیچ محلی از اعراب نداشت و حتی یک ریال از منابع این طرح به آن تعلق نگرفت.
مروری تاریخی بر بیماری های ناشی از غذا، آثار و اهمیت این بحث در کنار موضوعاتی چون نقاط قوت و ضعف داخلی همچنین استراتژی و برنامه های راهبردی سازمان دامپزشکی در برخورد مقاومت های میکروبی از جمله موضوعاتی است در میزگرد خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به آن پرداخته شد.
این میزگرد در آستانه نخستین هفته جهانی هشدار آنتی بیوتیک ها که از 14 تا 20 نوامبر 2016 برابر با 24 تا 30 آبان 1395نامگذاری شده است، با حضور «مسعود هاشم زاده» معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی، «محسن مشکوة» معاون دفتر دارو درمان سازمان دامپزشکی، «فرحمند صالح زاده» معاون دفتر نظارت بهداشت عمومی و مواد غذایی و «عادل حقیقی» مدیرکل مرکز ملی تشخیص و مطالعات کاربردی آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی برگزار شد.
** مصرف منطقی آنتی بیوتیک ها نیازمند همکاری بخش های دامپزشکی و پزشکی
معاون تشخیص و درمان بیماری های سازمان دامپزشکی کشور درباره مصرف بی اندازه آنتی بیوتیک ها و مقاومت میکروبی گفت: مصرف بی حد آنتی بیوتیک ها نه تنها به پزشکی بلکه به دامپزشکی ارتباط دارد و باید این دو سازمان برای حفظ سلامت جامعه همپای یکدیگر گام بردارند تا تاثیر آن در جامعه نیز دیده شود.
«مسعود هاشم زاده» اظهار داشت: با وجود اینکه آنتی بیوتیک برای کنترل بیماری ها در انسان و حیوان به مصرف می رسند، اما به دلیل آنکه انسان مصرف کننده نهایی آن است، این موضوع می تواند چندان مشکل ساز نباشد.
وی افزود: اما این موضوع در دام و فرآورده های دامی که انسان به مصرف می رساند می تواند اثرات نامطلوب و جبران ناپذیری در مقاومت میکروبی و در نهایت مرگ و میر داشته باشد.
هاشم زاده اظهار داشت: بحث مقاومت آنتی بیوتیک ها فقط مختص به ایران نیست بلکه ایران نیز عضو کارزار جهانی مبارزه با مقاومت میکروبی به شمار می رود و تمامی کشورها باید طبق دستورالعمل های بین المللی در این حوزه فعالیت کنند.
** نادیده گرفته شدن اقدام های دامپزشکی در حفظ سلامت جامعه
هاشم زاده گفت: سازمان دامپزشکی کشور در دو سال اخیر اقدامات ویژه ای برای کاهش مصرف آنتی بیوتیک ها و مقاومت میکروبی داشته اما در تخصیص اعتبارات حوزه سلامت مغفول مانده است.
وی تصریح کرد: در دولت یازدهم واکسیناسیون منظمی در بخش کنترل بیماری «بروسلوز» و کاهش بیماری تب مالت انجام شده است زیرا وقتی حجم واکسیناسیون افزایش می یابد، ابتلا به بیماری روند کاهشی طی می کند.
هاشم زاده یادآور شد: در دولت گذشته به دلیل حجم پایین واکسیناسیون برسلوز، بروز بیماری تب مالت در انسان به شدت افزایش یافت.
معاون تشخیص و درمان سامزان دامپزشکی کشور با اشاره به رضایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از اقدام های موثر سازمان دامپزشکی در کنترل و مقابله با بیماری های مشترک بین انسان و دام، افزود: با این همه همچنان عملکرد مثبت این سازمان در افکار عمومی و در میان مسئولان مغفول مانده است.
هاشم زاده گفت: مشکل اصلی ما دیدگاه مسئولان رده بالای کشور در زمینه تخصیص اعتبارات موثر به این بخش است به طوری که توسعه یافتگی اکثر کشورهای پیشرفته دنیا در زمینه سلامت، به جایگاه و ساختار بالای دامپزشکی برمی گردد.
وی اضافه کرد: با وجود اینکه سلامت و بهداشت در جوامع پیشرفته از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است و تمامی استاندارد های بین المللی رعایت می شود اما با این وجود حدود 50 درصد بیماری ها ناشی از غذاست که موجب مرگ ومیر انسان ها می شود.
این کارشناس سازمان دامپزشکی تاکید کرد: کارشناسان ناظر دامپزشکی در فرانسه برای کنترل بیماری های ناشی از غذا در تمامی فروشگاه ها و رستوران ها حضور دارند که این مهم تاثیر بسزایی در عملکرد این مراکز و سلامت جامعه دارد.
** آنتی بیوتیک ها پس از چهارسال بی اثر می شوند
هاشم زاده درباره نارضایتی شرکت های بزرگ دنیا و ایران در تولید آنتی بیوتیک های نسل جدید گفت: تولید یک آنتی بیوتیک نسل جدید با گذراندن چهار مرحله تحقیقاتی و اثبات بین 10 تا 15 سال زمان می برد تا ثبت و وارد بازار شود، اما همین آنتی بیوتیک ها به دلیل بروز مقاومت های میکروبی ظرف مدت سه تا چهار سال بی اثر می شوند.
وی افزود: همین امر سبب شده تا شرکت های بزرگ به دلیل هزینه های بالای تولید قادر به تولید نسل های جدید آنتی بیوتیک ها نباشند و این اقدام را غیراقتصادی بدانند.
**نزدیک به 50 درصد منبع بیماری های غذازا فرآورده های دامی است
«فرحمند صالح زاده» معاون نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی با اشاره به چگونگی جلب توجه جهانیان به بیماری های ناشی از مواد غذایی یا منتقله از غذا گفت: جلب افکار عمومی دنیا به این بیماری ها به دنبال برخی حوادث از جمله حادثه چرنوبیل و آلوگی های ناشی از ان در سال 1986 بوجود آمد.
وی افزود: آلودگی با «دی آکسین» (Dioxin) در غذا در بلژیک 1997 میلادی، وجود «آرسیل آمید» (Acryl amide) در غذا در ژوئن 2002، وجود یک نوع میکروب (E.Sakazakii) در شیرخشک در فوریه 2004 از دیگر رویدادهایی بود که توجه مردم جهان را به موضوع بیماری های ناشی از غذا سوق داد.
وی با اشاره به مهاجرت و مسافرت سالانه حدود 600 تا 700 میلیون نفر در دنیا، اظهارکرد: به دنبال گزارش سازمان جهانی بهداشت در مورد خطرات تروریستی منتقله از غذا در ژانویه 2003 این سازمان تصمیم به تشکیل شبکه جهانی ایمنی غذا
((International Food Safety Authorities Network ( INFOSAN) به منظور نظارت بر سلامتی غذا و همچنین تبادل اطلاعات کرد.
