شب ادراری اختلالی است که تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و گاهی استرس در کودکان بروزمی کند و به گفته متخصصان، این اختلال با افزایش سن خود به خود بهبود می یابد.
به گزارش خبرگزاری دانا، در دوره ای از کودکی یکی از مسائلی که باعث اذیت والدین می شود، شب ادراری فرزندشان است. شب ادراری یعنی خیس کردن لباس زیر و رختخواب، زمانی که با توجه به سن عقلی انتظار می رود کودک کنترل ادرار داشته باشد.
بسیاری ازخانواده ها برای درمان این مسئله به پزشک مراجعه می کنند، در صورتی که این اتفاق حداقل باید دوبار در هفته به مدت سه ماه تکرار شود، از طرف دیگر سن عقلی کودک باید حداقل پنج سال تمام باشد ، تا شب ادراری به این اختلال اطلاق شود.
شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی از آن ها جنبه جسمی و برخی دیگر جنبه روحی و روانی دارند، در اغلب موارد کودک با هر دو مسئله درگیر است.
دکتر کتایون خوشابی فلوشیپ روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده روز یکشنبه در خصوص این اختلال و روند درمان آن در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: اغلب کودکان به طور غیرعمد خود را خیس می کنند و سپس متوجه آن می شوند، در حالی که 7درصد کودکان پنج ساله شب ادراری دارند این میزان در 18 سالگی به یک درصد می رسد.
وی بیان کرد: از نظر سبب شناسی در ابتدا باید به اختلالات جسمی که ممکن است منجر به بروز شب ادراری شود، توجه کرد، باید در ابتدا اختلالاتی مانند دیابت شیرین و دیابت بی مزه، عفونت های ادراری و غیره بررسی شود و در صورت عدم وجود آنها به سایر مسائل در مورد شب ادراری پرداخته شود.
**** نقش عوامل ژنتیک در شب ادراری
خوشابی افزود: عوامل ژنتیک نقش مهمی در بروز شب ادراری دارند، به طوری که اقوام درجه اول 75 درصد کودکان مبتلا به شب ادراری این مسئله را در دوران کودکی خود داشته اند، در صورتی که پدری در دوران کودکی مبتلا به شب ادراری بوده شانس ابتلای فرزند او 7 برابر می شود.
وی ادامه داد: تعداد کمی از کودکان دارای شب ادراری، آنقدر خواب عمیقی دارند که علائمی را که مثانه به دلیل پر شدگی به مغز می فرستد، درک نمی کنند، در اغلب موارد مثانه کودک مشکل خاصی ندارد و فقط حجم آن کوچک است و با میزان کمتری از ادرار پر می شود و نیاز به تخلیه دارد.
وی گفت: مثانه کودک هنوز آن قدرگنجایش ندارد که بتواند در تمام طول شب ادرار تولید شده را در خود نگهدارد و در حقیقت سرریز می شود، در بعضی موارد هم ترشح شبانه هورمون کنترل کننده ادرار کافی نیست و بنابراین این حجم ادرار زیادتر است.
خوشابی با اشاره به این که استرس هایی مانند تولد فرزند دیگر، شروع مدرسه، اسباب کشی، طلاق، مرگ عزیزان و غیره در خانواده باعث بروز شب ادراری می شوند، گفت: در مواردی که کودک پس ازاین که حداقل یکسال تمام خشک بوده است، دچار شب ادراری شده، استرس های خانوادگی در مورد بروز این اختلال مطرح می شود.
*** سرانجام شب ادراری چه می شود؟
فلوشیپ روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده افزود: شب ادراری اختلالی است که با افزایش سن خود به خود بهبود می یابد، از طرف دیگر دوره های بهبودی و عود مجدد دارد و در مواردی شب ادراری بعد از شش ماه درمان کامل نیز عود می کند.
وی ادامه داد: به دلیل تبعات روانشناختی حاصل از شب ادراری مانند کاهش اعتماد به نفس، احساس شرم و خجالت، توهین و تحقیر کودک و تنبیه بدنی به منظور کنترل شب ادراری، ضروری است که پس از تشخیص و رد کردن عوامل ارگانیک حتما به درمان شب ادراری پرداخته شود.
*** شب ادراری چگونه درمان می شود؟
وی اظهارکرد: درمان های رفتاری از موثرترین روش های درمانی شب ادراری محسوب می شود، تنبیه نکردن کودک، آموزش مجدد کنترل ادرار، محدود کردن مایعات بعد از ساعت 7 شب از توصیه های موثر در درمان هستند.
