در سال های گذشته رقبای جدی همچون گروه های دوستی، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی به خانواده ها راه یافته اند و از همین رو نقش خانواده ایرانی در حال تضعیف بوده و از طرفی کاهش زمان گفت وگو میان اعضای خانواده آسیب زا است.
به گزارش خبرگزاری دانا، خانواده پایه شکل گیری هر اجتماع و جامعه ای است و تمام اعضای همین جامعه هم درون چنین نهادی پرورش پیدا می کنند و آماده نقش آفرینی می شوند، جامعه شناسان و روانشناسان براین باورند که ریشه بسیاری از مشکلات جامعه را باید در خانواده جستجو کرد.
اگر نهاد خانواده نقش خود را به درستی ایفا نکند، یا جایگاه واقعی خود را در جامعه نداشته باشد، انسانی که از آن خارج می شود، نمی تواند نقش مثبتی در پیشبرد اهداف و برنامه های یک نهاد مدنی داشته باشد و گسترش روز افزون آسیب های اجتماعی به عنوان یکی از تبعات آن مطرح می شود.
معضلات اجتماعی، مباحث اقتصادی و فشار‌هایی که در اثر بیکاری و اعتیاد وجود دارد، موجب آسیب دیدن بیشتر خانواده می‌شود؛ از همین رو دولت دوازدهم برای موضوع خانواده راهبردهای مشخصی در قالب سیاست‌های کلی ابلاغی رهبر معظم انقلاب در حوزه خانواده، ماده 102 برنامه ششم توسعه و سیاست‌های خاص معاونت زنان تدوین کرده است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز زنجان، بر همین اساس اقدام به برگزاری میزگردی با عنوان 'بررسی مسائل اجتماعی خانواده، چالش ها و طرح های موثر' با حضور امامعلی دادخواه جامعه شناس، پژوهشگر و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان، دکتر یوسف بیانلو جامعه شناس و مجری طرح گفتمان خانواده در زنجان و دکتر مجید یوسفی روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان کرد.
**خانواده ایرانی هنوز مستحکم تر از خانواده های جوامع صنعتی است
جامعه شناس، پژوهشگر و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: با وجود تغییرات رخ داده در جوامع کنونی، خانواده ایرانی هنوز مستحکم تر از کشورهای صنعتی و مدرن است.
امامعلی دادخواه افزود: خانواده در هر جامعه ای، نهادی وابسته به خود آن جامعه است و از ساختار فرهنگی و اجتماعی آن تبعیت می کند.
وی یادآورشد: خانواده ایرانی هم جدای از این مقوله نیست و تحت تاثیر ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی است.
دادخواه اظهار داشت: خوشبختانه در مقایسه جامعه ایرانی با کشورهای فرامدرنی که امروز مشاهده می کنیم، هنوز خانواده در ایران از جایگاه والایی برخوردار است.
این جامعه شناس گفت: میزان پایداری خانواده در ایران بیشتر از سایر جوامع و در عین حال خانواده هنوز تاثیرگذارترین نهاد است و افراد از لحظه تولد تا مرگ به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر خانواده هستند.
وی خاطرنشان کرد: با این وجود، امروز حال خانواده ایرانی چندان خوب نیست و تحت فشارهای مختلف قرار دارد.
دادخواه تاکید کرد: امروز خانواده آن گونه که باید و شاید نمی تواند کارکردها و نقش خود را ایفا کند با وجود آنکه هنوز در ایران در مقایسه با بسیاری از جوامع صنعتی به علت ریشه های فرهنگ و جایگاه اجتماعی، هنوز از شان کافی برخوردار است.
** نقش خانواده ایرانی در حال تضعیف است
روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: طی سال های گذشته رقبای جدی همچون گروه های دوستی و فضای مجازی به خانواده ها راه یافته اند و از همین رو هم نقش خانواده ایرانی در حال تضعیف است.
مجید یوسفی ادامه داد: خانواده از ساختار اجتماعی یک جامعه تبعیت می کند، هم روی آن اثر می گذارد و هم از آن اثر می پذیرد.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر خانواده به تنهایی ساختار اجتماعی را نمی سازد، بلکه عوامل مختلف دیگری همچون سیستم آموزشی، رسانه، فرهنگ جاری غیر رسمی، پدیده کلان فضای مجازی و مسائل اقتصادی هم موثر هستند.
یوسفی افزود: شاید در گذشته خانواده در جامعه پذیری فرزندان، آموزش و تربیت آنان نقش اساسی و پررنگی داشت، اما به نظر می رسد با ظهور عواملی همچون فضای مجازی و محافل دوستان این موضوع کم رنگ شده است.
این روانشناس گفت: اکنون خانواده برای ایفای نقش جامعه پذیری با رقبای جدی مواجه است و به علت ناکافی بودن آموزش های دریافت شده، نمی تواند ارتباط خوبی با نسل جدید برقرار کند.
وی تصریح کرد: نبود ارتباط مناسب میان نسل ها هم به ریشه مسائلی که می توان از آن به بحران یا شبه بحران نام برد، تبدیل شده است.
** فصل جدید برای بهبود روابط در خانواده آغاز می شود
جامعه شناس و مجری طرح گفت و گو در خانواده در استان زنجان گفت: دولت دوازدهم اجرای طرحی را با عنوان طرح ملی گفت و گوی خانواده از ابتدای سال 97 شروع کرده است و در دست اجرا دارد.
یوسف بیانلو افزود: هدف از اجرای این طرح رسیدن به گفت و گو در میان اعضای خانواده به عنوانه واحد بنیادین جامعه است.
وی بیان اینکه کارمای این طرح معاونت زنان و خانواده رئیس جمهوری و مجری آن انجمن جامعه شناسی ایران است، یادآورشد: به این نتیجه رسیده ایم که برای موضوع خانواده باید رویکرد جامعه شناختی را در ابتدا مورد بررسی قرار داد و رویکردهای روانشناختی و فقاهتی را هم در کنار آن دید.
بیانلو اظهار داشت: در صورتی که این طرح به خوبی در لایه های مختلف استان ها اجرا شود می تواند یک تغییر اساسی در جامعه ایجاد کند و بستر مناسبی برای فرهنگ سازی در زمینه گفت و گو فراهم آورد.
این جامعه شناس گفت: در جامعه هم اکنون به جای ایجاد فضای گفت و گو و برقراری ارتباط درست، به یک تنش رسیده ایم و این طرح می تواند به طور تدریجی در سطح خانواده ها تاثیرگذار باشد.
** فقط 15 تا 20 دقیقه زمان گفت و گو میان خانواده ایرانی است
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: برای اجرای طرح گفت و گوی میان خانواده، دولت وارد نشده و اجرای آن را به سازمان های مردم نهاد واگذار کرده است.
دادخواه افزود: با تمام بار فرهنگی، مذهبی و اخلاقی که ادعا می شود در جامعه ایرانی وجود دارد، میانگین زمان گفت و گو میان خانواده در ایران به 15 تا 20 دقیقه در هر شبانه روز رسیده است.
وی یادآورشد: کاهش زمان گفت و گوی میان اعضای خانواده بسیار آسیب زاست.
دادخواه با بیان اینکه باید نهاد خانواده را از ابعاد مختلف و به شکل منظومه ای بررسی کرد، اظهار داشت: گاه مشاهده می شود که برخی متخصصانی میانداری می کنند که هیچ سررشته ای از مسائل خانواده ندارند.
این جامعه شناس گفت: در حوزه میانی هم در میان دستگاه ها و نهادها متاسفانه هماهنگی و همسویی لازم وجود ندارد و در سطح خرد هم تاکنون ارتباط درون نسلی و بین نسلی خانواده مورد بررسی قرار نگرفته است.
** تقابل فرهنگی غلطی میان خانواده جریان دارد
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: تقابل و باور غلطی میان خانواده ها شکل گرفته است که بر سر کوچکترین مباحث این تقابل رخ می دهد.
یوسفی افزود: طرح گفت و گوی ملی میان خانواده، راه های جدید، بهتر و شفافتری برای حل مشکل میان خانواده ها مطرح می کند.
وی یادآورشد: سه محور پژوهش، آموزش و مشاوره در زمینه روانشناسی برای حل مشکلات خانواده می تواند مطرح شود، موضوع مشاوره مساله ای انتخابی بوده اما جای پژوهش و آموزش در این حوزه خالی است.
این روانشناس با بیان اینکه در درجه نخست باید پژوهش کرد و ریشه مشکل را یافت، اظهار داشت: باید میان نسل ها تفاوتی وجود داشته باشد، چه بسا که نسل کنونی ارزش های جدیدتر و بیشتری به جامعه اضافه کرده باشند.