وی با بیان اینکه این شبکه جهانی علاوه بر نظارت بر سلامتی غذا، با راه اندازی زیرمجموعه ای اقدام به ارایه فوری اطلاعات در این زمینه می کند، گفت: با راه اندازی این شبکه مسئولان عالی کشورها به خصوص دست اندرکاران حوزه بهداشت می توانند علاوه بر تبادل اطلاعات بیماری های منتقله از غذا در داخل کشور به سرعت اطلاعات را در اختیار این شبکه جهانی قرار دهند تا در اسرع وقت از توسعه و گسترش خطرات جهانی آلودگی غذا پیشگیری لازم انجام شود.
صالح زاده با یادآوری عضویت ایران در این شبکه جهانی اظهار داشت: اکنون مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها ایالات متحده آمریکا (CDC) از معتبرترین مراکز در زمینه کنترل های بیماری ها از جمله بیماری منتقله از غذا به حساب می آید.
وی گفت: برخی کشورهای پیشرفته همچون کشورهای اروپایی اقدام به راه اندازی چنین مرکزی کرده اند اما در بسیاری از کشورها گزارش های مربوط به وضعیت بیماری های غذازا به دلیل نبود چنین مرکزی ناقص است و نمی توان روی آن حساب کرد.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی بیان کرد: مرکز بیماری منتقله از غذا در دهه هشتاد خورشیدی در ایران تاسیس شد اما به دلیل آنکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی آن است، سازمان دامپزشکی نمی تواند آماری در این زمینه ارایه دهد.
**ابتدای سالانه 179 میلیون نفر به بیماری های غذازا در جهان
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی اظهارکرد: طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها ایالات متحده (CDC) بطور میانگین 179 میلیون نفر در سال به بیماری منتقله از غذا دچار می شوند که از این تعداد 486 هزار نفر در بیمارستان بستری و از این تعداد 6 هزار و 186 نفر جان خود را از دست می دهند.
صالح زاده ادامه داد: طبق بررسی های انجام شده سالانه 25 هزار نفر در ارتباط با مقاومت های میکروبی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا دچار مرگ و میر می شوند.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی در ادامه با بیان اینکه اکنون منبع اصلی آلودگی غذا قابل تشخیص نیست، دلیل این امر را متفاوت بودن پاتولوژی این منابع عنوان کرد و گفت: اپیدومولوژی بیماری های منتقله از غذا بسیار مشکل است.
صالح زاده افزود: حتی در آمریکا نیز که از سابقه تاریخی علمی در این حوزه برخوردار است حدود پنج درصد منبع و پاتوژن های بیماری های منتقله از غذا ناشناخته مانده است.
وی در عین حال با اشاره به کار پژوهشی و تحقیقی 10 ساله انجام شده بین سال های 1998 تا 2008 میلادی در این زمینه گفت: اطلاعات جمع آوری شده با تخمین 95 درصدی نشان می دهد که منبع 48.01 درصد بیماری های منتقله از غذا فرآورده های دامی است که گوشت قرمز، مرغ و فرآورده های لبنی و تخم مرغ را شامل می شود.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی با اشاره به سهم هریک از فرآورده های دامی در بیماری های منتقله از غذا ادامه داد: طبق این گزارش سهم گوشت قرمز و مرغ در بیماری های غذازا 22 درصد، سهم فرآورده های لبنی و تخم مرغ 20 درصد و آبزیان نیز حدود
6.01 است.
صالح زاده در ادامه با اشاره به اینکه سهم فرآورده های دامی در مرگ بیماران مبتلا به بیماری های غذازا نیز 60 درصد است، ادامه داد: در این بین سهم گوشت مرغ در مرگ بیماران 29 درصد، فرآورده های لبنی و تخم مرغ 15 درصد و آبزیان حدود 6.4 درصد است.
وی یادآور شد: در سال 1385 مرکز بیماری های منتقله از آب و غذا و عفونت های بیمارستانی تحت مجموعه مرکز مدیریت بیماری ها معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایجاد شد.
وی با یادآوری اینکه حفظ امنیت غذایی فرآورده های دامی از وظایف اصلی سازمان دامپزشکی کشور به شمار می رود، ادامه داد: با وجود نزدیک به یک دهه از آغاز فعالیت این مرکز، قرار شده است از امسال برای موفقیت در مقابله با بیماری های منتقله از غذا، از خدمات سازمان دامپزشکی نیز در برنامه های آن استفاده شود زیرا سازمان دامپزشکی حدود 50 درصد می تواند در این زمینه نقش داشته باشد.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی با تاکید بر اینکه مبارزه با بیماری های منتقله از غذا نیازمند یک همکاری فرابخشی است، گفت: سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت، وزارت کشاورزی و نهادهای مختلف برای جلوگیری از این بیماری باید همکاری تنگاتنگی داشته باشند.
وی با اشاره به برگزاری کارگاه های آموزشی سازمان دامپزشکی در این خصوص و اینکه حدود 200 نوع بیماری منتقله از غذا و آب با پاتوژن ها و عوامل مختلف وجود دارد، گفت: سازمان دامپزشکی به دلیل نقشی که در بیماری های منتقله از غذا دارد، برنامه های کنترلی و تزریق واکیسناسیون در بیماری های دامی مانند پیشگیری و کنترل بیماری بروسلوز، سل، سالمونلا را به صورت جدی دنبال می کند.
صالح زاده یادآور شد: معاونت بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی از سال 1388 برنامه پایش باقیمانده ها آنتی بیوتیک ها را اجرا کرده است.
وی افزود: آخرین پایش این سازمان که امسال انجام شد، بیانگر آن است که خوشبختانه فرآورده شیر کشور از هیچ نوع نمونه آنتی بیوتیک مجاز و غیرمجاز برخوردار نیست.
به گفته صالح زاده، این اتفاق برای نخستین بار است که از سال 1388 در کشور رخ می دهد ضمن آنکه در سال های قبل نیز میزان این آنتی بیوتیک ها بسیار پایین بوده است.
**مقاومت های میکروبی به عنوان یک چالش جدی در دنیا مطرح است
«محسن مشکوة» معاون دفتر دارو و درمان سازمان دامپزشکی کشور در این میزگرد با بیان اینکه مقاومت میکروبی از طریق غذا و فرآورده های غذایی به خصوص دام به انسان منتقل می شود، به کشف واکسن پنی سلین بعنوان نخستین دستاورد بشری در کشف آنتی بیوتیک در سال 1928 از سوی الکساندرفلمینگ اشاره کرد.
