هنر مسگری در کرمان قدمتی ۶ هزارساله دارد اما این روزها تمام داشته‌های این هنر-صنعت در بازاری خلاصه‌شده که حال‌وروز خوشی ندارد.
به گزارش خبرگزاری دانا، بازار کرمان به طولانی‌ترین بازار ایران شهرت دارد و یکی از نوستالژیک‌ترین بخش‌های بازار کرمان میدان گنجعلیخان است اما مدت‌هاست دیگر صدای دل‌نشین چکش مسگرها در این راسته‌بازار به گوش نمی‌رسد.
بازار کرمان در کنار زیبایی‌های بصری، معماری و جنبه تاریخی و وقایعی که در طول تاریخ در آن روی‌داده است ازنظر اجتماعی نیز در تاروپود مردم این شهر رسوخ کرده است، یکی از زیباترین صداهایی که مردم این شهر در ذهن خود دارند نوای قلم و چکش‌کاری استادکاران در بازار مسگرهاست صدایی که چند سال است که دیگر مردم نمی‌شنوند.
اگر از خیابان گلبازخان به میدان گنجعلیخان وارد شوید، قبل از حضور در صحن میدان باید وارد بازار مسگرها شوید اما در سر در ورودی این بازار خبری از مسگران نیست، اینجا نیکل و سنگ‌های قیمتی و نقره و پته و برخی از اجناس چینی می‌فروشند، نکته عجیب اینکه در برخی از معدود مغازه‌هایی که هنوز مس می‌فروشند نیز متأسفانه مس زنجان و اصفهان و نیکل استان‌های دیگر در معرض فروش قرار گرفته و چون قیمت کمتری دارند مورد اقبال گردشگران قرار می‌گیرند.
خانه هنرمندان کرمان کجاست؟
این روزها خبری از گردشگران خارجی در بازار نیست اما هنوز معدود مسافران استان‌های مختلف وارد بازار می‌شوند همچنین مردم شهر کرمان که همچون اجدادشان به استفاده از ظروف مسی عادت دارند از خریداران عمده ظروف مسی غیرتزئینی هستند.
سوال این است که مسئولان استان که گردشگری را یکی از محورهای توسعه استان کرمان می‌دانند چرا زمینه خلق ثروت از صنایع دستی را فراهم نمی‌کنند
سوال این است که مسئولان استان که گردشگری را یکی از محورهای توسعه استان کرمان می‌دانند چرا زمینه خلق ثروت از صنایع‌دستی را فراهم نمی‌کنند و قلب بازار کرمان که حجره‌های اطراف آن می‌تواند مهم‌ترین منبع درآمد برای فعالان صنایع‌دستی استان باشد به مکانی برای خریدوفروش صنایع‌دستی متفرقه و گاه استان‌های دیگر تبدیل‌شده است؟
این در حالی است که پیش‌ازاین قرار بود مکان‌هایی مانند میدان تاریخی ارگ یا بازار قدیمی قلعه محمودی به بازار صنایع‌دستی تبدیل شود اما نه این مکان‌ها سامان‌یافته‌اند و نه هنرمندان صنایع‌دستی خانه‌ای پیداکرده است. حالا می‌بینیم که تنها بازار سنتی مسگری در کرمان نیز در حال فراموشی است.
آنچه در گذشته در بازار مس گران عرضه می‌شد مسی بود که از هنر دست مسگران و از مس بهره‌برداری از معادن کرمان، شکل می‌گرفت و درنهایت به خانه کرمانی‌ها راه می‌یافت اما پیگیری‌های خبرگزاری مهر نشان می‌دهد حتی معدود مسگران باقیمانده در بازار کرمان نمی‌توانند مس موردنیاز خود را از کارخانه‌های مس استان که رتبه نخست ذخایر و تولیدات مس ایران را دارد تأمین کنند و مس موردنیاز را از استان‌های دیگر تأمین با قیمت بالا خریداری می‌کنند.