یوسفی خاطرنشان کرد: در زمینه ارتباط، مهمترین مشکل خانواده جامعه کنونی، اشکال در آموزش نحوه برقراری ارتباط میان اعضای آن است.
این استاد رشته روانشناسی دانشگاه زنجان گفت: ارتباط درستی ابتدا باید میان زوجین شکل بگیرد تا به دنبال آن والدین بتوانند ارتباط موثری با فرزندان برقرار کنند.
وی ادامه داد: به نظر می رسد، پژوهش ها باید این وضعیت را شفاف کنند تا بتوان ریشه مشکلات را پیدا کرد، در همین زمینه هم به حتم پایان نامه ها و همایش ها نمی توانند پاسخگو باشند.
یوسفی اضافه کرد: جامعه به یک موسسه پژوهشی صادق و مستقل نیاز دارد که بدون اینکه هدفی در زمینه تولید علم داشته باشد، به بررسی علمی مسائل اجتماعی به خصوص در زمینه خانواده بپردازد و مسائل را به شکل شفاف مطرح کند.
این روانشناس گفت: به علت نبود همین پژوهش های کاربری است که اکنون بسیاری از مفاهیم خارجی وارد کشور شده و به طور مستمر استفاده می شود و هیچ اطلاعاتی هم در مورد صحت و سقم آن در مورد مسائل اجتماعی وجود ندارد.
وی با تاکید بر اینکه جای برنامه های آموزشی در رسانه ملی خالی است، بر لزوم ارائه آموزش های مستقیم به خانواده ها و تک تک اعضای جامعه بدون جانب داری از گروه های خاص، تاکید کرد.
یوسفی با بیان اینکه جامعه ایرانی در مورد مشکلات خانواده دچار فقر پژوهشی است، تصریح کرد: در صورتی که در زمینه طرح ملی گفت و گوی خانواده همان مسیر قبلی طی شود، به حتم به همان نتایج سابق هم می توان دست یافت، مگر آنکه پژوهش ها پایه شکل گیری این مبحث باشد و تحقق این موضوع هم نیازمند دخالت سطوح بالای مدیریتی، بودجه و برنامه ریزی مناسب است.
این استاد روانشناسی دانشگاه زنجان بر لزوم بیرون کشیدن مشکلات از درون پژوهش ها تاکید کرد و گفت: باید به حتم پژوهش هایی بدون نیاز به انتشار، به شکل مستقل و صادقانه در خصوص مسائل خانواده انجام شود، تا پس از کشف مشکلات، بتوان راهکارهای عملیاتی و علمی مناسب هم ارائه کرد.
** خانواده مجال زندگی کردن ندارد
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: خانواده ایرانی اکنون مجال زندگی کردن ندارد و برای تامین نیازهای اولیه زندگی و زنده نگاه داشتن خود تقلا می کند.
دادخواه افزود: به حتم باید نتایج پژوهش ها و مبانی نظری و علمی برای شناخت مشکلات خانواده مد نظر قرار گیرد تا دچار سطحی گرایی، تقلیل گرایی و عوام زدگی نشویم.
وی یادآورشد: طی سال های گذشته مشکلات و فشارهای بیرونی بسیاری به خانواده ها وارد شده است و امروز خانواده برنامه ای برای دوست داشتن، تفریح، روابط عاطفی و نشاط ندارد.
این جامعه شناس گفت: تمام تلاش خانواده امروز معطوف به زنده نگاه داشتن خود شده و در این بحران اقتصادی و بیکاری بار تکفل خانواده افزایش یافته است.
دادخواه با بیان اینکه جامعه در حال گذر از بافت سنتی است و مدرنیسم را با تمام مظاهر می پذیرد، اظهار داشت: در این تغییر شبکه های خویشاندی، همسایگی و صنفی از بین می رود در حالی که جایگزینی هم برای آنها در جامعه ایرانی تعریف نشده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر در گذشته سلایق یکی بود و موضوع احترام به بزرگترها مطرح می شد، در حالی که از طی سال های گذشته خانواده همگرای ایرانی به سمت واگرایی حرکت کرده و موضوع فردگرایی و توجه به استقلال فردی رشد کرده است.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: به جرات می توان گفت که شهرها به گونه ای طراحی شده اند که زندگی محور نیستند و خودرو محور شده اند و به معنای واقعی مردم در ترکیبی از دود، آهن و سیمان زندگی می کنند.
وی خاطرنشان کرد: خانواده ایرانی امروز تنهاست و کمتر پشتیبانی دارد، در جوامع دیگر، سازمان های مختلفی جایگزین شبکه های سنتی شده اند و به شدت از خانواده حمایت می کنند.
دادخواه تصریح کرد: امروز در مقابل فشارهای اقتصادی، کدام سازمان وارد میدان می شود؟ در برابر فشارهای روانی کدام سازمان ها احساس مسئولیت می کند: کدام نهاد مددکاری به حمایت از خانواده ها و سالمندان می پردازد تا آرامش و آسایش مورد نیاز را ایجاد کند؟
این جامعه شناس و پژوهشگر گفت: خانواده در جامعه ما به حال خود رها شده و هر نهادی به نوعی آن را استثمار می کند و تحت فشارهای مختلف قرار می دهد.
وی افزود: خانواده تحت فشار و ابزار سیستم های اقتصادی، درمانی، آموزشی و سیاسی است و حامی و پشتیبانی ندارد و بسیاری از شعارهایی هم که در این زمینه داده می شوند، ابزاری برای تحقق ندارد.
دادخواه اضافه کرد: زمانی که این شعارها تحقق نمی یابد، خانواده اعتماد خود به نهادها و سازمان های مختلف را از دست می دهد همانگونه که امروز این بی اعتمادی، احساس بیگانگی و تلاش برای زنده ماندن بر خانواده ها حاکم است.
** زنگ خطر به صدا درآمده است
مجری طرح گفت و گوی ملی خانواده در استان زنجان گفت: زنگ های خطر برای خانواده ایرانی به صدا در آمده است و خود دولت و حاکمیت هم به این نکته رسیده اند، موضوعی که از سوی روانشناسان و جامعه شناسان در همین زمینه مطرح شده است.
بیانلو افزود: گزارش ها اعلام می کند که مشکل اساسی دنیای کنونی این است که خانواده دیگر آن پناهگاه قبلی و واحد بنیادین جامعه نیست.
وی تصریح کرد: امروز نه فقط خانواده پناهگاه نیست، بلکه خود هم دچار چالش و بحران شده و نمی تواند نقش ها و کارکردهای گذشته را ایفا کند.
این جامعه شناس و پژوهشگر با بیان اینکه خانواده خود به شدت گرفتار مسائل و انواع تعارضات شده است، گفت: امروز نه فقط این نهاد نمی تواند مشکلات خود را حل کند، بلکه نمی تواند تکیه گاهی برای اعضای خود باشد.
وی تاکید کرد: دستگاه های اداری و دولتی هم به شدت بخشی گرا و مرکز گرا شده اند و نا همسو و گاه در تضاد با خانواده فعالیت می کنند در حالی که تمامی آنها برای حمایت از خانواده شکل گرفته اند.
بیانلو اظهار داشت: با توجه به نگاه از بالا به پایینی و محدودیتی که در نیروی چالاک و انعطاف پذیر و بودجه ها وجود دارد، دستگاه های دولتی ناتوان از ورود علمی و پایدار برای شناخت مسائل زنان و کودکان هستند و با همین وضعیت هم به فعالیت خود ادامه می دهند.
مجری طرح ملی گفت و گوی میان خانواده در استان زنجان گفت: باید متوجه بود که نهادها و شبکه های مرتبط با خانواده اگر در جوامع غربی از بین رفته است، نهادهای مدنی مختلفی جایگزین آن شده اند، در حالی که در ایران این نهادهای مدنی هم شکل نگرفته اند.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه سازمان های غیر دولتی در حوزه زنان و کودکان شکل نگرفته اند و آن دسته از نهادهایی هم که وجود دارد در صورت فعالیت در حاشیه می ماند و در مجموع فضای کار کافی در حوزه خانواده وجود ندارد.
** بی توجهی به خانواده به افزایش آسیب های اجتماعی دامن زده است
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: نتیجه شرایط کنونی جامعه در خصوص خانواده افزایش روز افزون آسیب های اجتماعی است.