وی با بیان اینکه در آن زمان با این کشف بزرگ راهی برای درمان بیماری های لاعلاج باز شد، ادامه داد: اما این قضایا دیری نپایید زیرا در سال 1945 یعنی 17 سال بعد فلمینگ اعلام کرد که می تواند در مقابل پنی سیلین نیز مقاومت ایجاد شود و میکروب ها می توانند مقاومت کنند که این موضوع در سال 1960 به شکل جهانی گزارش شد.
این مقام مسئول با تاکید بر اینکه امروز مساله مقاومت میکروبی به عنوان یک چالش و معضل جهانی مطرح شده و مورد توجه دنیا قرار گرفته است، گفت: برخی سازمان های بین المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت و نیز سازمان جهانی بهداشت دام، طرح ها و برنامه های اجرایی و اقدامات مشترکی را در این زمینه در دستور کار خود قرار داده اند.
وی با اشاره به اینکه در ایران نیز دو نهاد اصلی یعنی وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی بعنوان دو سازمان برنامه محور برای برنامه ریزی برای مقابله با مقاومت های میکروبی محسوب می شوند، در عین حال گفت: البته چه بسا کسانی که اکنون در وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی مشغول به کار هستند اما درباره مقاومت های میکروبی و آنتی بیوتیکی اطلاعات جامعی ندارند.
** راهبردهای لازم برای مقابله با مقاومت های میکروبی
مشاور رئیس سازمان و مدیر امور درمانگاه ها و ساماندهی مشاغل غیر دولتی سازمان دامپزشکی با بیان اینکه باکتری های میکروبی از طریق غذا و فرآورده های غذایی به خصوص دام به انسان منتقل می شود، بحث مقاومت های میکروبی و چالش های آن را همراه با اثرات مستقیم و غیر مستقیمی دانست.
مشکوة افرایش مرگ و میر و هزینه های درمان بیمار را از جمله اثرات مستقیم بیماری های غذا زا و مقاومت های میکروبی برشمرد و افزود: با طولانی شدن بیماری ها به دلیل مقاومت باکتری در برابر آنتی بیوتیک ها و همچنین حفاظت نکردن از بیماران در برابر جراحی به علت کنترل نشدن عفونت های جراحی به طور حتم جان بیماران به خطر افتاده و از طرفی هزینه های درمانی نیز افزایش خواهد یافت.
وی اثرات غیر مستقیم مقاومت های میکروبی را بسیار بیشتر از آثار مستقیم آن دانست و گفت: این موضوع به توسعه و اقتصاد کشور آسیب فراوانی خواهد رساند و بهره وری افرادی که دچار بیماری ها می شوند را بسیار کاهش خواهد داد، ضمن اینکه باید سرمایه گذاری بیشتری برای تولید دارو و واکسن و ابزارهای تشخیصی انجام شود.
مشکوة با بیان اینکه حدود دو میلیون نفر در آمریکا به بیماری های مبتلا می شوند که عامل آن مقاوم با آنتی بیوتیک است، اظهار کرد: از این میزان حدود 23 هزار نفر جان خود را از دست می دهند و مهمتر آنکه هزینه مستقیم درمان موارد مقاومت آنتی بیوتیک در آمریکا سالانه 20 میلیارد دلار است.
مشاور رئیس سازمان دامپزشکی با اشاره به نقش مقاومت های میکروبی در کاهش بهره وری در آمریکا نیز گفت: در سال 2008 حدود 35 میلیارد دلار تنها مقاومت آنتی بیوتیکی به جامعه آمریکا ضرر زده است؛ اینکه در چه نوع باکتری هایی چه میزان مقاومت و مرگ و میر اتفاق می افتد، همه شناسایی شده است.
وی با اشاره به اینکه برای مهار مقاومت های میکروبی که یک عزم جهانی است پنج راهبرد باید اجرایی شود، گفت: نخستین کار ارتقای درک موجود از مقاومت های میکروبی است به طوری که همگان به آن آگاهی یابد.
مشکوة دومین استراتژی را توسعه نظام مراقبت های ملی و آزمایشگاه هایی مرجع ذکر کرد و افزود: باید از سیستمی یکپارچه در سطح کشور برخوردار باشیم که بتواند همه اطلاعات و مسائل را در سطح کشور رصد و الگوی جغرافیایی مقاومت های میکروبی را طراحی و راهنمایی لازم را بر پایه آن ارایه کند.
مشاور رییس سازمان و مدیر امور درمانگاه ها و ساماندهی مشاغل غیردولتی سازمان دامپزشکی در ادامه کاهش عفونت ها از طریق اقدامات پیشگیرانه را سومین استراتژی برای مقابله با مقاومت های میکروبی برشمرد.
مشکوة، کنترل منطقی عرضه و فروش آنتی بیوتیک ها را به عنوان چهارمین استراتژی مقابله با مقاومت های میکروبی در کشور ذکر کرد.
وی با اظهار تاسف از اینکه هر آنتی بیوتیکی در داروخانه ها عرضه می شود و حتی به شکل اینترنتی نیز به فروش می رسد، تاکید کرد: این روند به طورحتم به مصرف بی رویه و نادرست آنتی بیوتیک ها دامن خواهد زد و افزایش مقاومت های دارویی را تشدید خواهد کرد.
وی در ادامه سرمایه گذاری روی تولید واکسن ها و داروهایی همچون مسکن که از توان سرمایه گذاری شرکت ها خارج است و مصرف عموم دارد را پنجمین استراتژی مقابله با مقاومت های میکروبی عنوان کرد.
مشکوه گفت: هنگامی که میکروب ها در برابر آنتی بیوتیک ها پس از گذشت سه چهار سال مقاوم می شوند، کمتر شرکت ها در این خصوص سرمایه گذاری می کند پس باید برای تولید داورهای جدید، سرمایه گذاری لازم انجام شود.
**برگزاری سمپوزیوم یک روزه هشدار مصرف آنتی بیوتیک ها
در ادامه وی با اشاره به اینکه، سازمان جهانی بهداشت جهانی دام هفته ای را از 24 الی 30 آبان ماه به هفته «هشدار آنتی بیوتیک ها» اختصاص داده است، گفت: این سازمان از تمام کشورهای عضو خواسته است که در این هفته اقداماتی از جمله ارتقاء آگاهی بخشی و درک جامعه نسبت به مقاومت های میکروبی داشته باشند.
