از نظر کارشناسان و صاحب نظران علوم تربیتی و اجتماعی، اوقات فراغت یکی از حساس ترین مقاطع زندگی افراد به شمار می‌رود که به مراتب در اقشار جوان و نوجوان جامعه از اهمیت بیشتری برخوردار است.
به گزارش خبرگزاری دانا، نحوه و کیفیت برنامه ریزی ها برای غنی سازی اوقات فراغت از ضروریاتی است که در میان بسیاری از اقشار جوان و نوجوان جامعه مورد غفلت و بی توجهی قرار می گیرد.
در واقع اوقات فراغت فرصتی ویژه است که بخشی از رشد و تعالی انسانی در این مقطع و بازه زمانی محقق می شود، زیرا عموما فعالیت‌های روزانه در قالب کار و اشتغال، منحصر به اموری روزمره و تکراری می‌شود و در فراغت است که انسان با پرداختن به امور دلخواه خود متناسب با استعدادها و علائق خویش در جهت رشد و پرورش خود گام برمی دارد.
در ادوار و دهه‌های پیشین نحوه گذران اوقات فراغت میان جوامع به عنوان یک مسأله اجتماعی مهم و برجسته مطرح نبود، زیرا اساسا نحوه گذران اوقات فراغت در قالب سنتی تأمین کننده و جوابگوی نیازهای روحی و روانی انسان بود.
شب نشینی ها، رابطه تنگاتنگ خانواده ها و بافت حاکم بر مناسبات اجتماعی و خانوادگی آن دوران، تا حد امکان فضا و خلأ دوران فراغت از کار را پر می‌کرد اما در عصر حاضر، پیشرفت تکنولوژی، دغدغه‌ها و مشغله‌های روزمره، ارتباطات دیجیتالی، شبکه های اجتماعی به مثابه پلی هستند که ارتباطات را به صورت مجازی محقق می کنند.
اگرچه در چنین عرصه ای ارتباطات با سهولت میسر می‌شود اما دیگر آن شور و صفای دوران گذشته در آن وجود ندارد.
در روزگار کنونی، انسان خسته از زندگی ماشینی، کمتر قادر است مناسبات و رفت و آمدها را به شیوه‌های سنتی تجربه کند و گاه احوالپرسی ها نیز در شکل و قالب مجازی محقق می شود که فاقد روح و احساس عاطفی لازم است.
به طور معمول اوقات فراغت به فراخور علاقه ها،سلیقه‌ها، داشته ها و امکانات افراد مدیریت می شود.
عالم با مطالعه، ورزشکار با تمرین های بدنی، هنرمند با خلق اثر هنری و نویسنده با دست به قلم شدن، هر کدام اوقات فراغت خویش را به نوعی پر می کنند و به واقع هر کس، متناسب با شخصیت و مَنش خود برای اوقات فراغت خویش برنامه ریزی می‌کند، اما ظاهرا در جامعه ما برخی برداشتی متفاوت از اوقات فراغت دارند.
*از بی برنامگی تا بستر سازی برای لغزش های احتمالی در اوقت فراغت
مهدیه حافظی جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،اظهار داشت: برخی از نوجوانان و جوانان گمان می کنند، اوقات فراغت فرصتی برای لذت جویی و خوش‌گذرانی است که چنین طرز تفکری خود می‌تواند به عاملی برای انحراف مبدل شود.
وی افزود: البته اصل لذت جویی نکوهیده نیست، بلکه منظور خوش‌گذرانی هایی است که به صورت افسار گسیخته و خارج از قاعده تجربه می شود که در اغلب موارد به عاملی برای انحراف و ابتذال بدل می شوند.
حافظی گفت: مدیریت و نظارت صحیح و اصولی خانواده و البته تأمین امکانات مورد نیاز جوانان، دو اصل حائز اهمیتی است که می تواند لذت جویی اوقات فراغت را در مسیری هدفمند و پر بازده هدایت کند.
*واکاوی اوقات فراغت از مَنظَر دین اسلام
حجت الاسلام و المسلمین سید رضا آمینی استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، در تشریح جایگاه اوقات فراغت در دین مبین اسلام اظهار داشت: مکتب اسلام به تفریح به عنوان یکی از نیازهای طبیعی و ضروری انسان تأکید و توجه دارد و اهمیت آن را هم تراز با دیگر نیازهای زیستی و اجتماعی انسان می داند.
وی افزود: با نگاهی به احادیث و روایاتی که از ائمه اطهار و بزرگان دین در خصوص نقش و اهمیت اوقات فراغت مطرح شده، به روشنی می‌توان به جایگاه تفریح و اوقات فراغت در دین اسلام پی برد.
حجت الاسلام آمینی عنوان کرد: به عنوان نمونه حضرت اعلی(ع) در نامه ای به اباذر به دو نعمت سلامتی و فراغت تأکید می ورزند که در آن مردم با بی توجهی به آن زیان کار می شوند.
*فقدان هدفمندی در اوقات فراغت
به واقع به موازاتی که اوقات فراغت حاوی و حامل فرصت های بسیاری می باشد به همان میزان می تواند زمینه ساز ظهور و بروز آسیب ها و تهدیدات متعددی نیز محسوب شود.
