نان آوری زودرس

به گزار خبرگزاری دانا،ساعت نه و نیم شب متروی کلاهدوز: چشمانش خواب آلود و خسته است، از لحن تبلیغ چند بسته آدامس مونده ته جعبه ش معلومه چقدر بالاتر از سنش بی حوصله است، بی حوصلگی که هیچ سنخیتی با عدد تخمینی شناسنامه ش نداره.
قدم هاش تو واگن تقریبا نیمه خالی مترو، نصفه نیمه ست چون نصف اون ها رو با کشیدن پاهاش کف واگن طی می کنه، جثه ضعیفی داره و صدایی که خستگی با چاشنی معصومیت ازش میباره ، توی همون ته صدای مونده خسته ش سعی می کنه چاشنی کوچه بازاری لحنشو بیشتر کنه تا باور کنیم که کهنه کاره، باور کنیم که واقعا مرد و مسئول و نان آوره.
این روزها توی هر سفر ریلی و اتوبوس و بسیاری از خیابان ها و تقریبا در تمام شهرهای کشور به چند تااز این بچه ها بر می خوریم، بعضیاشون مردترند و نان آوری زودرس زودتر گریبانگیرشان شده و بعضی ها هم تازه کار و هنوز خسته و هنوز کمرو و خجالتی و هنوز در ابتدای راهی که نمای قشنگی از زندگی برایش متصور نیست.
کودک کار واژه ای ناخوشایند که ناخودآگاه ذهن و روح را خراش می دهد همواره از معضلات و آسیب های اجتماعی جامعه امروز بوده که به عدیده در مورد آن بحث و گفت وگو و موضوع بررسی راهکارهای رفع، بوده است، پدیده ای که گویا قصد رخت بربستن از جامعه را ندارد و در بسیاری مواقع و موارد و مناطق حتی پررنگ تر بر بوم اجتماع پر از درد می نشیند.

**تکلیف مبهم قانون در تعریف کودک
محمد لطفی از حقوقدانان کشور در این خصوص در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، بیشترین نیاز در مورد بحث کودکان از جمله کودکان کار را اصلاح قانون دانست و گفت: قوانین ما نقایص زیادی در حوزه کودک دارد. مثلا هنوز تکلیفمان با تعریف 'کودک' روشن نیست و در این تعریف مشکل داریم.
وی افزود: در مورد ازدواج و تشکیل خانواده تعریفی خاص و به عبارتی بلوغ خاص مطرح است، برای دختران سن 13 سال و برای پسران 15 سال در نظر گرفته شده است، ضمن اینکه قبل از این سنین را هم با اذن ولی کودک و اجازه دادگاه مجاز می دانند.

** کودکان بیوه نمادی از مشکلات قانونی در تعریف کودک

این حقوقدان گفت: کودک می تواند در 13 سالگی ازدواج کند اما در مورد مسایل مالی، اگر کودک 16 ساله ای جدا شده و خواهان دریافت مهریه باشد باید با حضور ولی یا قیم صورت گیرد.
لطفی ادامه داد: بنابراین در قوانین کشور ما در خصوص کودکان، تشکیل خانواده آسان تر از پیگیری مسایل مالی در نظر گرفته شده است، یعنی قوانین به گونه ای است که 'بلوغ ' که امری عمدتا جسمی است برای ازدواج مهم تر از رشد که مساله ای ذهنی است در نظر گرفته شده است.
اشاره به اینکه تعریفی که از کودک ارائه می‌شود با چیزی که قانون آن را کودک می‌خواند متفاوت است و به همین دلیل در حال حاضر پدیده ای به نام کودکان بیوه داریم.
علاوه بر مشکل در مفهوم کودک، قوانین ما به شدت پراکنده اند و در موضوع کودکانی که آسیب دیده اند قانون مدون و مشخصی وجود ندارد.
سال 81 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تصویب شد و در حال حاضر هم لایحه ای در قوه قضائیه هست که 6 سال است در انتظار تایید و ورود به صحن علنی مجلس است.
فرایند قانون نویسی ما مشکل دارد، این همه آزمون و خطا بعد از این همه سال محلی از اعراب ندارد
یکی دیگر از مشکلات ما در انطباق قوانین بین المللی با قوانین داخلی است، رویکردهای عامی که در کشور با آن ها مواجهیم عدالت محور یا مصلحت محور بودن قوانین بویژه نسبت به کودکان است؛ که رویکرد مصلحت محور متاسفانه کمرنگ است و تمایل به سمت عدالت محوری بسیار بیشتر است.
قوانین ما تا حدودی به حوزه کودک به طور افتراقی نگاه می کند اما هنوز تمایلش به سمت نگاه عدالت محور است.