دادخواه ادامه داد: اکنون 40 درصد قتل ها در محدوده امن خانواده رخ می دهد، بی اعتمادی در خانواده ها شکل گرفته و طلاق عاطفی 50 درصد ریشه طلاق ها در جامعه است.
وی با بیان اینکه شیوه های کاربردی که می توان از این معضل جلوگیری کرد، مهم است، تاکید کرد: باید راهکارهای کمک به خانواده و افراد موثر را پیدا کرد.
** شرایط اجتماعی از خانواده حمایت نمی کند
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: شرایط اجتماعی اکنون به گونه ای شکل گرفته که نه فقط از خانواده حمایت نمی شود، بلکه گاه این نهاد را محدود و حتی استثمار می کند و با بهره برداری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خانواده را در منگنه قرار می دهد.
یوسفی با بیان اینکه عوامل بنیادین برای تغییر نیازمند زمان بیشتری هستند و مقاومت بیشتری دارند، تاکید کرد: در کنار اصلاح قوانین مربوط به خانواده، باید آموزش های گروهی را هم در بلند مدت مد نظر قرار داد.
وی اظهار داشت: در بسیاری از زیر بنایی ترین عوامل موثر بر بهبود شرایط خانواده کمتر می توان دخالت کرد.
این استاد روانشناسی گفت: هرچه عوامل موثر زیر بنایی تر باشد، سختتر دچار تغییر می شود.
یوسفی افزود: آموزش ها باید به همسو کردن اعضای خانواده با سایر ارکان اجتماعی اثر گذار منتج شود، خانواده باید تقویت و نقش هر یک از اعضای آن پررنگ تر شود.
وی با بیان اینکه رفتارهای کلیشه ای والدین با فرزندان به یکی از عوامل جدایی اعضای خانواده تبدیل شده است، یادآورشد: در صورتی که خانواده بیاموزد که چگونه با مسائل خود کنار بیاید، کمتر دچار چالش می شود.
این روانشناس گفت: امروز خانواده به قدری توانمند نیست که بتواند از عهده مشکلات خود بر آید و به حتم طبیعی است که در این شرایط اعضای آن به دنبال پناهگاه دومی باشند.
یوسفی خاطرنشان کرد: ثمره ادامه روند زندگی خانواده های سنتی، ازدواج اعضایی است که به دنبال رهایی از شرایط موجود هستند، این چنین خانواده جدید به عنوان محلی برای فرار از مشکلات قبلی و نه کسب آرامش و آسایش دیده می شود.
وی اظهار داشت: پیامد این نوع ازدواج ها، آمار روز افزون طلاق هاست، خانواده هایی که از صلابت لازم برخوردار نیستند و این روند و چرخه به همین شکل استمرار می یابد.
** آمارها خبرهای خوبی از خانواده ایرانی نمی دهند
عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: نتایج تحقیقات نشان می دهد که ایران عصبانی ترین مردم جهان را دارد، سطح تاب آوری کاهش یافته است، 40 درصد پسران با خانواده احساس راحتی نمی کنند و والدین زبان فرزندان را نمی دانند.
دادخواه ادامه داد: 45 درصد زوج ها از زندگی خود ناراضی هستند و این برای خانواده قابل قبول نیست، اعضای خانواده ایرانی بین 15 تا 20 دقیقه در 24 ساعت با همدیگر صحبت می کنند و ازدواج که شروع تاسیس خانواده محسوب می شود، به اولویت هفتم جوانان تبدیل شده است.
وی تاکید کرد: 95 درصد جوانان در بهترین سن زیستی که بین 20 تا 25 سال است ازدواج نمی کنند و خارج از این سن، خانواده تشکیل می دهند.
این جامعه شناس تصریح کرد: طی هفت تا هشت سال گذشته، سال به سال شاخص های میزان نشاط و شادی در جامعه کاهش یافته است در حالی که یکی از آثار خانواده سالم و افزایش ثمره این گفت و گو، ارتقای نشاط اجتماعی به شمار می آید.
دادخواه با بیان اینکه نشاط اجتماعی شاخصی برای سنجش کیفیت زندگی است، از افزایش میزان خشونت در جامعه در مقابل کاهش نشاط و شادمانی خبر داد و گفت: این نشانه پر تنش بودن خانواده هاست و خشونت کلامی در راس خانواده ها قرار دارد.
وی یکی از دلایل مشکلات موجود در خانواده را همان شکاف نسلی و تفاوت بین نسلی خواند و خاطرنشان کرد: 2 نسلی که زبان همدیگر را نمی فهمند و نسل های قبلی با همان ترازوی زمان خود رفتار جوانان را می سنجند و این قابل قبول نیست.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: باید این واقعیت تلخ یا شیرین را پذیرفت که نسل ها تغییر یافته است و فرزندان متولد دهه 60 تا 80 دیگر با نسل های قبل از انقلاب تفاوت دارند.
وی اظهار داشت: سرمایه اجتماعی نسل کنونی بالاتر است، سواد و انبوهی از اطلاعات را در اختیار دارد، با گروه های متعدد مرجع در ارتباط است و این گروه های مرجع را باید به رسمیت شناخت.
دادخواه با بیان اینکه نسل جدید تمایل به استقلال و تنوع طلبی داشته و مطالبات فراوانی دارد، یادآورشد: نسل جدید مدام هویت خود را تغییر می دهد و باز آفرینی می کند در حالی که گذشتگان هنوز به سبک خود زندگی می کنند و از همین رو هم جامعه باید نیازهای جوانان را به رسمیت بشناسد.
این جامعه شناس و پژوهشگر تاکید کرد: نباید به جوانان از بالا به پایین نگاه کرد، نباید این نسل به حاشیه کشیده شوند و بیکار باشند و به خاطر در حاشیه بودن احساس بیگانگی و بی قدرتی کنند.
وی تصریح کرد: این احساس منجر به انزوا یا پرخاشگری یا فرار جوانان می شود و آمار فرار مغزها هم این موضوع را تایید می کند.
دادخواه ادامه داد: هنوز جوانان را به رسمیت نمی شناسیم و به آنان به چشم ابزار نگاه می کنیم و اجازه چرخش آزاد به نخبگان نمی دهیم.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: بر اساس آموزه های اسلام و نظر اصحاب تعلیم و تربیت، خانواده باید کانون و هدف جامعه باشد و به ابزار تبدیل نشود و تمام سازمان ها در اختیار این نهاد قرار گیرد.
وی افزود: همه سازمان های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی، اقتصادی و درمانی باید در اختیار خانواده باشند و زمینه آرامش و آسایش آن را فراهم سازند نه آنکه خود خانواده به ابزار دست این سازمان ها تبدیل شود.
دادخواه یادآورشد: باید به تشکیل خانواده که از طریق ازدواج است، بها داد و زمینه لازم را برای ازدواج راحت جوانان فراهم کرد.
این جامعه شناس و پژوهشگر بر لزوم برآورده سازی نیازهای خانواده تاکید کرد و خواستار بها دادن به کیفیت زندگی در جامعه شد.
وی رتبه کیفیت زندگی ایرانی ها در جهان را 112 خواند و این رقم را عددی پایین تر از میانگین جهانی برشمرد.
دادخواه تاکید کرد: کیفیت زندگی یعنی دسترسی داشتن به نیازهایی که افراد از طریق آن احساس رضایت می کنند و خشنود می شوند و در این میان تقریح، بهداشت، گفت و گو، نشاط و شادمانی هم قرار می گیرد.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: باید زمینه برگزاری جشن ها و تجمع ها را فراهم کرد نه آنکه نگاه آسیب به آن داشت.
وی اضافه کرد: ایرانی ها برنامه های خوبی در اعیاد و مراسم های ملی و مذهبی دارند، نباید از آنها ترسید یا وارد حریم خصوصی مردم شد به حتم آن مردمی که در شادی شرکت می کنند، همان افرادی هستند که در عزاداری ها هم حضور دارند.
دادخواه با بیان اینکه نباید یک بعدی به وقایع اجتماعی نگاه کرد، خواستار مناسب سازی ساختار شهری، فضاهای عمومی برای گپ و گفت مردم شد.
این جامعه شناس تصریح کرد: تفریح، پوشش رنگی، شادی و حضو در جامعه حق جوانان است، نباید همه مسائل را امنیتی کرد و باید اجازه داد که مراسم و جشن ها آزادانه برگزار شوند چرا که ارتباطات آزاد منجر به گفت و گو می شود.
وی اظهار داشت: باید بسیاری از مسائل را به مردم آموزش داد و مردم به اطلاعات گسترده در خصوص ازدواج، تاب آوری، فرزند پروری و مسائل زناشویی نیاز دارند و نباید دور آنها سیم خاردار کشید.