محمود شریعتی جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، یکی از آسیب‌های اوقات فراغت را بی برنامگی و عدم لحاظ کردن هدفمندی در آن عنوان می کند.
وی در این ارتباط اظهار کرد: اوقات فراغت بی برنامه با بیهودگی و اتلاف وقت مترادف است و سرمنشأ عمده انحرافات در همین بی برنامگی‌ها نهفته است.
این جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی گفت: در این نوع از اوقات فراغت، فرصت‌های بسیاری از دست می‌رود و به واقع ثانیه‌ها و دقایق بی بازگشت عمر انسان در این فضا به بطالت می گذرد.
* رخوت و بی تحرکی در اوقات فراغت
شریعتی نوعی دیگر از تهدیداتِ دوران فراغت را مشمول بی تحرکی می‌داند و در این خصوص می افزاید: بیشتر افراد در فراغت‌های بی تحرک، با گوش دادن به موسیقی، تماشای فیلم، استفاده از اینترنت، بازی های رایانه ای و غیره اوقات خود را سپری می کنند.
شریعتی گفت: البته گوش دادن به موسیقی یا دیدن فیلم هایی خوش ساخت و اثرگذار نیز به نوبه خود برای روح و روان، رشد و تعالی انسان لازم است، اما آن چه که مخرب است، معطوف به تبدیل شدن این امر به یک عادت است که در واقع فرد در بی تحرکی، صرفا دریافت کننده است و در چنین شرایطی، روحیه خلاقیت در انسان کور می شود و در موارد حاد می‌تواند با تحمیل آسیب هایی جدی همراه شود.
وی افزود: به عنوان مثال، افرادی که بخش اعظم اوقات فراغت خود را با بازی های رایانه ای سپری می‌کنند، ضریب آسیب و تخریب در آن ها بالا می رود و بعضا دیده می شود برخی از کسانی که به نوعی معتاد بازی‌های کامپیوتری شده‌اند، بعد از مدتی دچار مشکلاتی همچون صرع می شوند.
شریعتی در خاتمه یادآور شد: زمانی اوقات فراغت سنگ بنا و بسترساز رشد و تعالی می‌شود که جنبه‌های متعدد مورد نیاز انسان اعم از لذت، شادمانی، تفکر و اندیشه، آموزش، خلاقیت و غیره در آن لحاظ شود و تحقق این امر خطیر، مستلزم برنامه‌ریزی مدون و اصولی است که در ابعاد گوناگون تأمین کننده مولفه های فوق بر اساس روحیات، خلقیات و علاقه‌مندی های فرد شود و البته نباید از نظر دور داشت که بدون وجود و تأمین زیرساخت های لازم، عملا حاصل شدن چنین ساز و کاری فراهم نخواهد شد.
در واقع اوقات فراغت فرصتی ویژه است که بخشی از رشد و تعالی انسانی در این مقطع و بازه زمانی محقق می شود، زیرا عموما فعالیت‌های روزانه در قالب کار و اشتغال، منحصر به اموری روزمره و تکراری می‌شود و در فراغت است که انسان با پرداختن به امور دلخواه خود متناسب با استعدادها و علائق خویش در جهت رشد و پرورش خود گام برمی دارد.
در ادوار و دهه‌های پیشین نحوه گذران اوقات فراغت میان جوامع به عنوان یک مسأله اجتماعی مهم و برجسته مطرح نبود، زیرا اساسا نحوه گذران اوقات فراغت در قالب سنتی تأمین کننده و جوابگوی نیازهای روحی و روانی انسان بود.
شب نشینی ها، رابطه تنگاتنگ خانواده ها و بافت حاکم بر مناسبات اجتماعی و خانوادگی آن دوران، تا حد امکان فضا و خلأ دوران فراغت از کار را پر می‌کرد اما در عصر حاضر، پیشرفت تکنولوژی، دغدغه‌ها و مشغله‌های روزمره، ارتباطات دیجیتالی، شبکه های اجتماعی به مثابه پلی هستند که ارتباطات را به صورت مجازی محقق می کنند.
اگرچه در چنین عرصه ای ارتباطات با سهولت میسر می‌شود اما دیگر آن شور و صفای دوران گذشته در آن وجود ندارد.
در روزگار کنونی، انسان خسته از زندگی ماشینی، کمتر قادر است مناسبات و رفت و آمدها را به شیوه‌های سنتی تجربه کند و گاه احوالپرسی ها نیز در شکل و قالب مجازی محقق می شود که فاقد روح و احساس عاطفی لازم است.
به طور معمول اوقات فراغت به فراخور علاقه ها،سلیقه‌ها، داشته ها و امکانات افراد مدیریت می شود.
عالم با مطالعه، ورزشکار با تمرین های بدنی، هنرمند با خلق اثر هنری و نویسنده با دست به قلم شدن، هر کدام اوقات فراغت خویش را به نوعی پر می کنند و به واقع هر کس، متناسب با شخصیت و مَنش خود برای اوقات فراغت خویش برنامه ریزی می‌کند، اما ظاهرا در جامعه ما برخی برداشتی متفاوت از اوقات فراغت دارند.