استادکاران کرمانی می‌گویند کارخانه‌های کرمان از فروش میزان کم این فلز برای صنایع‌دستی استان خودداری می‌کنند و این افراد به‌ناچار هنر دست خود را روی مس استان‌های دیگر حکاکی می‌کنند و به همین دلیل گران‌تر به دست مشتری می‌رسد.
از گذشته دور عملاً ضلع شمالی و غربی میدان گنجعلیخان به مسگران اختصاص داده‌شده اما در اکثر این حجره‌ها دیگر خبری از کوره مسگری و قلم‌زنی روی مس نیست و اکثر این مغازه‌ها به مکانی برای فروش ظروف مس تزئینی تبدیل‌شده‌اند که کار دست مسگران کرمانی هم نیست.
اکثر این ظروف در کارخانه‌ها و در دستگاه‌های قالب‌زنی در استانی دیگر ساخته می‌شوند و در کرمان به فروش می‌رسند.
در این مغازه‌ها صنایع دستی اختصاصی برخی از استان‌ها از جمله اصفهان و زنجان عرضه می‌شود و بی برنامگی در بحث اشتغالزایی در این صنعت به وضوح مشاهده می‌شود
قلاع دادن مس (قلع اندود کردن) نیز که یکی از حرفه‌های قدیمی کرمانی‌هاست نیز دیگر جایگاهی در بازار کرمان ندارد و معدود افرادی در خارج از بازار این کار را انجام می‌دهند.
در اوج تعجب در این مغازه‌ها صنایع‌دستی اختصاصی برخی از استان‌ها ازجمله اصفهان و زنجان عرضه می‌شود و بی‌برنامگی در بحث اشتغالزایی در این صنعت به‌وضوح مشاهده می‌شود.
با یکی از مسگران به نام «محمد» به گفتگو می‌نشینیم، پیرمرد می‌گوید: به بازار نگاه کنید از ابتدای هفته تا امروز به‌اندازه انگشتان یک دست هم مشتری نداشتم دلیلش هم این است که ظروف مس کرمان سنگین و با قیمت بالا هستند و مشتری‌ها به سمت مس استان‌های دیگر که سبک‌تر و با قیمت کمتر هستند گرایش پیدا می‌کنند.
وی می‌گوید: بعد از شیوع کرونا گردشگر خارجی دیگر وارد بازار نشده و اکثر مشتری‌های ما مردم کرمان هستند که گاه بی گاه وارد بازار می‌شوند.
صنایع کرمان از عرضه مس به هنرمندان کرمانی خودداری می‌کنند
وی از عدم‌حمایت از فعالان صنایع‌دستی گلایه می‌کند و می‌گوید: نباید اجازه داد به‌سادگی محصول ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت سایر استان‌ها وارد بازار کرمان شود و درنهایت به معدود افرادی که در این بازار فعال هستند صدمه بزند.
نباید اجازه داد به سادگی محصول ارزان قیمت و بی کیفیت سایر استان‌ها وارد بازار کرمان شود و در نهایت به معدود افرادی که در این بازار فعال هستند صدمه بزند
این مسگر می‌گوید: کرمان از یک مارکتینگ فعال در بحث فروش محصولات صنایع‌دستی بی‌بهره است، هیچ مکان مشخصی در بازار وجود ندارد که اگر یک مسافر مراجعه کند بتواند صنایع‌دستی مختص کرمان را خریداری کنند، مغازه‌دار هم وقتی می‌بینید می‌تواند با قیمت کمتر ظروف را از سایر استان‌ها خریداری و با سود خوب به مردم بفروشد سراغ مس کرمان نمی‌رود.
اشرف زاده دیگر مسگر کرمانی است که از استادکاران محسوب می‌شود، وی می‌گوید: سوال این است چرا من به‌عنوان یک مسگر کرمانی باید ورق مس را از سایر استان‌ها خریداری کنم و قیمت بالاتری پرداخت کنم؟ این‌گونه از صنعتگر استانی که مملو از ذخایر مس است حمایت می‌شود؟
وی گفت: در چنین شرایطی چگونه این انتظار وجود دارد که جوانان کنار یک استادکار بنشینند و دود کوره بخورند تا هنر آبا و اجدادی را یاد بگیرند.