دادخواه افزود: حداقل در 20 سال گذشته ثابت شده است که حق با جوانان بود، در حالی که نسل های قبلی با بسیاری از مسائل آنان مخالف بودند.
** باید برای بهبود شاخص های زندگی دست به کار شد
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: این موارد واقعیت کنونی جامعه است، باید آنها را پذیرفت، انکار این موارد انرژی بسیاری تلف می کند در حالی که با آنها زندگی می کنیم و ملزم به اقدام برای بهبود آنها هستیم.
یوسفی افزود: یکی از مفاهیم کلی که باید در همه سطوح تصمیم گیری و برنامه سازی در نظر گرفت، توانمند سازی خانواده است.
وی با بیان اینکه در کشورهای مختلف آموزش های پر ساعتی برای توانمند سازی خانواده ارائه می شود، یادآورشد: باید خانواده های مثبت را شناسایی کرد و الگو قرار داد در حالی که همواره به سراغ خانواده های آسیب دیده می رویم و مشکلات را نشان می دهیم.
این روانشناس گفت: همواره از اعتیاد، فقر، بیکاری، پرخاشگری و روان رنجوری برنامه سازی کرده ایم، در حالی که شناختی از خانواده های سالم به عنوان الگو نداریم و این اطلاعات را به حتم پژوهش ها در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهد.
یوسفی بر لزوم آغاز فرهنگ سازی از مدارس و سطوح پایین جامعه تاکید کرد و اظهار داشت: جایگاه خانواده نیازمند تقویت است و در همین ارتباط باید آموزش های لازم از سطوح ابتدایی ارائه شود.
وی خاطرنشان کرد: مورد دیگر به ادراک جوانان از امنیت باز می گردد، مساله ای که شامل مباحث مالی، امید به زندگی، خوشحالی نسبت به آینده، امید به خرید مسکن و ازدواج و خوشبختی می شود.
این روانشناس خواستار شکل گیری اخبار بر اساس واقعیت ها شد و ارائه اطلاعات از وضعیت واقعی جامعه را زمینه ساز افزایش امید در میان جوانان برشمرد.
یوسفی حمایت های شغلی و اقتصادی را زمینه ساز افزایش امید به آینده خواند و ادامه داد: در صورتی که تمامی این موارد در کنار همه دیده شود و مد نظر قرار گیرد، به حتم از ابعاد مختلف خانواده توانمند می شود.
این استاد دانشگاه زنجان گفت: به نظر مهمترین شاخصی که گفت و گو میان فرزندان و والدین را سخت می کند، پذیرش و تاب آوری است، پدر و مادر مباحث مورد علاقه فرزندان را نمی پذیرند.
وی تاکید کرد: والدین نسبت به مباحث جدیدی که فرزندان ارائه می کنند، واکنش هیجانی و رفتاری نشان می دهند، برای آنان پذیرش مباحثی که با عقاید 30 سال گذشته آنان در تقابل است، سخت محسوب می شود.
یوسفی تصریح کرد: حتی اگر فرزندان مباحث ضد ارزشی مطرح می کنند، والدین باید بپذیرند و اجازه ندهند که این مباحث از خانه خارج شود.
این روانشناس با بیان اینکه منظومه های مربوط به خانواده از دست رفته است، به شکل گیری شبکه های اجتماعی و زیر زمینی اشاره کرد و گفت: در صورتی که جوانان مطرح کننده مباحث جدید، از خانواده خارج شوند و گرد هم آیند، اتفاق نظر پیدا می کنند که خانواده به کار نمی آید.
وی این گروه ها را دارای کارکردی ناهماهنگی، نا همسو و گاه متضاد با خانواده خواند و اضافه کرد: به نظر می رسد همه تخصص ها، باید در سطوح تصمیم گیری دخالت کنند تا بتوانند به تصمیم هایی موثر و کارآمد برای رفع مشکل برسند.
یوسفی افزود: تاکنون بیشتر به ایده هایی توجه شده است که در کوتاه مدت ثمر بخش باشد، در حالی که این درست نیست، فرهنگ سازی اگر از سنین پایین رخ می دهد، نباید انتظار دستیابی به نتیجه طی یک یا 2 سال را داشت.
** فضای تعامل و گفت و گو باید ایجاد شود
مجری طرح ملی گفتمان خانواده در استان زنجان گفت: کم هزینه ترین و موثرترین راه برای حل مسائل مبتلا به خانواده ها، ایجاد بستر دائمی برای گفت و گوی رویاروی، چهره به چهره، مهربان، مستدل و متین در میان گروه ها، اقشار و اجتماعات است.
بیانلو تاکید کرد: این بستر گفت و گو در کوتاه مدت شکل نمی گیرد، باید در بازه زمانی کارهای فرهنگی را لحاظ کرد.
وی افزود: این موضوع از طریق ارتقای سطح همدلی و افزایش سطح تحمل در خانواده ها ایجاد می شود در حالی که در میان اعضای گروه های اجتماعی چنین ارتباطی شکل نمی گیرد.
بیانلو یادآورشد: مهمترین مساله تعامل بیت نسلی است که باید برای احیای آن دست به کار شد و متوجه بود که ایجاد فضا برای تعامل بسیار موثر است.
** از هر فضایی باید برای تعامل خانواده ها بهره گرفت
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: هر زمینه ای که بتواند حضور اعضای خانواده ها در کنار هم را فراهم کند، برای ایجاد فضای گفت و گو موثر است.
دادخواه اظهار داشت: اعضای خانواده ها در جشنواره آش، عزاداری حسینیه، چهارشنبه سوری، روز خانواده و هر برنامه دیگری کنار هم حضور دارند و فرصت گفت و گو برای آنان ایجاد می شود.
وی خاطرنشان کرد: در چنین مراسم هایی، ارتباطات فراتر از خانواده هم شکل می گیرد و گاه منجر به ازدواج هم می شود و شرایط را تسهیل می کند.
این جامعه شناس گفت: باید زمینه هایی را فراهم ساخت، فضاهای عمومی را افزایش داد تا در هر مناسبت و فرصتی اعضای خانواده گرد هم جمع شوند و زمینه گفت و گو ایجاد شود.
** تعامل هزینه ندارد
مجری طرح ملی گفتمان خانواده در زنجان گفت: ایجاد فضای گفت و گو در میان خانواده در کنار آنکه کاربردی و مهم است و باید پیگیری شود، هزینه ای هم برای جامعه ندارد.
بیانلو تاکید کرد: در بسیاری از کشورهای پیشرفته این مسائل حل شده است، همین که اعضای خانواده در یک محیط کنار هم حضور می یابند، اتفاق موثری است.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: در علم روانشناسی، خود ارتباط وسیله کسب آرامش است، به حتم همه این اقداماتی که برای افزایش همکاری در میان اعضای خانواده شکل می گیرد، در ایجاد ارتباط موثر است.
یوسفی افزود: در خانواده ای که گفت و گو شکل بگیرد، کمتر راز و اسرار مربوط به زندگی جزیره ای شخصی شکل می گیرد و برنامه ها و زندگی اعضای خانواده همسو می شود.
** همه اقدامات باید از خانواده آغاز شود
مجری طرح ملی گفتمان خانواده در زنجان گفت: دستاورد این طرح این است که خانواده ها محله ها و محله ها جامعه را تشکیل می دهند، محله به محیط گفت و گوی میان خانواده ها و اعضای آن تبدیل می شود و همه اقشار در کنار هم حضور می یابند.
بیانلو ادامه داد: در محله ای که گفت و گو شکل می گیرد، محله ای خاص می شود که برای کودکان بازمانده از تحصیل، واداشته به کار، کودکانی که در شرایط دشوار زندگی می کنند، مادران باردار و فرزندان آنها توجه می کند.
وی اضافه کرد: محله ای برای خانواده های سرزنده و مردان همیار و یاور همسر و زنان همراه و پشتیبان شوهر ایجاد می شود.
این جامعه شناس و پژوهشگر گفت: این روابط هم اکنون نیست و با اجرای این طرح محله دوستدار کودکان، نوجوانان، سالمندان مهاجران، از راه رسیدگان و بیکاران در جستجوی کار، نا امید از یافتن کار و افراد داوطلب یاری رساندن به دیگران ایجاد شود.
بیانلو خاطرنشان کرد: با اجرای این طرح، محله ما محله ای برای بسترهای ضروری سلامتی پایدار و ورزش برای همه می شود و فرقی میان جنسیت ها نیست، این فضاها را می توان ایجاد کرد.