مشاور رئیس سازمان و مدیرامور درمانگاه ها و ساماندهی مشاغل غیر دولتی سازمان دامپزشکی یادآور شد: در همین رابطه سمپوزیوم یک روزه هشدار مصرف آنتی بیوتیک ها با حضور مسئولان و نمایندگانی از سایر سازمان های دولتی و غیردولتی مرتبط، جوامع دامپزشکی، اتحادیه های دامداران، مرغداران، آبزی پروران، زنبورداران، تولیدکنندگان و واردکنندگان دارو و مواد بیولوژیک، شبکه های پخش دارو، داروخانه داران و کلینیسین های دامپزشکی در سالن اجتماعات اداره کل دامپزشکی استان تهران برپا می شود.
وی هدف اصلی از برگزاری این سمپوزیوم را افزایش هرچه بیشتر آگاهی از مخاطرات ناشی از مقاومت های آنتی بیوتیکی دانست.
** مقاومت میکروبی مشکل فعلی کشور است
«عادل حقیقی» مدیرکل مرکز ملی تشخیص و مطالعات کاربردی آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی کشور نیز در این میزگرد گفت: طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، مقاومت میکروبی دغدغه فعلی ما است نه دغدغه آینده؛ بنابراین مقابله با مقاومت میکروبی یکی از موضوعات مهم جهان به شمار می رود که سازمان بهداشت جهانی (WHO) متولی اجرای آن است.
وی گفت: ایران برای همراهی با این سازمان جهانی باید از ظرفیت سازمان های داخلی همچون سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو ، وزارت جهادکشاورزی و وزارت آموزش و پرورش و سازمان حفظ نباتات استفاده کند.
به گفته حقیقی، به طور کلی مقاومت آنتی بیوتیکی به حدی مهم است که منشا آن از دامپزشکی آغاز و نتیجه آن در پزشکی و بهداشت جامعه انسانی دیده می شود و بنابراین تکالیف سازمان دامپزشکی در این حوزه بیش از آن است که قابل تصور باشد.
وی اضافه کرد: طبق گزارش های وزارت بهداشت، از بین 6 تا هفت گونه باکتری مهم، پنج مورد مربوط به ایران است که با مصرف غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها در حوزه پزشکی با مقاومت میکروبی مواجه شده اند.
وی تصریح کرد: طی یک سال گذشته وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به این نتیجه رسیده که متولی اصلی این موضوع سازمان دامپزشکی و حوزه دام و بهداشت دام کشور است که باید این سازمان های متولی به طور جدی وارد شود تا این موضوه سامان یابد.
حقیقی ادامه داد: بنابراین سازمان دامپزشکی کشور برنامه اجرایی و علمی مطابق جداول سوات ( swot ) تهیه و تدوین کرده است که در آن تمامی نقاط ضعف، قوت و فرصت ها مورد بررسی قرار می گیرد اما این مهم نیازمند تهیه برنامه مدونی از سوی دیگر سازمان های مرتبط است تا کمیته راهبردی کشوری با ریاست وزیر یا رئیس سازمان عملیاتی شود و به هدف بهداشت عمومی با کاهش مصرف انتی بیوتیک ها در دامپزشکی و پزشکی در ایران دست یابیم.
وی دلیل مقاومت میکروبی را تجویز غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها دانست و اضافه کرد: در این بخش دامپزشکی استفاده منطقی از آنتی بیوتیک ها براساس آنتی بیوگرام اختصاصی را مدنظر دارد که باید عملیاتی شود.
** شیر، عسل و ماهی تولیدی کشور سالم است
مدیرکل مرکز ملی تشخیص و مطالعات کاربردی آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی کشور گفت: آزمایشگاه مرجع ملی تشخصی از سال 1388 برنامه پایش در هشت محصول پروتئینی از جمله گوشت قرمز، گوشت مرغ، ماهیان سردآبی و ماهیان گرمابی، شیر، عسل، تخم مرغ و خوراک دام و طیور را آغاز کرد و در سال های اخیر با جدیت و دقت با راه اندازی تجهیزات (هایتک) این فرایند درحال اجراست.
وی اظهار داشت: طبق آخرین نتایج بدست آمده در سال 95 از پایش شیر و عسل و ماهی و حتی تقلبات این سه محصول عاری از هرگونه باقیمانده آنتی بیوتیک ها، فلزات سنگین و آفلاتوکسین است.
به گفته حقیقی، به دلیل صادرات فراورد های لبنی ایران به روسیه و رعایت پروتکل های سختگیرانه فدراسیون اوراسیا وجود آفلاتوکسین ها در مواد لبنی و شیر به شدت و با دقت مورد ارزیابی قرار می گیرد.
وی درباره مصرف هورمون رشد در مرغ افزوود: براساس نمونه های سال 89 تا 93 هیچ نوع مصرف هورمون در مرغ به ثبت نرسیده است حتی در زمینه تقلب های گوشت و شیر در ترکیبات رنگی و افزودنی ها با بروزرسانی دستگاه ها پایش صورت گرفته و حتی یک مورد تخلف نیز دیده نشده است.
حقیقی درباره مصرف مالاشیت گرین در ماهیان قزل آلا اضافه کرد: به دقت تمامی موارد و نمونه ها ارزیابی می شود و اگر مورد مثبتی دیده شود بلافاصله دستور معدوم سازی استخر پرورشی صادر می شود.
وی یکی از موارد تخصصی ارزیابی آزمایشگاه های مرجع دامپزشکی را شیمی آنالیز مواد غذایی فلزات سنگین (سرب، ارسنیک، کادنیوم، جیوه) دانست و گفت: این موارد در مواد اولیه خوراک دام، طیور و آبزیان تا ساخت دی کلسیم فسفات که در واحدهای تولیدی مورد استفاده قرار می گیرد ارزیابی می شود.
بر اساس اعلام سازمان های بهداشت جهانی باکتری ها مهمترین عامل میکروبی بیماری های مواد غذایی به شمار می روند اما اکنون بیماری های نوظهور و نوپدیدی در سطح جهان مطرح است که باکتری های ایجاد کننده آن به شدت در برابر آنتی بیوتیک ها مقاومند.
این موضوع سبب شده تا صنعت داروسازی دنیا نیز با توجه به سرعت تغییرات میکروب ها از تهیه آنتی بیوتیک های نسل جدید و قابل استفاده عاجز بمانند.
بر همین اساس بحث بیماری های منتقله از غذا و حرکت به سمت پیشگیری و جایگزینی و کاهش آنتی بیوتیک ها از مباحث روز دنیاست زیرا یک عفونت ساده که منشاء اصلی آن می تواند فرآورده دامی باشد، جان انسان را به راحتی به خطر می اندازد.
در این ارتباط مرکز بیماری های منتقله از آب، غذا و عفونت های بیمارستانی تحت مجموعه مرکز مدیریت بیماری ها که در معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایجاد شده است که در زمینه مقابله با بیماری های غذازا فعالیت می کند اما به نظر می رسد موفقیت هرچه بیشتر آن در گرو همکاری تنگاتنگ این مرکز با سازمان دامپزشکی کشور باشد.