خوشابی بیان کرد: تمرین دادن کودک در نگاهداری ادرار در طول روز به تقویت اسفنکتر مثانه کمک می کند، یعنی اینکه والدین کودک را تتشویق کنند که در طول روز مایعات بیشتری بنوشد و برای او توضیح دهند با این کار می تواند به افزایش حجم مثانه اش کمک کند و وقتی کودک ادرار دارد، او را تشویق کنند که خود را نگه دارد و تا آنجا که ممکن است دیرتر ادرار کند.
وی گفت: استفاده از جدول ستاره نیز به پیشرفت کودک برای کنترل شب ادراری کمک می کند، والدین با کمک کودک جدول ساده ای با درنظرگرفتن روزهای هفته تهیه کنند، روزهایی که رختخواب کودک خشک است، در جدول او برچسب بزنند و بستگی به شدت شب ادراری برای کسب سه، پنج یا هفت برچسب توسط کودک به او جایزه کوچکی بدهند، با گذشت زمان و کنترل شب ادراری والدین فاصله دادن جوایز را زیاد کنند.
خوشابی ادامه داد: در بسیاری از موارد شب ادراری حدود یک ساعت و نیم تا دو ساعت بعد از خواب رخ می دهد بنابراین کوک کردن ساعت زنگدار قبل از این زمان به منظور بیدار شدن کودک و رفتن او به دستشویی بسیار کمک کننده است، یعنی این که مسولیت بیدار شدن شبانه برای تخلیه مثانه را به خود کودک دهید.
وی گفت: استفاده از دستگاه شب نم، شب زنگ که هنگام خیس شدن لباس زیر کودک زنگ می زند و او را بیدار می کند نیز بسیار موثراست.
وی یادآور شد: در صورتی که سن کودک پایین و شدت شب ادراری کم باشد، در بسیاری از موارد با توصیه های رفتاری که ذکر شد، مشکل حل می شود، اما اگر سن کودک بالا و شدت آن زیاد باشد، به طوری که تبعات روانشناختی آن مانند کاهش عزت نفس، احساس شرمندگی، احساس تقصیر و گناه بروز کرده باشد بهتراست سریعتر از داروهای ویژه به صورت اسپری بینی و قرص های مخصوص برای کنترل شب ادراری که توسط پزشک متخصص کودکان، روانپزشک کودک تجویز می شود، استفاده کرد.
وی افزود: حداقل مدت مصرف داروها بین سه تا شش ماه است و امکان عود پس از پایان مدت درمان هم وجود دارد.
بسیاری ازخانواده ها برای درمان این مسئله به پزشک مراجعه می کنند، در صورتی که این اتفاق حداقل باید دوبار در هفته به مدت سه ماه تکرار شود، از طرف دیگر سن عقلی کودک باید حداقل پنج سال تمام باشد ، تا شب ادراری به این اختلال اطلاق شود.
شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی از آن ها جنبه جسمی و برخی دیگر جنبه روحی و روانی دارند، در اغلب موارد کودک با هر دو مسئله درگیر است.
دکتر کتایون خوشابی فلوشیپ روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده روز یکشنبه در خصوص این اختلال و روند درمان آن در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: اغلب کودکان به طور غیرعمد خود را خیس می کنند و سپس متوجه آن می شوند، در حالی که 7درصد کودکان پنج ساله شب ادراری دارند این میزان در 18 سالگی به یک درصد می رسد.
وی بیان کرد: از نظر سبب شناسی در ابتدا باید به اختلالات جسمی که ممکن است منجر به بروز شب ادراری شود، توجه کرد، باید در ابتدا اختلالاتی مانند دیابت شیرین و دیابت بی مزه، عفونت های ادراری و غیره بررسی شود و در صورت عدم وجود آنها به سایر مسائل در مورد شب ادراری پرداخته شود.
**** نقش عوامل ژنتیک در شب ادراری
خوشابی افزود: عوامل ژنتیک نقش مهمی در بروز شب ادراری دارند، به طوری که اقوام درجه اول 75 درصد کودکان مبتلا به شب ادراری این مسئله را در دوران کودکی خود داشته اند، در صورتی که پدری در دوران کودکی مبتلا به شب ادراری بوده شانس ابتلای فرزند او 7 برابر می شود.
وی ادامه داد: تعداد کمی از کودکان دارای شب ادراری، آنقدر خواب عمیقی دارند که علائمی را که مثانه به دلیل پر شدگی به مغز می فرستد، درک نمی کنند، در اغلب موارد مثانه کودک مشکل خاصی ندارد و فقط حجم آن کوچک است و با میزان کمتری از ادرار پر می شود و نیاز به تخلیه دارد.