وی تاکید کرد: این طرحی که به شکل علمی و بر اساس آخرین یافته های علمی تدوین شده است و طرح گفت و گوی میان خانواده هم به دنبال آن است که بتواند چالش ها را برطرف سازد.
اگر نهاد خانواده نقش خود را به درستی ایفا نکند، یا جایگاه واقعی خود را در جامعه نداشته باشد، انسانی که از آن خارج می شود، نمی تواند نقش مثبتی در پیشبرد اهداف و برنامه های یک نهاد مدنی داشته باشد و گسترش روز افزون آسیب های اجتماعی به عنوان یکی از تبعات آن مطرح می شود.
معضلات اجتماعی، مباحث اقتصادی و فشار‌هایی که در اثر بیکاری و اعتیاد وجود دارد، موجب آسیب دیدن بیشتر خانواده می‌شود؛ از همین رو دولت دوازدهم برای موضوع خانواده راهبردهای مشخصی در قالب سیاست‌های کلی ابلاغی رهبر معظم انقلاب در حوزه خانواده، ماده 102 برنامه ششم توسعه و سیاست‌های خاص معاونت زنان تدوین کرده است.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز زنجان، بر همین اساس اقدام به برگزاری میزگردی با عنوان 'بررسی مسائل اجتماعی خانواده، چالش ها و طرح های موثر' با حضور امامعلی دادخواه جامعه شناس، پژوهشگر و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان، دکتر یوسف بیانلو جامعه شناس و مجری طرح گفتمان خانواده در زنجان و دکتر مجید یوسفی روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان کرد.
**خانواده ایرانی هنوز مستحکم تر از خانواده های جوامع صنعتی است
جامعه شناس، پژوهشگر و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: با وجود تغییرات رخ داده در جوامع کنونی، خانواده ایرانی هنوز مستحکم تر از کشورهای صنعتی و مدرن است.
امامعلی دادخواه افزود: خانواده در هر جامعه ای، نهادی وابسته به خود آن جامعه است و از ساختار فرهنگی و اجتماعی آن تبعیت می کند.
وی یادآورشد: خانواده ایرانی هم جدای از این مقوله نیست و تحت تاثیر ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی است.
دادخواه اظهار داشت: خوشبختانه در مقایسه جامعه ایرانی با کشورهای فرامدرنی که امروز مشاهده می کنیم، هنوز خانواده در ایران از جایگاه والایی برخوردار است.
این جامعه شناس گفت: میزان پایداری خانواده در ایران بیشتر از سایر جوامع و در عین حال خانواده هنوز تاثیرگذارترین نهاد است و افراد از لحظه تولد تا مرگ به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر خانواده هستند.
وی خاطرنشان کرد: با این وجود، امروز حال خانواده ایرانی چندان خوب نیست و تحت فشارهای مختلف قرار دارد.
دادخواه تاکید کرد: امروز خانواده آن گونه که باید و شاید نمی تواند کارکردها و نقش خود را ایفا کند با وجود آنکه هنوز در ایران در مقایسه با بسیاری از جوامع صنعتی به علت ریشه های فرهنگ و جایگاه اجتماعی، هنوز از شان کافی برخوردار است.
** نقش خانواده ایرانی در حال تضعیف است
روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: طی سال های گذشته رقبای جدی همچون گروه های دوستی و فضای مجازی به خانواده ها راه یافته اند و از همین رو هم نقش خانواده ایرانی در حال تضعیف است.
مجید یوسفی ادامه داد: خانواده از ساختار اجتماعی یک جامعه تبعیت می کند، هم روی آن اثر می گذارد و هم از آن اثر می پذیرد.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر خانواده به تنهایی ساختار اجتماعی را نمی سازد، بلکه عوامل مختلف دیگری همچون سیستم آموزشی، رسانه، فرهنگ جاری غیر رسمی، پدیده کلان فضای مجازی و مسائل اقتصادی هم موثر هستند.
یوسفی افزود: شاید در گذشته خانواده در جامعه پذیری فرزندان، آموزش و تربیت آنان نقش اساسی و پررنگی داشت، اما به نظر می رسد با ظهور عواملی همچون فضای مجازی و محافل دوستان این موضوع کم رنگ شده است.
این روانشناس گفت: اکنون خانواده برای ایفای نقش جامعه پذیری با رقبای جدی مواجه است و به علت ناکافی بودن آموزش های دریافت شده، نمی تواند ارتباط خوبی با نسل جدید برقرار کند.
وی تصریح کرد: نبود ارتباط مناسب میان نسل ها هم به ریشه مسائلی که می توان از آن به بحران یا شبه بحران نام برد، تبدیل شده است.
** فصل جدید برای بهبود روابط در خانواده آغاز می شود
جامعه شناس و مجری طرح گفت و گو در خانواده در استان زنجان گفت: دولت دوازدهم اجرای طرحی را با عنوان طرح ملی گفت و گوی خانواده از ابتدای سال 97 شروع کرده است و در دست اجرا دارد.
یوسف بیانلو افزود: هدف از اجرای این طرح رسیدن به گفت و گو در میان اعضای خانواده به عنوانه واحد بنیادین جامعه است.
وی بیان اینکه کارمای این طرح معاونت زنان و خانواده رئیس جمهوری و مجری آن انجمن جامعه شناسی ایران است، یادآورشد: به این نتیجه رسیده ایم که برای موضوع خانواده باید رویکرد جامعه شناختی را در ابتدا مورد بررسی قرار داد و رویکردهای روانشناختی و فقاهتی را هم در کنار آن دید.
بیانلو اظهار داشت: در صورتی که این طرح به خوبی در لایه های مختلف استان ها اجرا شود می تواند یک تغییر اساسی در جامعه ایجاد کند و بستر مناسبی برای فرهنگ سازی در زمینه گفت و گو فراهم آورد.
این جامعه شناس گفت: در جامعه هم اکنون به جای ایجاد فضای گفت و گو و برقراری ارتباط درست، به یک تنش رسیده ایم و این طرح می تواند به طور تدریجی در سطح خانواده ها تاثیرگذار باشد.
** فقط 15 تا 20 دقیقه زمان گفت و گو میان خانواده ایرانی است
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: برای اجرای طرح گفت و گوی میان خانواده، دولت وارد نشده و اجرای آن را به سازمان های مردم نهاد واگذار کرده است.
دادخواه افزود: با تمام بار فرهنگی، مذهبی و اخلاقی که ادعا می شود در جامعه ایرانی وجود دارد، میانگین زمان گفت و گو میان خانواده در ایران به 15 تا 20 دقیقه در هر شبانه روز رسیده است.
وی یادآورشد: کاهش زمان گفت و گوی میان اعضای خانواده بسیار آسیب زاست.
دادخواه با بیان اینکه باید نهاد خانواده را از ابعاد مختلف و به شکل منظومه ای بررسی کرد، اظهار داشت: گاه مشاهده می شود که برخی متخصصانی میانداری می کنند که هیچ سررشته ای از مسائل خانواده ندارند.
این جامعه شناس گفت: در حوزه میانی هم در میان دستگاه ها و نهادها متاسفانه هماهنگی و همسویی لازم وجود ندارد و در سطح خرد هم تاکنون ارتباط درون نسلی و بین نسلی خانواده مورد بررسی قرار نگرفته است.
** تقابل فرهنگی غلطی میان خانواده جریان دارد
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: تقابل و باور غلطی میان خانواده ها شکل گرفته است که بر سر کوچکترین مباحث این تقابل رخ می دهد.
یوسفی افزود: طرح گفت و گوی ملی میان خانواده، راه های جدید، بهتر و شفافتری برای حل مشکل میان خانواده ها مطرح می کند.
وی یادآورشد: سه محور پژوهش، آموزش و مشاوره در زمینه روانشناسی برای حل مشکلات خانواده می تواند مطرح شود، موضوع مشاوره مساله ای انتخابی بوده اما جای پژوهش و آموزش در این حوزه خالی است.
این روانشناس با بیان اینکه در درجه نخست باید پژوهش کرد و ریشه مشکل را یافت، اظهار داشت: باید میان نسل ها تفاوتی وجود داشته باشد، چه بسا که نسل کنونی ارزش های جدیدتر و بیشتری به جامعه اضافه کرده باشند.
یوسفی خاطرنشان کرد: در زمینه ارتباط، مهمترین مشکل خانواده جامعه کنونی، اشکال در آموزش نحوه برقراری ارتباط میان اعضای آن است.