با وجود آنکه نزدیک به دهه از فعالیت این مرکز در ایران می گذرد، سازمان دامپزشکی کشور هیچگونه نقشی در این مرکز نداشته که با توجه به نقش 50 درصدی فرآورده های دامی در بروز بیماری های غذازا، این امر در جای خود قابل تامل است.
البته این امر بیشتر به دلیل آن است که در کشورمان به طور منطقی به ریشه های پایه ای بهداشت خیلی توجه نمی شود؛ بعنوان مثال در طرح تحول سلامت نه تنها اثرگذاری سازمان دامپزشکی بر بهداشت عمومی نادیده گرفته شد، بلکه این سازمان هیچ محلی از اعراب نداشت و حتی یک ریال از منابع این طرح به آن تعلق نگرفت.
مروری تاریخی بر بیماری های ناشی از غذا، آثار و اهمیت این بحث در کنار موضوعاتی چون نقاط قوت و ضعف داخلی همچنین استراتژی و برنامه های راهبردی سازمان دامپزشکی در برخورد مقاومت های میکروبی از جمله موضوعاتی است در میزگرد خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) به آن پرداخته شد.
این میزگرد در آستانه نخستین هفته جهانی هشدار آنتی بیوتیک ها که از 14 تا 20 نوامبر 2016 برابر با 24 تا 30 آبان 1395نامگذاری شده است، با حضور «مسعود هاشم زاده» معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی، «محسن مشکوة» معاون دفتر دارو درمان سازمان دامپزشکی، «فرحمند صالح زاده» معاون دفتر نظارت بهداشت عمومی و مواد غذایی و «عادل حقیقی» مدیرکل مرکز ملی تشخیص و مطالعات کاربردی آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی برگزار شد.
** مصرف منطقی آنتی بیوتیک ها نیازمند همکاری بخش های دامپزشکی و پزشکی
معاون تشخیص و درمان بیماری های سازمان دامپزشکی کشور درباره مصرف بی اندازه آنتی بیوتیک ها و مقاومت میکروبی گفت: مصرف بی حد آنتی بیوتیک ها نه تنها به پزشکی بلکه به دامپزشکی ارتباط دارد و باید این دو سازمان برای حفظ سلامت جامعه همپای یکدیگر گام بردارند تا تاثیر آن در جامعه نیز دیده شود.
«مسعود هاشم زاده» اظهار داشت: با وجود اینکه آنتی بیوتیک برای کنترل بیماری ها در انسان و حیوان به مصرف می رسند، اما به دلیل آنکه انسان مصرف کننده نهایی آن است، این موضوع می تواند چندان مشکل ساز نباشد.
وی افزود: اما این موضوع در دام و فرآورده های دامی که انسان به مصرف می رساند می تواند اثرات نامطلوب و جبران ناپذیری در مقاومت میکروبی و در نهایت مرگ و میر داشته باشد.
هاشم زاده اظهار داشت: بحث مقاومت آنتی بیوتیک ها فقط مختص به ایران نیست بلکه ایران نیز عضو کارزار جهانی مبارزه با مقاومت میکروبی به شمار می رود و تمامی کشورها باید طبق دستورالعمل های بین المللی در این حوزه فعالیت کنند.
** نادیده گرفته شدن اقدام های دامپزشکی در حفظ سلامت جامعه
هاشم زاده گفت: سازمان دامپزشکی کشور در دو سال اخیر اقدامات ویژه ای برای کاهش مصرف آنتی بیوتیک ها و مقاومت میکروبی داشته اما در تخصیص اعتبارات حوزه سلامت مغفول مانده است.
وی تصریح کرد: در دولت یازدهم واکسیناسیون منظمی در بخش کنترل بیماری «بروسلوز» و کاهش بیماری تب مالت انجام شده است زیرا وقتی حجم واکسیناسیون افزایش می یابد، ابتلا به بیماری روند کاهشی طی می کند.
هاشم زاده یادآور شد: در دولت گذشته به دلیل حجم پایین واکسیناسیون برسلوز، بروز بیماری تب مالت در انسان به شدت افزایش یافت.
معاون تشخیص و درمان سامزان دامپزشکی کشور با اشاره به رضایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از اقدام های موثر سازمان دامپزشکی در کنترل و مقابله با بیماری های مشترک بین انسان و دام، افزود: با این همه همچنان عملکرد مثبت این سازمان در افکار عمومی و در میان مسئولان مغفول مانده است.
هاشم زاده گفت: مشکل اصلی ما دیدگاه مسئولان رده بالای کشور در زمینه تخصیص اعتبارات موثر به این بخش است به طوری که توسعه یافتگی اکثر کشورهای پیشرفته دنیا در زمینه سلامت، به جایگاه و ساختار بالای دامپزشکی برمی گردد.
وی اضافه کرد: با وجود اینکه سلامت و بهداشت در جوامع پیشرفته از جایگاه و اهمیت بالایی برخوردار است و تمامی استاندارد های بین المللی رعایت می شود اما با این وجود حدود 50 درصد بیماری ها ناشی از غذاست که موجب مرگ ومیر انسان ها می شود.
این کارشناس سازمان دامپزشکی تاکید کرد: کارشناسان ناظر دامپزشکی در فرانسه برای کنترل بیماری های ناشی از غذا در تمامی فروشگاه ها و رستوران ها حضور دارند که این مهم تاثیر بسزایی در عملکرد این مراکز و سلامت جامعه دارد.
** آنتی بیوتیک ها پس از چهارسال بی اثر می شوند
هاشم زاده درباره نارضایتی شرکت های بزرگ دنیا و ایران در تولید آنتی بیوتیک های نسل جدید گفت: تولید یک آنتی بیوتیک نسل جدید با گذراندن چهار مرحله تحقیقاتی و اثبات بین 10 تا 15 سال زمان می برد تا ثبت و وارد بازار شود، اما همین آنتی بیوتیک ها به دلیل بروز مقاومت های میکروبی ظرف مدت سه تا چهار سال بی اثر می شوند.
وی افزود: همین امر سبب شده تا شرکت های بزرگ به دلیل هزینه های بالای تولید قادر به تولید نسل های جدید آنتی بیوتیک ها نباشند و این اقدام را غیراقتصادی بدانند.
**نزدیک به 50 درصد منبع بیماری های غذازا فرآورده های دامی است
«فرحمند صالح زاده» معاون نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی با اشاره به چگونگی جلب توجه جهانیان به بیماری های ناشی از مواد غذایی یا منتقله از غذا گفت: جلب افکار عمومی دنیا به این بیماری ها به دنبال برخی حوادث از جمله حادثه چرنوبیل و آلوگی های ناشی از ان در سال 1986 بوجود آمد.