*از بی برنامگی تا بستر سازی برای لغزش های احتمالی در اوقت فراغت
مهدیه حافظی جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان،اظهار داشت: برخی از نوجوانان و جوانان گمان می کنند، اوقات فراغت فرصتی برای لذت جویی و خوش‌گذرانی است که چنین طرز تفکری خود می‌تواند به عاملی برای انحراف مبدل شود.
وی افزود: البته اصل لذت جویی نکوهیده نیست، بلکه منظور خوش‌گذرانی هایی است که به صورت افسار گسیخته و خارج از قاعده تجربه می شود که در اغلب موارد به عاملی برای انحراف و ابتذال بدل می شوند.
حافظی گفت: مدیریت و نظارت صحیح و اصولی خانواده و البته تأمین امکانات مورد نیاز جوانان، دو اصل حائز اهمیتی است که می تواند لذت جویی اوقات فراغت را در مسیری هدفمند و پر بازده هدایت کند.
*واکاوی اوقات فراغت از مَنظَر دین اسلام
حجت الاسلام و المسلمین سید رضا آمینی استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، در تشریح جایگاه اوقات فراغت در دین مبین اسلام اظهار داشت: مکتب اسلام به تفریح به عنوان یکی از نیازهای طبیعی و ضروری انسان تأکید و توجه دارد و اهمیت آن را هم تراز با دیگر نیازهای زیستی و اجتماعی انسان می داند.
وی افزود: با نگاهی به احادیث و روایاتی که از ائمه اطهار و بزرگان دین در خصوص نقش و اهمیت اوقات فراغت مطرح شده، به روشنی می‌توان به جایگاه تفریح و اوقات فراغت در دین اسلام پی برد.
حجت الاسلام آمینی عنوان کرد: به عنوان نمونه حضرت اعلی(ع) در نامه ای به اباذر به دو نعمت سلامتی و فراغت تأکید می ورزند که در آن مردم با بی توجهی به آن زیان کار می شوند.
*فقدان هدفمندی در اوقات فراغت
به واقع به موازاتی که اوقات فراغت حاوی و حامل فرصت های بسیاری می باشد به همان میزان می تواند زمینه ساز ظهور و بروز آسیب ها و تهدیدات متعددی نیز محسوب شود.
محمود شریعتی جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان، یکی از آسیب‌های اوقات فراغت را بی برنامگی و عدم لحاظ کردن هدفمندی در آن عنوان می کند.
وی در این ارتباط اظهار کرد: اوقات فراغت بی برنامه با بیهودگی و اتلاف وقت مترادف است و سرمنشأ عمده انحرافات در همین بی برنامگی‌ها نهفته است.
این جامعه شناس و آسیب شناس اجتماعی گفت: در این نوع از اوقات فراغت، فرصت‌های بسیاری از دست می‌رود و به واقع ثانیه‌ها و دقایق بی بازگشت عمر انسان در این فضا به بطالت می گذرد.
* رخوت و بی تحرکی در اوقات فراغت
شریعتی نوعی دیگر از تهدیداتِ دوران فراغت را مشمول بی تحرکی می‌داند و در این خصوص می افزاید: بیشتر افراد در فراغت‌های بی تحرک، با گوش دادن به موسیقی، تماشای فیلم، استفاده از اینترنت، بازی های رایانه ای و غیره اوقات خود را سپری می کنند.
شریعتی گفت: البته گوش دادن به موسیقی یا دیدن فیلم هایی خوش ساخت و اثرگذار نیز به نوبه خود برای روح و روان، رشد و تعالی انسان لازم است، اما آن چه که مخرب است، معطوف به تبدیل شدن این امر به یک عادت است که در واقع فرد در بی تحرکی، صرفا دریافت کننده است و در چنین شرایطی، روحیه خلاقیت در انسان کور می شود و در موارد حاد می‌تواند با تحمیل آسیب هایی جدی همراه شود.
وی افزود: به عنوان مثال، افرادی که بخش اعظم اوقات فراغت خود را با بازی های رایانه ای سپری می‌کنند، ضریب آسیب و تخریب در آن ها بالا می رود و بعضا دیده می شود برخی از کسانی که به نوعی معتاد بازی‌های کامپیوتری شده‌اند، بعد از مدتی دچار مشکلاتی همچون صرع می شوند.
شریعتی در خاتمه یادآور شد: زمانی اوقات فراغت سنگ بنا و بسترساز رشد و تعالی می‌شود که جنبه‌های متعدد مورد نیاز انسان اعم از لذت، شادمانی، تفکر و اندیشه، آموزش، خلاقیت و غیره در آن لحاظ شود و تحقق این امر خطیر، مستلزم برنامه‌ریزی مدون و اصولی است که در ابعاد گوناگون تأمین کننده مولفه های فوق بر اساس روحیات، خلقیات و علاقه‌مندی های فرد شود و البته نباید از نظر دور داشت که بدون وجود و تأمین زیرساخت های لازم، عملا حاصل شدن چنین ساز و کاری فراهم نخواهد شد.
