جهان در جستجوی نوشداروی حیات/۲۶ واکسن در مرحله بالینی

نرگس درودیان، خبرگزاری دانا، سرویس سلامت؛ در این ماهها جدال بر سر مدیریت کووید ۱۹ در همه کشورها ادامه داشته و آنچه بیش از هر چیز در این میان چشمگیر بوده، تلاش برای تولید واکسن کرونا است که ایرانیان هم در این مسیر به دنبال این نوش دارو هستند.

تلاش برای تولید واکسن کرونا تبدیل به یک رقابت نفس‌گیر جهانی شده است. شاید چیزی شبیه قدم گذاشتن به ماه یا کشف نوش داروی جوانی باشد، اما هرچه هست، تولید واکسن برای کووید ۱۹ تبدیل به هدفی مهم برای نجات جان انسان‌ها شده است.

ایران هم در طول ماه‌های گذشته تلاش برای ساخت واکسن کووید ۱۹ را ادامه داده و حالا وارد مرحله جدیدی از تولید نوش داروی کرونا شده است.

آغاز فاز بالینی واکسن ایرانی کرونا

دوازدهم آذر سال ۱۳۹۹ بود که سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد یکی از شرکت‌های تولید واکسن کرونا در کشور مجوز مطالعه فاز انسانی را گرفته است.

وی گفت: در روزهای آینده این حرکت آغاز می‌شود و اگر این مسیر را با موفقیت دنبال کنیم، در بهار آینده به عنوان یکی از تولیدکنندگان واکسن کرونا در منطقه معرفی می‌شویم و نیازهای مردم را برآورده می‌کنیم.

مسیری دشوار که به گفته وزیر بهداشت، یکی از سه مسیر تامین واکسن کرونا برای ایرانیان خواهد بود و در کنار مشارکت ایران در کوواکس و تولید مشترک واکسن با برخی کشورها، می‌تواند مسیری مهم برای دست یابی به واکسن کرونا باشد.

همان روز کیانوش جهانپور رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از دریافت کد اخلاق در پژوهش توسط اولین واکسن ایرانی کرونا خبر داد و در توییتی نوشت: اولین واکسن ایرانی کووید ۱۹ موفق به اخذ کد اخلاق از کمیته ملی اخلاق در پژوهش شد.

جهانپور در توییت دیگری در این زمینه نوشت: واکسن غیرفعال شرکت شفا فارمد به عنوان اولین واکسن ایرانی کووید ۱۹ با دریافت کد اخلاق عملا وارد فاز مطالعه بالینی شد.

این طرح پژوهشی با عنوان کارآزمایی بالینی بررسی بی خطری و ایمونوژنیسیتی واکسن غیرفعال کووید ۱۹ در جمعیت سالم برای مطالعه فاز یک، کد اخلاق گرفته است. بر اساس مشخصات این طرح پژوهشی، محقق اصلی این طرح، مینو محرز است.

مینو محرز عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره این واکسن اظهار کرد: مراحل حیوانی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌ایم و کد اخلاق کارآزمایی بالینی انسانی را نیز از وزارت بهداشت دریافت کردیم که تا یک ماه آینده این کارآزمایی انسانی آغاز می‌شود.

فناوری واکسن‌های کرونا

بر اساس آنچه کیانوش جهانپور اعلام کرده، اولین واکسن ایرانی کرونا متعلق به شرکت شفا فارمد، با فناوری ویروس غیرفعال شده کرونا ساخته می‌شود.

مینو محرز هم در این زمینه با اشاره به واکسن‌های ساخت چین و روسیه گفت: واکسن‌های این دو کشور هم با استفاده از ویروس ضعیف شده ساخته شده که در ایران نیز واکسن کرونا با همین روش در حال ساخت است.

جهانپور همچنین در رشته توییتی در مورد واکسن‌هایی که در جهان در حال ساخت است، نوشت: در چین «سینو فارم» (Sinopharm) و «سینواک» (Sinovac) در حال تولید واکسن کرونای غیرفعال هستند که یک نسخه کشته شده از ویروس کرونا است. واکسن چینی «کانسینو» (CanSino) اما، مانند «آسترا زنکا» (AstraZeneca) از نسخه ضعیف ویروس سرماخوردگی برای تحویل مواد ژنتیکی برای تحریک ساخت آنتی بادی‌های کووید ۱۹ استفاده می‌کند.

وی ادامه داد: حداقل دو کشور در خاورمیانه واکسن «سینوفارم» را برای استفاده اضطراری برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و سایر افراد دارای اولویت مجاز دانسته‌اند؛ امارات متحده عربی و بحرین که در آزمایش‌های بالینی این واکسن نیز شرکت کرده‌اند. شیلی برای ۶۰ میلیون دوز از «سینواک» ثبت نام کرده است. اندونزی ۵۰ میلیون سفارش برای آن و برزیل هم تعداد مشابهی از این واکسن سفارش داده است. ترکیه سفارش ۲۰ میلیون دوز از این واکسن چینی را ثبت کرده است.

جهانپور درباره ساخت واکسن در کوبا نیز نوشت: کوبا تنها واکسن ساز قدیمی کارائیب اما این بار سه واکسن در مسیر مطالعه بالینی دارد، فناوری واکسن‌های کوبایی بر خلاف سایر پروژه‌های تولید واکسن که در آنها از ناقلین آدنو ویروسی یا ویروس‌های غیرفعال استفاده شده بر اساس یک پروتئین نوترکیب ساخته شده‌اند که قابل توجه است. قابل کتمان نیست در حالی که ایالات متحده در بحران کرونا غوطه ور است، کوبای سوسیالیست، فقیر و تحریم شده در مبارزه با کووید ۱۹ دستاوردهای زیادی داشته و کودکان برای اولین بار از زمان شیوع بیماری در ماه جاری در کوبا به مدرسه بر می‌گردند.