وی گفت: مثانه کودک هنوز آن قدرگنجایش ندارد که بتواند در تمام طول شب ادرار تولید شده را در خود نگهدارد و در حقیقت سرریز می شود، در بعضی موارد هم ترشح شبانه هورمون کنترل کننده ادرار کافی نیست و بنابراین این حجم ادرار زیادتر است.
خوشابی با اشاره به این که استرس هایی مانند تولد فرزند دیگر، شروع مدرسه، اسباب کشی، طلاق، مرگ عزیزان و غیره در خانواده باعث بروز شب ادراری می شوند، گفت: در مواردی که کودک پس ازاین که حداقل یکسال تمام خشک بوده است، دچار شب ادراری شده، استرس های خانوادگی در مورد بروز این اختلال مطرح می شود.
*** سرانجام شب ادراری چه می شود؟
فلوشیپ روانپزشکی کودک، نوجوان و خانواده افزود: شب ادراری اختلالی است که با افزایش سن خود به خود بهبود می یابد، از طرف دیگر دوره های بهبودی و عود مجدد دارد و در مواردی شب ادراری بعد از شش ماه درمان کامل نیز عود می کند.
وی ادامه داد: به دلیل تبعات روانشناختی حاصل از شب ادراری مانند کاهش اعتماد به نفس، احساس شرم و خجالت، توهین و تحقیر کودک و تنبیه بدنی به منظور کنترل شب ادراری، ضروری است که پس از تشخیص و رد کردن عوامل ارگانیک حتما به درمان شب ادراری پرداخته شود.
*** شب ادراری چگونه درمان می شود؟
وی اظهارکرد: درمان های رفتاری از موثرترین روش های درمانی شب ادراری محسوب می شود، تنبیه نکردن کودک، آموزش مجدد کنترل ادرار، محدود کردن مایعات بعد از ساعت 7 شب از توصیه های موثر در درمان هستند.
خوشابی بیان کرد: تمرین دادن کودک در نگاهداری ادرار در طول روز به تقویت اسفنکتر مثانه کمک می کند، یعنی اینکه والدین کودک را تتشویق کنند که در طول روز مایعات بیشتری بنوشد و برای او توضیح دهند با این کار می تواند به افزایش حجم مثانه اش کمک کند و وقتی کودک ادرار دارد، او را تشویق کنند که خود را نگه دارد و تا آنجا که ممکن است دیرتر ادرار کند.
وی گفت: استفاده از جدول ستاره نیز به پیشرفت کودک برای کنترل شب ادراری کمک می کند، والدین با کمک کودک جدول ساده ای با درنظرگرفتن روزهای هفته تهیه کنند، روزهایی که رختخواب کودک خشک است، در جدول او برچسب بزنند و بستگی به شدت شب ادراری برای کسب سه، پنج یا هفت برچسب توسط کودک به او جایزه کوچکی بدهند، با گذشت زمان و کنترل شب ادراری والدین فاصله دادن جوایز را زیاد کنند.
خوشابی ادامه داد: در بسیاری از موارد شب ادراری حدود یک ساعت و نیم تا دو ساعت بعد از خواب رخ می دهد بنابراین کوک کردن ساعت زنگدار قبل از این زمان به منظور بیدار شدن کودک و رفتن او به دستشویی بسیار کمک کننده است، یعنی این که مسولیت بیدار شدن شبانه برای تخلیه مثانه را به خود کودک دهید.
وی گفت: استفاده از دستگاه شب نم، شب زنگ که هنگام خیس شدن لباس زیر کودک زنگ می زند و او را بیدار می کند نیز بسیار موثراست.
وی یادآور شد: در صورتی که سن کودک پایین و شدت شب ادراری کم باشد، در بسیاری از موارد با توصیه های رفتاری که ذکر شد، مشکل حل می شود، اما اگر سن کودک بالا و شدت آن زیاد باشد، به طوری که تبعات روانشناختی آن مانند کاهش عزت نفس، احساس شرمندگی، احساس تقصیر و گناه بروز کرده باشد بهتراست سریعتر از داروهای ویژه به صورت اسپری بینی و قرص های مخصوص برای کنترل شب ادراری که توسط پزشک متخصص کودکان، روانپزشک کودک تجویز می شود، استفاده کرد.
وی افزود: حداقل مدت مصرف داروها بین سه تا شش ماه است و امکان عود پس از پایان مدت درمان هم وجود دارد.