**لزوم ایجاد نظام دادرسی ویژه کودکان

لطفی تاکید کرد، باید به جای قوانین پراکنده یک ' نظام دادرسی ویژه کودکان' درست شود و از ابتدا که کودک در تعارض با قانون قرار می گیرد همه مسائل مربوط به او و این تعارض جدا از بزرگسالان بررسی و رسیدگی شود.
وی ادامه داد، بزه دیدگی ثانویه با نبود این فرایند شکل می گیرد چرا که با نگاه و برخورد یکسان با کودک متعارض با قانون و بزرگسال در واقع در نظام دادرسی چندین برابر به او تعرض می شود.
در قانون حمایت از کودکان و نوجوانان خوشبختانه گامی موثر برداشته شده و کودک آزاری به عنوان یک جرم عمومی اعلام شده است.

**برخورداری 90 درصد کودکان کار از خانواده

فریبا درخشان نیا مدیر دفتر امور آسیب‌ دیدگان سازمان بهزیستی کشور هم در این خصوص گفت ، 90 درصد کودکان کار دارای خانواده هستند.
وی بر اساس گزارشی که از سوی روابط عمومی و امور بین الملل این سازمان بهزیستی منتشر شد با اشاره به فعالیت 48 مرکز حمایتی و آموزشی کودک و خانواده در سطح کشور افزود: سال گذشته 9 هزار و 200 کودک در سراسر کشور از خدمات مراکز حمایتی کودک و خانواده بهره مند شدند.
به گفته درخشان نیا ، با توجه به اینکه کودکان زیر 15 سال از نظر قانونی نباید کار کنند، سازمان در پی آن است که با توانمندسازی خانواده‌های نیازمند و تامین معاش آنها، جلوی شکل‌گیری معضل کودکان کار را بگیرد.
مدیر دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی، یکی از نکات مهم در کاهش آسیب‌های اجتماعی را مطالبه‌گری و حمایت‌طلبی از دستگاه‌های متولی برشمرد و افزود: کودکان کار نیازمند دریافت خدمات هستند ولی متاسفانه برخی از آن‌ها فراموش شده‌اند، در حالی که بر اساس تخمین سازمان‌های مردم‌ نهاد، 3 تا 7 میلیون کودک کار در کشور وجود دارد که 9 هزار و 200 نفر از آنان شناسایی شده اند.
درخشان نیا با اشاره به آیین‌نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان، بیان کرد: طبق این آیین‌نامه ساماندهی کودکان خیابانی بر عهده بهزیستی به همراه 11 دستگاه دیگر است که هر کدام تکالیفی دارند.
انوشیروان محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی نیز در مورد نحوه همکاری این دستگاه ها گفت: ممکن است برخی از کودکان کار مبتلا به بیماری بوده و از توان مالی کافی برای هزینه‌های درمان برخوردار نباشند که وزارت بهداشت برای ورود به این بخش اعلام آمادگی کرده، همچنین برخی از این کودکان به دلایلی از ادامه تحصیل بازمانده‌اند، که وزارت آموزش و پرورش می‌تواند آنها را به چرخه تحصیل برگرداند.
وی افزود: کمیته امداد امام (ره) نیز می‌تواند کودکان کاری را که خانواده‌هایشان آنها را به دلیل عدم تمکن مالی روانه خیابان‌ها کرده‌اند، تحت پوشش قرار دهد.
وی با اشاره به شیوه ساماندهی کودکانی که توسط گروه‌های مافیایی کنترل می‌شوند، یادآورشد: در این مورد نیز نیروی انتظامی، دادستانی، دادگستری و وزارت اطلاعات برای شناسایی سردسته‌های این باندها وارد عمل خواهند شد، ضمن اینکه ساماندهی این کودکان، خود عاملی در جهت قطع ابزار فعالیت این باندهای مافیایی است که در بخشی از آئین‌نامه به آن پرداخته‌ایم.