این استاد رشته روانشناسی دانشگاه زنجان گفت: ارتباط درستی ابتدا باید میان زوجین شکل بگیرد تا به دنبال آن والدین بتوانند ارتباط موثری با فرزندان برقرار کنند.
وی ادامه داد: به نظر می رسد، پژوهش ها باید این وضعیت را شفاف کنند تا بتوان ریشه مشکلات را پیدا کرد، در همین زمینه هم به حتم پایان نامه ها و همایش ها نمی توانند پاسخگو باشند.
یوسفی اضافه کرد: جامعه به یک موسسه پژوهشی صادق و مستقل نیاز دارد که بدون اینکه هدفی در زمینه تولید علم داشته باشد، به بررسی علمی مسائل اجتماعی به خصوص در زمینه خانواده بپردازد و مسائل را به شکل شفاف مطرح کند.
این روانشناس گفت: به علت نبود همین پژوهش های کاربری است که اکنون بسیاری از مفاهیم خارجی وارد کشور شده و به طور مستمر استفاده می شود و هیچ اطلاعاتی هم در مورد صحت و سقم آن در مورد مسائل اجتماعی وجود ندارد.
وی با تاکید بر اینکه جای برنامه های آموزشی در رسانه ملی خالی است، بر لزوم ارائه آموزش های مستقیم به خانواده ها و تک تک اعضای جامعه بدون جانب داری از گروه های خاص، تاکید کرد.
یوسفی با بیان اینکه جامعه ایرانی در مورد مشکلات خانواده دچار فقر پژوهشی است، تصریح کرد: در صورتی که در زمینه طرح ملی گفت و گوی خانواده همان مسیر قبلی طی شود، به حتم به همان نتایج سابق هم می توان دست یافت، مگر آنکه پژوهش ها پایه شکل گیری این مبحث باشد و تحقق این موضوع هم نیازمند دخالت سطوح بالای مدیریتی، بودجه و برنامه ریزی مناسب است.
این استاد روانشناسی دانشگاه زنجان بر لزوم بیرون کشیدن مشکلات از درون پژوهش ها تاکید کرد و گفت: باید به حتم پژوهش هایی بدون نیاز به انتشار، به شکل مستقل و صادقانه در خصوص مسائل خانواده انجام شود، تا پس از کشف مشکلات، بتوان راهکارهای عملیاتی و علمی مناسب هم ارائه کرد.
** خانواده مجال زندگی کردن ندارد
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: خانواده ایرانی اکنون مجال زندگی کردن ندارد و برای تامین نیازهای اولیه زندگی و زنده نگاه داشتن خود تقلا می کند.
دادخواه افزود: به حتم باید نتایج پژوهش ها و مبانی نظری و علمی برای شناخت مشکلات خانواده مد نظر قرار گیرد تا دچار سطحی گرایی، تقلیل گرایی و عوام زدگی نشویم.
وی یادآورشد: طی سال های گذشته مشکلات و فشارهای بیرونی بسیاری به خانواده ها وارد شده است و امروز خانواده برنامه ای برای دوست داشتن، تفریح، روابط عاطفی و نشاط ندارد.
این جامعه شناس گفت: تمام تلاش خانواده امروز معطوف به زنده نگاه داشتن خود شده و در این بحران اقتصادی و بیکاری بار تکفل خانواده افزایش یافته است.
دادخواه با بیان اینکه جامعه در حال گذر از بافت سنتی است و مدرنیسم را با تمام مظاهر می پذیرد، اظهار داشت: در این تغییر شبکه های خویشاندی، همسایگی و صنفی از بین می رود در حالی که جایگزینی هم برای آنها در جامعه ایرانی تعریف نشده است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر در گذشته سلایق یکی بود و موضوع احترام به بزرگترها مطرح می شد، در حالی که از طی سال های گذشته خانواده همگرای ایرانی به سمت واگرایی حرکت کرده و موضوع فردگرایی و توجه به استقلال فردی رشد کرده است.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: به جرات می توان گفت که شهرها به گونه ای طراحی شده اند که زندگی محور نیستند و خودرو محور شده اند و به معنای واقعی مردم در ترکیبی از دود، آهن و سیمان زندگی می کنند.
وی خاطرنشان کرد: خانواده ایرانی امروز تنهاست و کمتر پشتیبانی دارد، در جوامع دیگر، سازمان های مختلفی جایگزین شبکه های سنتی شده اند و به شدت از خانواده حمایت می کنند.
دادخواه تصریح کرد: امروز در مقابل فشارهای اقتصادی، کدام سازمان وارد میدان می شود؟ در برابر فشارهای روانی کدام سازمان ها احساس مسئولیت می کند: کدام نهاد مددکاری به حمایت از خانواده ها و سالمندان می پردازد تا آرامش و آسایش مورد نیاز را ایجاد کند؟
این جامعه شناس و پژوهشگر گفت: خانواده در جامعه ما به حال خود رها شده و هر نهادی به نوعی آن را استثمار می کند و تحت فشارهای مختلف قرار می دهد.
وی افزود: خانواده تحت فشار و ابزار سیستم های اقتصادی، درمانی، آموزشی و سیاسی است و حامی و پشتیبانی ندارد و بسیاری از شعارهایی هم که در این زمینه داده می شوند، ابزاری برای تحقق ندارد.
دادخواه اضافه کرد: زمانی که این شعارها تحقق نمی یابد، خانواده اعتماد خود به نهادها و سازمان های مختلف را از دست می دهد همانگونه که امروز این بی اعتمادی، احساس بیگانگی و تلاش برای زنده ماندن بر خانواده ها حاکم است.
** زنگ خطر به صدا درآمده است
مجری طرح گفت و گوی ملی خانواده در استان زنجان گفت: زنگ های خطر برای خانواده ایرانی به صدا در آمده است و خود دولت و حاکمیت هم به این نکته رسیده اند، موضوعی که از سوی روانشناسان و جامعه شناسان در همین زمینه مطرح شده است.
بیانلو افزود: گزارش ها اعلام می کند که مشکل اساسی دنیای کنونی این است که خانواده دیگر آن پناهگاه قبلی و واحد بنیادین جامعه نیست.
وی تصریح کرد: امروز نه فقط خانواده پناهگاه نیست، بلکه خود هم دچار چالش و بحران شده و نمی تواند نقش ها و کارکردهای گذشته را ایفا کند.
این جامعه شناس و پژوهشگر با بیان اینکه خانواده خود به شدت گرفتار مسائل و انواع تعارضات شده است، گفت: امروز نه فقط این نهاد نمی تواند مشکلات خود را حل کند، بلکه نمی تواند تکیه گاهی برای اعضای خود باشد.
وی تاکید کرد: دستگاه های اداری و دولتی هم به شدت بخشی گرا و مرکز گرا شده اند و نا همسو و گاه در تضاد با خانواده فعالیت می کنند در حالی که تمامی آنها برای حمایت از خانواده شکل گرفته اند.
بیانلو اظهار داشت: با توجه به نگاه از بالا به پایینی و محدودیتی که در نیروی چالاک و انعطاف پذیر و بودجه ها وجود دارد، دستگاه های دولتی ناتوان از ورود علمی و پایدار برای شناخت مسائل زنان و کودکان هستند و با همین وضعیت هم به فعالیت خود ادامه می دهند.
مجری طرح ملی گفت و گوی میان خانواده در استان زنجان گفت: باید متوجه بود که نهادها و شبکه های مرتبط با خانواده اگر در جوامع غربی از بین رفته است، نهادهای مدنی مختلفی جایگزین آن شده اند، در حالی که در ایران این نهادهای مدنی هم شکل نگرفته اند.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه سازمان های غیر دولتی در حوزه زنان و کودکان شکل نگرفته اند و آن دسته از نهادهایی هم که وجود دارد در صورت فعالیت در حاشیه می ماند و در مجموع فضای کار کافی در حوزه خانواده وجود ندارد.
** بی توجهی به خانواده به افزایش آسیب های اجتماعی دامن زده است
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: نتیجه شرایط کنونی جامعه در خصوص خانواده افزایش روز افزون آسیب های اجتماعی است.
دادخواه ادامه داد: اکنون 40 درصد قتل ها در محدوده امن خانواده رخ می دهد، بی اعتمادی در خانواده ها شکل گرفته و طلاق عاطفی 50 درصد ریشه طلاق ها در جامعه است.
وی با بیان اینکه شیوه های کاربردی که می توان از این معضل جلوگیری کرد، مهم است، تاکید کرد: باید راهکارهای کمک به خانواده و افراد موثر را پیدا کرد.