وی افزود: آلودگی با «دی آکسین» (Dioxin) در غذا در بلژیک 1997 میلادی، وجود «آرسیل آمید» (Acryl amide) در غذا در ژوئن 2002، وجود یک نوع میکروب (E.Sakazakii) در شیرخشک در فوریه 2004 از دیگر رویدادهایی بود که توجه مردم جهان را به موضوع بیماری های ناشی از غذا سوق داد.
وی با اشاره به مهاجرت و مسافرت سالانه حدود 600 تا 700 میلیون نفر در دنیا، اظهارکرد: به دنبال گزارش سازمان جهانی بهداشت در مورد خطرات تروریستی منتقله از غذا در ژانویه 2003 این سازمان تصمیم به تشکیل شبکه جهانی ایمنی غذا
((International Food Safety Authorities Network ( INFOSAN) به منظور نظارت بر سلامتی غذا و همچنین تبادل اطلاعات کرد.
وی با بیان اینکه این شبکه جهانی علاوه بر نظارت بر سلامتی غذا، با راه اندازی زیرمجموعه ای اقدام به ارایه فوری اطلاعات در این زمینه می کند، گفت: با راه اندازی این شبکه مسئولان عالی کشورها به خصوص دست اندرکاران حوزه بهداشت می توانند علاوه بر تبادل اطلاعات بیماری های منتقله از غذا در داخل کشور به سرعت اطلاعات را در اختیار این شبکه جهانی قرار دهند تا در اسرع وقت از توسعه و گسترش خطرات جهانی آلودگی غذا پیشگیری لازم انجام شود.
صالح زاده با یادآوری عضویت ایران در این شبکه جهانی اظهار داشت: اکنون مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها ایالات متحده آمریکا (CDC) از معتبرترین مراکز در زمینه کنترل های بیماری ها از جمله بیماری منتقله از غذا به حساب می آید.
وی گفت: برخی کشورهای پیشرفته همچون کشورهای اروپایی اقدام به راه اندازی چنین مرکزی کرده اند اما در بسیاری از کشورها گزارش های مربوط به وضعیت بیماری های غذازا به دلیل نبود چنین مرکزی ناقص است و نمی توان روی آن حساب کرد.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی بیان کرد: مرکز بیماری منتقله از غذا در دهه هشتاد خورشیدی در ایران تاسیس شد اما به دلیل آنکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی آن است، سازمان دامپزشکی نمی تواند آماری در این زمینه ارایه دهد.
**ابتدای سالانه 179 میلیون نفر به بیماری های غذازا در جهان
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی اظهارکرد: طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها ایالات متحده (CDC) بطور میانگین 179 میلیون نفر در سال به بیماری منتقله از غذا دچار می شوند که از این تعداد 486 هزار نفر در بیمارستان بستری و از این تعداد 6 هزار و 186 نفر جان خود را از دست می دهند.
صالح زاده ادامه داد: طبق بررسی های انجام شده سالانه 25 هزار نفر در ارتباط با مقاومت های میکروبی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا دچار مرگ و میر می شوند.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی در ادامه با بیان اینکه اکنون منبع اصلی آلودگی غذا قابل تشخیص نیست، دلیل این امر را متفاوت بودن پاتولوژی این منابع عنوان کرد و گفت: اپیدومولوژی بیماری های منتقله از غذا بسیار مشکل است.
صالح زاده افزود: حتی در آمریکا نیز که از سابقه تاریخی علمی در این حوزه برخوردار است حدود پنج درصد منبع و پاتوژن های بیماری های منتقله از غذا ناشناخته مانده است.
وی در عین حال با اشاره به کار پژوهشی و تحقیقی 10 ساله انجام شده بین سال های 1998 تا 2008 میلادی در این زمینه گفت: اطلاعات جمع آوری شده با تخمین 95 درصدی نشان می دهد که منبع 48.01 درصد بیماری های منتقله از غذا فرآورده های دامی است که گوشت قرمز، مرغ و فرآورده های لبنی و تخم مرغ را شامل می شود.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی با اشاره به سهم هریک از فرآورده های دامی در بیماری های منتقله از غذا ادامه داد: طبق این گزارش سهم گوشت قرمز و مرغ در بیماری های غذازا 22 درصد، سهم فرآورده های لبنی و تخم مرغ 20 درصد و آبزیان نیز حدود
6.01 است.
صالح زاده در ادامه با اشاره به اینکه سهم فرآورده های دامی در مرگ بیماران مبتلا به بیماری های غذازا نیز 60 درصد است، ادامه داد: در این بین سهم گوشت مرغ در مرگ بیماران 29 درصد، فرآورده های لبنی و تخم مرغ 15 درصد و آبزیان حدود 6.4 درصد است.
وی یادآور شد: در سال 1385 مرکز بیماری های منتقله از آب و غذا و عفونت های بیمارستانی تحت مجموعه مرکز مدیریت بیماری ها معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایجاد شد.
وی با یادآوری اینکه حفظ امنیت غذایی فرآورده های دامی از وظایف اصلی سازمان دامپزشکی کشور به شمار می رود، ادامه داد: با وجود نزدیک به یک دهه از آغاز فعالیت این مرکز، قرار شده است از امسال برای موفقیت در مقابله با بیماری های منتقله از غذا، از خدمات سازمان دامپزشکی نیز در برنامه های آن استفاده شود زیرا سازمان دامپزشکی حدود 50 درصد می تواند در این زمینه نقش داشته باشد.
معاون بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی با تاکید بر اینکه مبارزه با بیماری های منتقله از غذا نیازمند یک همکاری فرابخشی است، گفت: سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت، وزارت کشاورزی و نهادهای مختلف برای جلوگیری از این بیماری باید همکاری تنگاتنگی داشته باشند.
وی با اشاره به برگزاری کارگاه های آموزشی سازمان دامپزشکی در این خصوص و اینکه حدود 200 نوع بیماری منتقله از غذا و آب با پاتوژن ها و عوامل مختلف وجود دارد، گفت: سازمان دامپزشکی به دلیل نقشی که در بیماری های منتقله از غذا دارد، برنامه های کنترلی و تزریق واکیسناسیون در بیماری های دامی مانند پیشگیری و کنترل بیماری بروسلوز، سل، سالمونلا را به صورت جدی دنبال می کند.
صالح زاده یادآور شد: معاونت بهداشت عمومی و مواد غذایی دفتر نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی سازمان دامپزشکی از سال 1388 برنامه پایش باقیمانده ها آنتی بیوتیک ها را اجرا کرده است.