**بازماندگی از تحصیل دامن گیر کودکان کار

احمد میدری معاون رفاه اجتماعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با اشاره به راه اندازی سایت 'مشق ما' گفت: به منظور جمع آوری اطلاعات اقتصادی و اجتماعی و هدفمند کردن حمایت های اجتماعی و بازگرداندن کودکان کار به چرخه تحصیل و آموزش، این سایت راه اندازی شده که براساس اطلاعات این سایت در تمام استان های کشور با این کودکان تماس گرفته می شود.
وی تصریح کرد: تاکنون ١٣٢هزار کودک بازمانده از تحصیل در کل کشور در مقطع ابتدایی شناسایی شده اند و امید می رود با همکاری تمام دستگاه ها روند شناسایی با دقت و سرعت بیشتری پیگیری شود.

**سلب حضانت کودکان کار از والدین پس از 3 زنگ هشدار

رئیس سازمان بهزیستی هم در این ارتباط با اشاره به لایحه در حال تدوین توسط بهزیستی برای ساماندهی کودکان کار گفت: در صورت موافقت قوه قضائیه می توان کودکان کاری را که بیش از سه بار از سوی بهزیستی پذیرش شده و در مقابل مطالبه خانواده در اختیار آنها قرار گرفته اند و با همان مشخصات برای چندمین بار وارد خیابان شده‌اند از والدینشان سلب حضانت کرد.
بندپی افزود: این در حالیست که برخی از خانواده‌ها به علت فقدان مالی مجبور به آن می‌شوند که کودکانشان را به کار اجباری وادارند که در حال حاضر هر دو نهاد حمایتی بهزیستی و کمیته امداد آماده ارائه کمک‌های مالی به این خانواده‌ها هستند.
وی خاطر نشان کرد: تا پیش از این، این حمایت‌ها وجود نداشت زیرا خانواده‌ها هم اغلب تمایلی به دریافت این حمایت‌های مالی از سوی سازمان‌های حمایتی نداشتند، زیرا معمولا کودک یا پدر آنها توسط فرد دیگری اجیر می‌شدند اما با اجرای این طرح ضمن پیگیری خدمات مددکاری نسبت به حل این معضل اقدام می شود، زیرا وقتی مادر و پدر بدانند که در صورت تکرار این عمل خلع ید خواهند شد از ادامه کار جلوگیری خواهند کرد.
بندپی گفت: تاکنون 62 درصد کودکان کاری که در تهران جمع‌آوری کرده‌ایم، غیر ایرانی و از اتباع افغانی، پاکستانی و بنگلادشی بوده‌اند، که در این رابطه نیز مکاتباتی با وزارت امور خارجه داشته‌ایم، تا اگر در میان آنها کودکانی بدون مدارک احراز هویت باشند، به کشورشان برگردانده شوند.
وی گفت: مشارکت سازمان‌های مردم نهاد، بهترین راه ساماندهی کودکان کار خواهد بود.
در این که کودکان کار و خیابانی پدیده ای چند وجهی است شکی نیست، بررسی این موضوع و چرایی وجود آن و نیز راهکارهای رفع و حل این معضل نیز مسلما نیاز به هماهنگی و همراهی بسیاری از دستگاه ها ، نهادهای مختلف و البته همانند بسیاری از معضلات دیگر، پای فعال سمن ها و خیریه ها دارد.