دستگاه‌های پرس جای استادکاران را گرفته است
«محمدعلی» از فروشندگان مس در کرمان است که می‌گوید: رمز ارزان بودن ظروف مس زنجان و اصفهان این است که کارخانه‌ای هستند یعنی با یک دستگاه پرس ظرف را شکل می‌دهند اما استادکار کرمانی با ضربه‌های چکش و پتک و در نهایت قلم کاری یک ظرف را با عرق جبین و صرف وقت درست می‌کند.
وی با اشاره به مشکلات اقتصادی مردم گفت: در ماه‌های اخیر و بعد از شیوع کرونا مردم سعی می‌کنند فقط برای موارد ضروری پول خرج کنند و به همین دلیل دنبال خرید ظروف مسی نیستند و با توجه به ادامه شیوع بیماری به نظر می‌رسد در ماه محرم نیز همین وضعیت ادامه یابد و عرضه نذری در ظروف مسی به عزاداران که از رسوم کرمانی‌ها برای نذری دادن است نیز دچار چالش شود.
سرپرست معاونت صنایع‌دستی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان نیز در خصوص وضعیت صنعت مسگری در کرمان چندان راضی نیست و می‌گوید: در استان کرمان بالغ‌بر ۷۶ رشته صنایع‌دستی وجود دارد که برخی از آن‌ها شهره جهانی دارند.
کاظم حسین زاده افزود: یکی از مهم‌ترین اقدامات برای خارج شدن صنعت مسگری در کرمان از رکود فعلی، حمایت دولتی از هنرمندان در این عرضه است همچنین به‌روز شدن بازاریابی و فروش محصولات مس کرمان اهمیت بالایی دارد که در سال‌های گذشته کمتر موردتوجه بوده است.
وی تصریح کرد: تولیدات این رشته باید مطابق با سلیقه روز مشتری باشد و در این زمینه باید کار بیشتری انجام شود از سوی دیگر هنرمندان، برای تأمین مواد اولیه در استان با مشکل مواجه هستند.
برنامه راهبردی در زمینه صنایع دستی وجود ندارد
وی گفت: اختصاص اعتبار لازم به صنایع‌دستی استان کرمان می‌تواند در راستای توسعه این صنعت تأثیرگذار باشد در این زمینه نیاز به حمایت جدی داریم.
وی از فعالیت ۷۰ واحد مسگری در کرمان خبر داد و گفت: پویایی این رشته سنتی صنایع‌دستی در استان کرمان به برنامه‌ریزی و ساماندهی جدی نیاز دارد.
آنچه مشخص است هیچ برنامه راهبردی برای توسعه صنایع‌دستی در کرمان وجود ندارد، قالی کرمان روزگار خوبی ندارد، پته ناشناخته مانده و دیگر خبری از پته‌دوزی در کرمان نیست، «گلیم شریکی پیچ» که ثبت جهانی است هم به جایگاه واقعی خود دست نیافته، شال‌بافی در کرمان مدت‌هاست فراموش‌شده است هر زمان هم که پای حرف مسئولان می‌نشینیم گویی آن‌ها هم فقط اسیر بایدها و نبایدهایی هستند که بخشی از آن‌ها جزو وظیفه خودشان است.
بازاریابی و معرفی صنایع‌دستی استانی که رکورددار آثار ثبت جهانی است هم قبل از کرونا با چالش مواجه بوده و هم بعد از کرونا بی‌برنامه مانده است و مشخص نیست روزگار صنایع‌دستی کرمان چه آینده‌ای خواهد داشت، شاید آخرین صداهای چکش مسگران کرمان در آینده نزدیک شنیده نشود.
هم‌اکنون از هنر مسگری کرمان یک مجسمه بزرگ (مرد مسگر) در ابتدای درب ورودی میدان گنجعلیخان به‌جای مانده که به مکانی برای گرفتن عکس‌های یادگاری تبدیل‌شده و شاید از این هنر در آینده در همین این عکس‌ها یاد شود.