وی افزود: آخرین پایش این سازمان که امسال انجام شد، بیانگر آن است که خوشبختانه فرآورده شیر کشور از هیچ نوع نمونه آنتی بیوتیک مجاز و غیرمجاز برخوردار نیست.
به گفته صالح زاده، این اتفاق برای نخستین بار است که از سال 1388 در کشور رخ می دهد ضمن آنکه در سال های قبل نیز میزان این آنتی بیوتیک ها بسیار پایین بوده است.
**مقاومت های میکروبی به عنوان یک چالش جدی در دنیا مطرح است
«محسن مشکوة» معاون دفتر دارو و درمان سازمان دامپزشکی کشور در این میزگرد با بیان اینکه مقاومت میکروبی از طریق غذا و فرآورده های غذایی به خصوص دام به انسان منتقل می شود، به کشف واکسن پنی سلین بعنوان نخستین دستاورد بشری در کشف آنتی بیوتیک در سال 1928 از سوی الکساندرفلمینگ اشاره کرد.
وی با بیان اینکه در آن زمان با این کشف بزرگ راهی برای درمان بیماری های لاعلاج باز شد، ادامه داد: اما این قضایا دیری نپایید زیرا در سال 1945 یعنی 17 سال بعد فلمینگ اعلام کرد که می تواند در مقابل پنی سیلین نیز مقاومت ایجاد شود و میکروب ها می توانند مقاومت کنند که این موضوع در سال 1960 به شکل جهانی گزارش شد.
این مقام مسئول با تاکید بر اینکه امروز مساله مقاومت میکروبی به عنوان یک چالش و معضل جهانی مطرح شده و مورد توجه دنیا قرار گرفته است، گفت: برخی سازمان های بین المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت و نیز سازمان جهانی بهداشت دام، طرح ها و برنامه های اجرایی و اقدامات مشترکی را در این زمینه در دستور کار خود قرار داده اند.
وی با اشاره به اینکه در ایران نیز دو نهاد اصلی یعنی وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی بعنوان دو سازمان برنامه محور برای برنامه ریزی برای مقابله با مقاومت های میکروبی محسوب می شوند، در عین حال گفت: البته چه بسا کسانی که اکنون در وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی مشغول به کار هستند اما درباره مقاومت های میکروبی و آنتی بیوتیکی اطلاعات جامعی ندارند.
** راهبردهای لازم برای مقابله با مقاومت های میکروبی
مشاور رئیس سازمان و مدیر امور درمانگاه ها و ساماندهی مشاغل غیر دولتی سازمان دامپزشکی با بیان اینکه باکتری های میکروبی از طریق غذا و فرآورده های غذایی به خصوص دام به انسان منتقل می شود، بحث مقاومت های میکروبی و چالش های آن را همراه با اثرات مستقیم و غیر مستقیمی دانست.
مشکوة افرایش مرگ و میر و هزینه های درمان بیمار را از جمله اثرات مستقیم بیماری های غذا زا و مقاومت های میکروبی برشمرد و افزود: با طولانی شدن بیماری ها به دلیل مقاومت باکتری در برابر آنتی بیوتیک ها و همچنین حفاظت نکردن از بیماران در برابر جراحی به علت کنترل نشدن عفونت های جراحی به طور حتم جان بیماران به خطر افتاده و از طرفی هزینه های درمانی نیز افزایش خواهد یافت.
وی اثرات غیر مستقیم مقاومت های میکروبی را بسیار بیشتر از آثار مستقیم آن دانست و گفت: این موضوع به توسعه و اقتصاد کشور آسیب فراوانی خواهد رساند و بهره وری افرادی که دچار بیماری ها می شوند را بسیار کاهش خواهد داد، ضمن اینکه باید سرمایه گذاری بیشتری برای تولید دارو و واکسن و ابزارهای تشخیصی انجام شود.
مشکوة با بیان اینکه حدود دو میلیون نفر در آمریکا به بیماری های مبتلا می شوند که عامل آن مقاوم با آنتی بیوتیک است، اظهار کرد: از این میزان حدود 23 هزار نفر جان خود را از دست می دهند و مهمتر آنکه هزینه مستقیم درمان موارد مقاومت آنتی بیوتیک در آمریکا سالانه 20 میلیارد دلار است.
مشاور رئیس سازمان دامپزشکی با اشاره به نقش مقاومت های میکروبی در کاهش بهره وری در آمریکا نیز گفت: در سال 2008 حدود 35 میلیارد دلار تنها مقاومت آنتی بیوتیکی به جامعه آمریکا ضرر زده است؛ اینکه در چه نوع باکتری هایی چه میزان مقاومت و مرگ و میر اتفاق می افتد، همه شناسایی شده است.
وی با اشاره به اینکه برای مهار مقاومت های میکروبی که یک عزم جهانی است پنج راهبرد باید اجرایی شود، گفت: نخستین کار ارتقای درک موجود از مقاومت های میکروبی است به طوری که همگان به آن آگاهی یابد.
مشکوة دومین استراتژی را توسعه نظام مراقبت های ملی و آزمایشگاه هایی مرجع ذکر کرد و افزود: باید از سیستمی یکپارچه در سطح کشور برخوردار باشیم که بتواند همه اطلاعات و مسائل را در سطح کشور رصد و الگوی جغرافیایی مقاومت های میکروبی را طراحی و راهنمایی لازم را بر پایه آن ارایه کند.
مشاور رییس سازمان و مدیر امور درمانگاه ها و ساماندهی مشاغل غیردولتی سازمان دامپزشکی در ادامه کاهش عفونت ها از طریق اقدامات پیشگیرانه را سومین استراتژی برای مقابله با مقاومت های میکروبی برشمرد.
مشکوة، کنترل منطقی عرضه و فروش آنتی بیوتیک ها را به عنوان چهارمین استراتژی مقابله با مقاومت های میکروبی در کشور ذکر کرد.
وی با اظهار تاسف از اینکه هر آنتی بیوتیکی در داروخانه ها عرضه می شود و حتی به شکل اینترنتی نیز به فروش می رسد، تاکید کرد: این روند به طورحتم به مصرف بی رویه و نادرست آنتی بیوتیک ها دامن خواهد زد و افزایش مقاومت های دارویی را تشدید خواهد کرد.
وی در ادامه سرمایه گذاری روی تولید واکسن ها و داروهایی همچون مسکن که از توان سرمایه گذاری شرکت ها خارج است و مصرف عموم دارد را پنجمین استراتژی مقابله با مقاومت های میکروبی عنوان کرد.