رییس مرکز روابط عمومی وزارت بهداشت همچنین در توییت دیگری درباره فناوری واکسن ایرانی کرونا هم نوشت: اولین واکسن ایرانی کرونا متعلق به شرکت شفافارمد، با فناوری ویروس غیرفعال شده کروناست و این فناوری هیچ ارتباطی به واکسن اسپوتنیک روسیه که برپایه آدنو ویروس یا mRNA تهیه شده ندارد.

تاکنون اعلام ساخت هشت واکسن کرونای ایرانی در فهرست سازمان جهانی بهداشت ثبت شده است. بر این اساس، واکسن شفافارمد، میلاد، زیستا کیان آزما با فناوری ویروس غیرفعال کرونا در حال ساخت هستند. همچنین دو واکسن Cell Tech Pharmed و ReNAP co با شیوه mRNA ساخته می‌شوند.

انتخاب داوطلبان واکسن کرونای ایرانی

داوطلبان برای آزمایش انسانی واکسن کرونا نباید تاکنون به بیماری کووید ۱۹ مبتلا شده باشند. محرز در این رابطه گفت: داوطلبان در یک هتل اسکان داده می‌شوند و به فاصله یک ماه، دو دوز واکسن دریافت می‌کنند و در طول این مدت از بیمه و حمایت برخوردار می‌شوند.

عضو تیم تحقیقاتی تولید واکسن کرونا در ایران افزود: با تایید نتایج این کارآزمایی بالینی توسط سازمان جهانی بهداشت، خط تولید واکسن راه اندازی می‌شود که در این صورت تا تیر ماه ۱۴۰۰ طول خواهد کشید.

محرز ادامه داد: البته واکسن‌های ساخته شده دیگر کشورها هم زودتر از این تاریخ به دست ما نمی‌رسد.

احتمال واردات واکسن تا دو ماه دیگر

هرچند واکسن‌های ساخته شده توسط فایزر و بایونتک ماجرای نگهداری در دمای کمتر از ۷۰ درجه سانتی گراد و مشکلات حمل و نقل را دارند، اما مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو روز پانزدهم آذر ۱۳۹۹ در اظهار نظری شتاب زده درباره احتمال واردات اولین محموله واکسن کرونا تا دو ماه دیگر خبر داد.

سید حیدر محمدی در این زمینه گفت: به منظور تامین هرچه سریع‌تر واکسن کرونا، همزمان با ادامه تولید داخل، مذاکرات با شرکت‌های خارجی تولیدکننده انجام شده و پیش‌بینی می‌کنیم در صورت تایید واکسن‌ها و تامین ارز مورد نیاز، در دو ماه آینده بتوانیم یک محموله را وارد کنیم.

وی ادامه داد: ۶ شرکت داخلی در حال انجام مطالعات روی تولید واکسن کرونا هستند که مطالعات آزمایشگاهی آنها به پایان رسیده و برخی آنها در فاز مطالعات حیوانی هستند و برخی درخواست مجوز ورود به فاز مطالعات انسانی را به سازمان غذا و دارو ارائه داده‌اند. مطالعات دو شرکت داخلی در هفته آینده وارد فاز انسانی می‌شوند و امیدواریم در ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۰ بتوانند این واکسن را تولید کنند.

همه در انتظار نوش دارو

قدر مسلم همه جهان در انتظار نوش دارویی برای کروناست و شاید خوشحال‌کننده‌ترین خبر در ماه‌های آینده، دست یابی به واکسن موثر و بی خطر کووید ۱۹ باشد که سازمان جهانی بهداشت ایمنی و تاثیر آن را تایید کند. این در شرایطی است که بدانیم ماجرای کووید ۱۹ چیزی فراتر از یک بیماری است و آن‌چه در این مسیر حرف اول را می‌زند، همبستگی و همکاری است.

هرچند مباحثی مانند تحریم‌ها و مشکلات نقل و انتقال ارز همواره باعث آزار کشور ما شده، اما داستان واکسن کووید ۱۹ قدری متفاوت‌تر است.

جهان پس از ماه‌ها جدال با ویروس کرونا، چشم انتظار نوش دارو است و بسیاری از سیاست مداران هم این عرصه را جایی برای نشان دادن قدرت خود یافته‌اند. به هر حال دانشمندان و محققان ایرانی هم در این میدان سخت تلاش می‌کنند تا از این رقابت برای نجات جان هموطنان خود عقب نمانند. تلاشی ستودنی که امیدواریم به بهترین شکل به ثمر بنشیند.

آن‌چه در این مسیر بیش از هر چیزی اهمیت دارد این‌که هنوز واکسن کرونا به شکل موثر و ایمن از طرف سازمان جهانی بهداشت تایید نشده است. مهم‌ترین اقدام در حال حاضر، رعایت مسائل بهداشتی و حفظ فاصله گذاری و پیشگیری از ابتلا به کووید ۱۹ است. حتی در شرایطی که واکسن تایید شده به دست بسیاری از کشورها برسد هم باید این مسائل و نکات بهداشتی و پیشگیری را رعایت کرد تا از احتمال ابتلا کم شود. یافتن نوش داروی کرونا فعلا در راس اخبار جهان قرار دارد، اما چیزی که در همه ماه‌های گذشته اهمیت خود را نشان داد، حفظ سلامت و تقدم پیشگیری بر درمان است.