** شرایط اجتماعی از خانواده حمایت نمی کند
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: شرایط اجتماعی اکنون به گونه ای شکل گرفته که نه فقط از خانواده حمایت نمی شود، بلکه گاه این نهاد را محدود و حتی استثمار می کند و با بهره برداری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خانواده را در منگنه قرار می دهد.
یوسفی با بیان اینکه عوامل بنیادین برای تغییر نیازمند زمان بیشتری هستند و مقاومت بیشتری دارند، تاکید کرد: در کنار اصلاح قوانین مربوط به خانواده، باید آموزش های گروهی را هم در بلند مدت مد نظر قرار داد.
وی اظهار داشت: در بسیاری از زیر بنایی ترین عوامل موثر بر بهبود شرایط خانواده کمتر می توان دخالت کرد.
این استاد روانشناسی گفت: هرچه عوامل موثر زیر بنایی تر باشد، سختتر دچار تغییر می شود.
یوسفی افزود: آموزش ها باید به همسو کردن اعضای خانواده با سایر ارکان اجتماعی اثر گذار منتج شود، خانواده باید تقویت و نقش هر یک از اعضای آن پررنگ تر شود.
وی با بیان اینکه رفتارهای کلیشه ای والدین با فرزندان به یکی از عوامل جدایی اعضای خانواده تبدیل شده است، یادآورشد: در صورتی که خانواده بیاموزد که چگونه با مسائل خود کنار بیاید، کمتر دچار چالش می شود.
این روانشناس گفت: امروز خانواده به قدری توانمند نیست که بتواند از عهده مشکلات خود بر آید و به حتم طبیعی است که در این شرایط اعضای آن به دنبال پناهگاه دومی باشند.
یوسفی خاطرنشان کرد: ثمره ادامه روند زندگی خانواده های سنتی، ازدواج اعضایی است که به دنبال رهایی از شرایط موجود هستند، این چنین خانواده جدید به عنوان محلی برای فرار از مشکلات قبلی و نه کسب آرامش و آسایش دیده می شود.
وی اظهار داشت: پیامد این نوع ازدواج ها، آمار روز افزون طلاق هاست، خانواده هایی که از صلابت لازم برخوردار نیستند و این روند و چرخه به همین شکل استمرار می یابد.
** آمارها خبرهای خوبی از خانواده ایرانی نمی دهند
عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: نتایج تحقیقات نشان می دهد که ایران عصبانی ترین مردم جهان را دارد، سطح تاب آوری کاهش یافته است، 40 درصد پسران با خانواده احساس راحتی نمی کنند و والدین زبان فرزندان را نمی دانند.
دادخواه ادامه داد: 45 درصد زوج ها از زندگی خود ناراضی هستند و این برای خانواده قابل قبول نیست، اعضای خانواده ایرانی بین 15 تا 20 دقیقه در 24 ساعت با همدیگر صحبت می کنند و ازدواج که شروع تاسیس خانواده محسوب می شود، به اولویت هفتم جوانان تبدیل شده است.
وی تاکید کرد: 95 درصد جوانان در بهترین سن زیستی که بین 20 تا 25 سال است ازدواج نمی کنند و خارج از این سن، خانواده تشکیل می دهند.
این جامعه شناس تصریح کرد: طی هفت تا هشت سال گذشته، سال به سال شاخص های میزان نشاط و شادی در جامعه کاهش یافته است در حالی که یکی از آثار خانواده سالم و افزایش ثمره این گفت و گو، ارتقای نشاط اجتماعی به شمار می آید.
دادخواه با بیان اینکه نشاط اجتماعی شاخصی برای سنجش کیفیت زندگی است، از افزایش میزان خشونت در جامعه در مقابل کاهش نشاط و شادمانی خبر داد و گفت: این نشانه پر تنش بودن خانواده هاست و خشونت کلامی در راس خانواده ها قرار دارد.
وی یکی از دلایل مشکلات موجود در خانواده را همان شکاف نسلی و تفاوت بین نسلی خواند و خاطرنشان کرد: 2 نسلی که زبان همدیگر را نمی فهمند و نسل های قبلی با همان ترازوی زمان خود رفتار جوانان را می سنجند و این قابل قبول نیست.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: باید این واقعیت تلخ یا شیرین را پذیرفت که نسل ها تغییر یافته است و فرزندان متولد دهه 60 تا 80 دیگر با نسل های قبل از انقلاب تفاوت دارند.
وی اظهار داشت: سرمایه اجتماعی نسل کنونی بالاتر است، سواد و انبوهی از اطلاعات را در اختیار دارد، با گروه های متعدد مرجع در ارتباط است و این گروه های مرجع را باید به رسمیت شناخت.
دادخواه با بیان اینکه نسل جدید تمایل به استقلال و تنوع طلبی داشته و مطالبات فراوانی دارد، یادآورشد: نسل جدید مدام هویت خود را تغییر می دهد و باز آفرینی می کند در حالی که گذشتگان هنوز به سبک خود زندگی می کنند و از همین رو هم جامعه باید نیازهای جوانان را به رسمیت بشناسد.
این جامعه شناس و پژوهشگر تاکید کرد: نباید به جوانان از بالا به پایین نگاه کرد، نباید این نسل به حاشیه کشیده شوند و بیکار باشند و به خاطر در حاشیه بودن احساس بیگانگی و بی قدرتی کنند.
وی تصریح کرد: این احساس منجر به انزوا یا پرخاشگری یا فرار جوانان می شود و آمار فرار مغزها هم این موضوع را تایید می کند.
دادخواه ادامه داد: هنوز جوانان را به رسمیت نمی شناسیم و به آنان به چشم ابزار نگاه می کنیم و اجازه چرخش آزاد به نخبگان نمی دهیم.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: بر اساس آموزه های اسلام و نظر اصحاب تعلیم و تربیت، خانواده باید کانون و هدف جامعه باشد و به ابزار تبدیل نشود و تمام سازمان ها در اختیار این نهاد قرار گیرد.
وی افزود: همه سازمان های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی، اقتصادی و درمانی باید در اختیار خانواده باشند و زمینه آرامش و آسایش آن را فراهم سازند نه آنکه خود خانواده به ابزار دست این سازمان ها تبدیل شود.
دادخواه یادآورشد: باید به تشکیل خانواده که از طریق ازدواج است، بها داد و زمینه لازم را برای ازدواج راحت جوانان فراهم کرد.
این جامعه شناس و پژوهشگر بر لزوم برآورده سازی نیازهای خانواده تاکید کرد و خواستار بها دادن به کیفیت زندگی در جامعه شد.
وی رتبه کیفیت زندگی ایرانی ها در جهان را 112 خواند و این رقم را عددی پایین تر از میانگین جهانی برشمرد.
دادخواه تاکید کرد: کیفیت زندگی یعنی دسترسی داشتن به نیازهایی که افراد از طریق آن احساس رضایت می کنند و خشنود می شوند و در این میان تقریح، بهداشت، گفت و گو، نشاط و شادمانی هم قرار می گیرد.
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: باید زمینه برگزاری جشن ها و تجمع ها را فراهم کرد نه آنکه نگاه آسیب به آن داشت.
وی اضافه کرد: ایرانی ها برنامه های خوبی در اعیاد و مراسم های ملی و مذهبی دارند، نباید از آنها ترسید یا وارد حریم خصوصی مردم شد به حتم آن مردمی که در شادی شرکت می کنند، همان افرادی هستند که در عزاداری ها هم حضور دارند.
دادخواه با بیان اینکه نباید یک بعدی به وقایع اجتماعی نگاه کرد، خواستار مناسب سازی ساختار شهری، فضاهای عمومی برای گپ و گفت مردم شد.
این جامعه شناس تصریح کرد: تفریح، پوشش رنگی، شادی و حضو در جامعه حق جوانان است، نباید همه مسائل را امنیتی کرد و باید اجازه داد که مراسم و جشن ها آزادانه برگزار شوند چرا که ارتباطات آزاد منجر به گفت و گو می شود.
وی اظهار داشت: باید بسیاری از مسائل را به مردم آموزش داد و مردم به اطلاعات گسترده در خصوص ازدواج، تاب آوری، فرزند پروری و مسائل زناشویی نیاز دارند و نباید دور آنها سیم خاردار کشید.
دادخواه افزود: حداقل در 20 سال گذشته ثابت شده است که حق با جوانان بود، در حالی که نسل های قبلی با بسیاری از مسائل آنان مخالف بودند.