مشکوه گفت: هنگامی که میکروب ها در برابر آنتی بیوتیک ها پس از گذشت سه چهار سال مقاوم می شوند، کمتر شرکت ها در این خصوص سرمایه گذاری می کند پس باید برای تولید داورهای جدید، سرمایه گذاری لازم انجام شود.
**برگزاری سمپوزیوم یک روزه هشدار مصرف آنتی بیوتیک ها
در ادامه وی با اشاره به اینکه، سازمان جهانی بهداشت جهانی دام هفته ای را از 24 الی 30 آبان ماه به هفته «هشدار آنتی بیوتیک ها» اختصاص داده است، گفت: این سازمان از تمام کشورهای عضو خواسته است که در این هفته اقداماتی از جمله ارتقاء آگاهی بخشی و درک جامعه نسبت به مقاومت های میکروبی داشته باشند.
مشاور رئیس سازمان و مدیرامور درمانگاه ها و ساماندهی مشاغل غیر دولتی سازمان دامپزشکی یادآور شد: در همین رابطه سمپوزیوم یک روزه هشدار مصرف آنتی بیوتیک ها با حضور مسئولان و نمایندگانی از سایر سازمان های دولتی و غیردولتی مرتبط، جوامع دامپزشکی، اتحادیه های دامداران، مرغداران، آبزی پروران، زنبورداران، تولیدکنندگان و واردکنندگان دارو و مواد بیولوژیک، شبکه های پخش دارو، داروخانه داران و کلینیسین های دامپزشکی در سالن اجتماعات اداره کل دامپزشکی استان تهران برپا می شود.
وی هدف اصلی از برگزاری این سمپوزیوم را افزایش هرچه بیشتر آگاهی از مخاطرات ناشی از مقاومت های آنتی بیوتیکی دانست.
** مقاومت میکروبی مشکل فعلی کشور است
«عادل حقیقی» مدیرکل مرکز ملی تشخیص و مطالعات کاربردی آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی کشور نیز در این میزگرد گفت: طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، مقاومت میکروبی دغدغه فعلی ما است نه دغدغه آینده؛ بنابراین مقابله با مقاومت میکروبی یکی از موضوعات مهم جهان به شمار می رود که سازمان بهداشت جهانی (WHO) متولی اجرای آن است.
وی گفت: ایران برای همراهی با این سازمان جهانی باید از ظرفیت سازمان های داخلی همچون سازمان دامپزشکی، وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو ، وزارت جهادکشاورزی و وزارت آموزش و پرورش و سازمان حفظ نباتات استفاده کند.
به گفته حقیقی، به طور کلی مقاومت آنتی بیوتیکی به حدی مهم است که منشا آن از دامپزشکی آغاز و نتیجه آن در پزشکی و بهداشت جامعه انسانی دیده می شود و بنابراین تکالیف سازمان دامپزشکی در این حوزه بیش از آن است که قابل تصور باشد.
وی اضافه کرد: طبق گزارش های وزارت بهداشت، از بین 6 تا هفت گونه باکتری مهم، پنج مورد مربوط به ایران است که با مصرف غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها در حوزه پزشکی با مقاومت میکروبی مواجه شده اند.
وی تصریح کرد: طی یک سال گذشته وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به این نتیجه رسیده که متولی اصلی این موضوع سازمان دامپزشکی و حوزه دام و بهداشت دام کشور است که باید این سازمان های متولی به طور جدی وارد شود تا این موضوه سامان یابد.
حقیقی ادامه داد: بنابراین سازمان دامپزشکی کشور برنامه اجرایی و علمی مطابق جداول سوات ( swot ) تهیه و تدوین کرده است که در آن تمامی نقاط ضعف، قوت و فرصت ها مورد بررسی قرار می گیرد اما این مهم نیازمند تهیه برنامه مدونی از سوی دیگر سازمان های مرتبط است تا کمیته راهبردی کشوری با ریاست وزیر یا رئیس سازمان عملیاتی شود و به هدف بهداشت عمومی با کاهش مصرف انتی بیوتیک ها در دامپزشکی و پزشکی در ایران دست یابیم.
وی دلیل مقاومت میکروبی را تجویز غیرمنطقی آنتی بیوتیک ها دانست و اضافه کرد: در این بخش دامپزشکی استفاده منطقی از آنتی بیوتیک ها براساس آنتی بیوگرام اختصاصی را مدنظر دارد که باید عملیاتی شود.
** شیر، عسل و ماهی تولیدی کشور سالم است
مدیرکل مرکز ملی تشخیص و مطالعات کاربردی آزمایشگاه های مرجع سازمان دامپزشکی کشور گفت: آزمایشگاه مرجع ملی تشخصی از سال 1388 برنامه پایش در هشت محصول پروتئینی از جمله گوشت قرمز، گوشت مرغ، ماهیان سردآبی و ماهیان گرمابی، شیر، عسل، تخم مرغ و خوراک دام و طیور را آغاز کرد و در سال های اخیر با جدیت و دقت با راه اندازی تجهیزات (هایتک) این فرایند درحال اجراست.
وی اظهار داشت: طبق آخرین نتایج بدست آمده در سال 95 از پایش شیر و عسل و ماهی و حتی تقلبات این سه محصول عاری از هرگونه باقیمانده آنتی بیوتیک ها، فلزات سنگین و آفلاتوکسین است.
به گفته حقیقی، به دلیل صادرات فراورد های لبنی ایران به روسیه و رعایت پروتکل های سختگیرانه فدراسیون اوراسیا وجود آفلاتوکسین ها در مواد لبنی و شیر به شدت و با دقت مورد ارزیابی قرار می گیرد.
وی درباره مصرف هورمون رشد در مرغ افزوود: براساس نمونه های سال 89 تا 93 هیچ نوع مصرف هورمون در مرغ به ثبت نرسیده است حتی در زمینه تقلب های گوشت و شیر در ترکیبات رنگی و افزودنی ها با بروزرسانی دستگاه ها پایش صورت گرفته و حتی یک مورد تخلف نیز دیده نشده است.
حقیقی درباره مصرف مالاشیت گرین در ماهیان قزل آلا اضافه کرد: به دقت تمامی موارد و نمونه ها ارزیابی می شود و اگر مورد مثبتی دیده شود بلافاصله دستور معدوم سازی استخر پرورشی صادر می شود.
وی یکی از موارد تخصصی ارزیابی آزمایشگاه های مرجع دامپزشکی را شیمی آنالیز مواد غذایی فلزات سنگین (سرب، ارسنیک، کادنیوم، جیوه) دانست و گفت: این موارد در مواد اولیه خوراک دام، طیور و آبزیان تا ساخت دی کلسیم فسفات که در واحدهای تولیدی مورد استفاده قرار می گیرد ارزیابی می شود.