** باید برای بهبود شاخص های زندگی دست به کار شد
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: این موارد واقعیت کنونی جامعه است، باید آنها را پذیرفت، انکار این موارد انرژی بسیاری تلف می کند در حالی که با آنها زندگی می کنیم و ملزم به اقدام برای بهبود آنها هستیم.
یوسفی افزود: یکی از مفاهیم کلی که باید در همه سطوح تصمیم گیری و برنامه سازی در نظر گرفت، توانمند سازی خانواده است.
وی با بیان اینکه در کشورهای مختلف آموزش های پر ساعتی برای توانمند سازی خانواده ارائه می شود، یادآورشد: باید خانواده های مثبت را شناسایی کرد و الگو قرار داد در حالی که همواره به سراغ خانواده های آسیب دیده می رویم و مشکلات را نشان می دهیم.
این روانشناس گفت: همواره از اعتیاد، فقر، بیکاری، پرخاشگری و روان رنجوری برنامه سازی کرده ایم، در حالی که شناختی از خانواده های سالم به عنوان الگو نداریم و این اطلاعات را به حتم پژوهش ها در اختیار تصمیم گیرندگان قرار می دهد.
یوسفی بر لزوم آغاز فرهنگ سازی از مدارس و سطوح پایین جامعه تاکید کرد و اظهار داشت: جایگاه خانواده نیازمند تقویت است و در همین ارتباط باید آموزش های لازم از سطوح ابتدایی ارائه شود.
وی خاطرنشان کرد: مورد دیگر به ادراک جوانان از امنیت باز می گردد، مساله ای که شامل مباحث مالی، امید به زندگی، خوشحالی نسبت به آینده، امید به خرید مسکن و ازدواج و خوشبختی می شود.
این روانشناس خواستار شکل گیری اخبار بر اساس واقعیت ها شد و ارائه اطلاعات از وضعیت واقعی جامعه را زمینه ساز افزایش امید در میان جوانان برشمرد.
یوسفی حمایت های شغلی و اقتصادی را زمینه ساز افزایش امید به آینده خواند و ادامه داد: در صورتی که تمامی این موارد در کنار همه دیده شود و مد نظر قرار گیرد، به حتم از ابعاد مختلف خانواده توانمند می شود.
این استاد دانشگاه زنجان گفت: به نظر مهمترین شاخصی که گفت و گو میان فرزندان و والدین را سخت می کند، پذیرش و تاب آوری است، پدر و مادر مباحث مورد علاقه فرزندان را نمی پذیرند.
وی تاکید کرد: والدین نسبت به مباحث جدیدی که فرزندان ارائه می کنند، واکنش هیجانی و رفتاری نشان می دهند، برای آنان پذیرش مباحثی که با عقاید 30 سال گذشته آنان در تقابل است، سخت محسوب می شود.
یوسفی تصریح کرد: حتی اگر فرزندان مباحث ضد ارزشی مطرح می کنند، والدین باید بپذیرند و اجازه ندهند که این مباحث از خانه خارج شود.
این روانشناس با بیان اینکه منظومه های مربوط به خانواده از دست رفته است، به شکل گیری شبکه های اجتماعی و زیر زمینی اشاره کرد و گفت: در صورتی که جوانان مطرح کننده مباحث جدید، از خانواده خارج شوند و گرد هم آیند، اتفاق نظر پیدا می کنند که خانواده به کار نمی آید.
وی این گروه ها را دارای کارکردی ناهماهنگی، نا همسو و گاه متضاد با خانواده خواند و اضافه کرد: به نظر می رسد همه تخصص ها، باید در سطوح تصمیم گیری دخالت کنند تا بتوانند به تصمیم هایی موثر و کارآمد برای رفع مشکل برسند.
یوسفی افزود: تاکنون بیشتر به ایده هایی توجه شده است که در کوتاه مدت ثمر بخش باشد، در حالی که این درست نیست، فرهنگ سازی اگر از سنین پایین رخ می دهد، نباید انتظار دستیابی به نتیجه طی یک یا 2 سال را داشت.
** فضای تعامل و گفت و گو باید ایجاد شود
مجری طرح ملی گفتمان خانواده در استان زنجان گفت: کم هزینه ترین و موثرترین راه برای حل مسائل مبتلا به خانواده ها، ایجاد بستر دائمی برای گفت و گوی رویاروی، چهره به چهره، مهربان، مستدل و متین در میان گروه ها، اقشار و اجتماعات است.
بیانلو تاکید کرد: این بستر گفت و گو در کوتاه مدت شکل نمی گیرد، باید در بازه زمانی کارهای فرهنگی را لحاظ کرد.
وی افزود: این موضوع از طریق ارتقای سطح همدلی و افزایش سطح تحمل در خانواده ها ایجاد می شود در حالی که در میان اعضای گروه های اجتماعی چنین ارتباطی شکل نمی گیرد.
بیانلو یادآورشد: مهمترین مساله تعامل بیت نسلی است که باید برای احیای آن دست به کار شد و متوجه بود که ایجاد فضا برای تعامل بسیار موثر است.
** از هر فضایی باید برای تعامل خانواده ها بهره گرفت
رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر زنجان گفت: هر زمینه ای که بتواند حضور اعضای خانواده ها در کنار هم را فراهم کند، برای ایجاد فضای گفت و گو موثر است.
دادخواه اظهار داشت: اعضای خانواده ها در جشنواره آش، عزاداری حسینیه، چهارشنبه سوری، روز خانواده و هر برنامه دیگری کنار هم حضور دارند و فرصت گفت و گو برای آنان ایجاد می شود.
وی خاطرنشان کرد: در چنین مراسم هایی، ارتباطات فراتر از خانواده هم شکل می گیرد و گاه منجر به ازدواج هم می شود و شرایط را تسهیل می کند.
این جامعه شناس گفت: باید زمینه هایی را فراهم ساخت، فضاهای عمومی را افزایش داد تا در هر مناسبت و فرصتی اعضای خانواده گرد هم جمع شوند و زمینه گفت و گو ایجاد شود.
** تعامل هزینه ندارد
مجری طرح ملی گفتمان خانواده در زنجان گفت: ایجاد فضای گفت و گو در میان خانواده در کنار آنکه کاربردی و مهم است و باید پیگیری شود، هزینه ای هم برای جامعه ندارد.
بیانلو تاکید کرد: در بسیاری از کشورهای پیشرفته این مسائل حل شده است، همین که اعضای خانواده در یک محیط کنار هم حضور می یابند، اتفاق موثری است.
عضو هیات علمی دانشگاه زنجان گفت: در علم روانشناسی، خود ارتباط وسیله کسب آرامش است، به حتم همه این اقداماتی که برای افزایش همکاری در میان اعضای خانواده شکل می گیرد، در ایجاد ارتباط موثر است.
یوسفی افزود: در خانواده ای که گفت و گو شکل بگیرد، کمتر راز و اسرار مربوط به زندگی جزیره ای شخصی شکل می گیرد و برنامه ها و زندگی اعضای خانواده همسو می شود.
** همه اقدامات باید از خانواده آغاز شود
مجری طرح ملی گفتمان خانواده در زنجان گفت: دستاورد این طرح این است که خانواده ها محله ها و محله ها جامعه را تشکیل می دهند، محله به محیط گفت و گوی میان خانواده ها و اعضای آن تبدیل می شود و همه اقشار در کنار هم حضور می یابند.
بیانلو ادامه داد: در محله ای که گفت و گو شکل می گیرد، محله ای خاص می شود که برای کودکان بازمانده از تحصیل، واداشته به کار، کودکانی که در شرایط دشوار زندگی می کنند، مادران باردار و فرزندان آنها توجه می کند.
وی اضافه کرد: محله ای برای خانواده های سرزنده و مردان همیار و یاور همسر و زنان همراه و پشتیبان شوهر ایجاد می شود.
این جامعه شناس و پژوهشگر گفت: این روابط هم اکنون نیست و با اجرای این طرح محله دوستدار کودکان، نوجوانان، سالمندان مهاجران، از راه رسیدگان و بیکاران در جستجوی کار، نا امید از یافتن کار و افراد داوطلب یاری رساندن به دیگران ایجاد شود.
بیانلو خاطرنشان کرد: با اجرای این طرح، محله ما محله ای برای بسترهای ضروری سلامتی پایدار و ورزش برای همه می شود و فرقی میان جنسیت ها نیست، این فضاها را می توان ایجاد کرد.
وی تاکید کرد: این طرحی که به شکل علمی و بر اساس آخرین یافته های علمی تدوین شده است و طرح گفت و گوی میان خانواده هم به دنبال آن است که بتواند چالش ها را برطرف سازد.
